Morgunblaðið - 31.05.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 LAUGARDAGUR 31. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Broste-copenhagen
Vegna mikilla eftirspurnar höfum við
aukið úrvalið af þessum fallegu og
nytsamlegu vörum í verslunum okkar.
• Fyrir óskalista brúðhjónanna
• Fyrir heimilið og garðinn
• Fyrir sumarbústaðinn og útileguna
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
B
LO
2
11
40

05
/2
00
3
Nei, nei, elskurnar mínar, þið þurfið ekkert að taka inn hjartapillurnar ykkar, hún vann ekki.
Reyklaus dagur í dag
Er tunglið úr
grænum osti?
Í TILEFNI af reyk-lausum degi í dag erstaddur hér á landi
Simon Chapman, prófess-
or í lýðheilsu við Háskól-
ann í Sydney í Ástralíu og
ritstjóri tóbaksvarnatíma-
ritsins Tobacco Control.
Chapman er maðurinn á
bak við víðtækar rann-
sóknir á vinnubrögðum
tóbaksframleiðenda og
hefur undir höndum gögn
um meint vafasöm vinnu-
brögð þeirra sem hann
hyggst kynna fyrir starfs-
fólki í heilbrigðisstéttum
hér á landi meðan á dvöl
hans stendur. Morgun-
blaðið lagði nokkrar
spurningar fyrir Chap-
man.
– Hvað kom til að þú
fórst að beita þér gegn tóbaks-
framleiðendum?
„Ef menn starfa við lýðheilsu
og eru að reyna að koma í veg fyr-
ir malaríu, þá er eðlilegast að
herjað sé á moskítóflugur. Ef þú
ert að reyna að stemma stigu við
heimsfaraldri á lungnakrabba og
hjartasjúkdómum, þá herjar þú á
tóbaksframleiðendur. Það eru
þeir sem valda lungnakrabba,
sem var afar sjaldgæfur sjúkdóm-
ur áður en reykingar fóru að
njóta vinsælda.“
– Það er sagt að þú hafir undir
höndum dæmi um meint vafasöm
vinnubrögð tóbaksframleið-
enda …
„Já, það er rétt og margt af því
sem ég hef séð og lesið er með
hreinum ólíkindum. Í einu vinnu-
plaggi sem ég hef haft undir
höndum stendur m.a. orðrétt:
„Þar sem mannsævin er yfirleitt
að lengjast þurfum við virkilega á
einhverju að halda sem fólk getur
dáið úr … krabbamein sem sjúk-
dómur hinna ríku og þróunar-
landanna gæti haft þar fyrirfram
ákveðnu hlutverki að gegna. Það
eru augljóslega ekki rök sem tób-
aksframleiðendur geta notfært
sér opinberlega … Í raunveru-
leikanum, að sjálfsögðu, er
krabbamein nauðsynlegur hluti
lífsins, án krabbameinsfruma
væru frumur mannslíkamans
ófærar um að endurnýjast.“
Svo mörg voru þau orð, en
maður gæti gubbað eftir slíkan
lestur.
Í öðru vinnuplaggi, frá Ástral-
íu, er rakin umræða um hvernig
Marlboro geti mögulega aukið
sölu sína. Þar stendur: „Við telj-
um okkur geta náð árangri á
tveimur lykilsviðum, annars veg-
ar varðandi blönduna sjálfa og
hins vegar í auglýsingageiranum.
Í fyrra tilvikinu er það ætlun okk-
ar að færa blöndu Red and Speci-
al Mild nær bandarísku blöndunni
sem myndi gera reykingamönn-
um erfiðara fyrir að hætta. Á
sama tíma munum við leggja
vinnu í að láta auglýsingar höfða
meira til yngri reykingamanna
sem eru á því stigi að ákveða sig
með hvaða tegundir
þeir vilja reykja.“ Með
þessu eiga þeir auðvit-
að við börnin sem eru
að byrja að fikta við
reykingar.“
– Hvaða mynd vilt þú sjá bar-
áttuna gegn reykingum taka á
sig?
„Það á að meðhöndla greinina
sem hreina almenningsplágu.
Nauðsynlegt er að stjórnarmenn
þessara fyrirtækja verði sóttir til
saka fyrir glæpsamlegt athæfi,
enda bera blekkingar og fram-
leiðsluvara þeirra ábyrgð á dauða
milljóna manna um heim allan.“
– Hvaða augum líta tóbaks-
framleiðendur menn á borð við
þig sem berjast gegn þeim opin-
berlega?
„Tóbaksframleiðendur eru eins
og kakkalakkar. Þeir dreifa sjúk-
dómum og þola illa dagsljósið. Ég
reyni að varpa kastljósinu á störf
þeirra. Þeir eru lítt hrifnir, en ég
stend ekki í þessu til að sigra í
vinsældakosningum.“
– Hvernig finnst þér baráttan
hafa gengið til þessa?
„Í Ástralíu hefur gengið mjög
vel. Okkur hefur tekist að minnka
daglegar reykingar úr 60% árið
1960 í tæplega 20% í dag. Það er
mikið fall og góður árangur, en
samt sem áður reykir enn einn af
hverjum fimm fullorðnum og
reykingar drepa enn í dag fleiri
heldur en umferðarslys, húð-
krabbamein, brjóstakrabbamein,
eyðni, sjálfsmorð og sykursýki til
samans. Það sýnir að betur má ef
duga skal og enn er mikil vinna
óunnin. Í flestum fátækum lönd-
um er þessi barátta varla búin að
slíta barnsskónum.“
– Finnst þér stjórnvöld yfirleitt
beita sér sem skyldi gegn reyk-
ingum?
„Einmitt núna, þegar HABL-
veiran er að gera mikinn efna-
hagslegan usla um heim allan, og
hefur valdið rúmlega fimm
hundruð dauðsföllum þegar við
eigum þetta samtal, eru stjórn-
völd að leggja fram milljarða til
að koma böndum á sjúkdóminn.
Tóbak drepur sex milljónir
manna á ári hverju og er helm-
ingur þeirra á miðjum aldri. Rík-
isstjórnir eyða varla krónu til að
sporna gegn reyking-
um. Þú gætir allt eins
hafa spurt mig hvort
tunglið væri úr græn-
um osti.“
– Um hvað ætlarðu
helst að tala?
„Ég ætla að sýna íslenskum
læknum og öðru starfsfólki heil-
brigðisgeirans það versta úr
leyniplöggum tóbaksframleið-
enda sem birt voru við réttarhöld
í Bandaríkjunum. Þar er að finna
efni sem maður fær í magann af
að lesa og hefur hrundið af stað
reiðibylgjum víðast hvar þar sem
það hefur verið birt.“
Simon Chapman
 Simon Chapman er 51 árs
gamall Ástralíubúi. Hann er
prófessor í lýðheilsu við Háskól-
ann í Sydney og ritstjóri tóbaks-
varnatímaritsins Tobacco Cont-
rol, sem afhjúpað hefur eitt og
annað sem telst óhreint mjöl í
pokahorni tóbaksframleiðenda.
Simon mun sýna ýmislegt úr
meintum leyniplöggum tóbaks-
framleiðenda meðan á dvöl hans
hér stendur.
Maður gæti
gubbað eftir
slíkan lestur