Morgunblaðið - 31.05.2003, Blaðsíða 18

ERLENT
18 LAUGARDAGUR 31. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
GEORGE W. Bush Bandaríkja-
forseti og Laura kona hans veif-
uðu er þau stigu um borð í for-
setaflugvélina á Andrews-
herflugvellinum í Maryland í
gær, þegar forsetinn hóf ferð
sína til Evrópu og Miðaust-
urlanda. Bush mun funda með
nokkrum arabaleiðtogum í
Egyptalandi og með forsætis-
ráðherrum Ísraela og Palestínu-
manna í Jórdaníu með það að
markmiði, að hrinda af stað frið-
arumleitunum fyrir botni Mið-
jarðarhafs.
Bush kvaðst ætla að „gera leið-
togunum fyllilega ljóst“ að hann
væri staðráðinn í að stuðla að
„tveggja ríkja lausn“ fyrir Ísraela
og Palestínumenn. „Ég vil að þeir
horfist í augu við mig svo að þeir
sjái að ég er harðákveðinn í að
láta þetta verða að veruleika,“
sagði Bush í viðtali við egypska
Nílarsjónvarpið.
Hann neitaði því að hafa fram
að þessu haldið að sér höndum í
Miðausturlandadeilunni og kvaðst
hafa verið að bíða eftir því að
Yasser Arafat Palestínuleiðtogi
segði af sér.
„Þetta verður ekki heimsókn
sem ég kem í en sést svo ekki
meir,“ sagði Bush. „Ég tel bæði
nauðsynlegt og mögulegt að
koma á friði.“
„Ég vil að þeir horf-
ist í augu við mig“
Reuters
STJÓRN Ísraels kvaðst í gær ætla
að hefjast handa við að koma ákvæð-
um svokallaðs Vegvísis til friðar í
Mið-Austurlönd-
um í framkvæmd
eftir „mjög ár-
angursríkan“
fund Ariels Shar-
ons, forsætisráð-
herra Ísraels, og
Mahmuds Abbas,
forsætisráðherra
palestínsku
heimastjórnar-
innar, í Jerúsal-
em í fyrradag. Stjórn Sharons lagði
þó einnig mikla áherslu á að Abbas
þyrfti að „leysa upp palestínskar
hryðjuverkahreyfingar“.
Samkvæmt friðarvegvísinum á að
stofna palestínskt ríki árið 2005 en
einnig er kveðið á um að endi verði
bundinn á árásir herskárra hreyf-
inga Palestínumanna. Ísraelar eiga
að draga herlið sitt frá þeim svæðum
sem hernumin hafa verið frá því að
uppreisn Palestínumanna hófst fyrir
32 mánuðum og hætta útþenslu land-
nemabyggða á herteknu svæðunum.
Forsætisráðuneytið í Ísrael
kvaðst í gær hafa fallist á að hefja
brottflutning hersveita frá herteknu
svæðunum í áföngum og að palest-
ínsk yfirvöld tækju við stjórn örygg-
ismála í bæjum á Gaza-svæðinu og
Vesturbakkanum. Sharon krafðist
þess að Abbas gerði þegar í stað ráð-
stafanir til þess að binda enda á of-
beldið, „leysa upp hryðjuverkahreyf-
ingar og gera ólögleg vopn upptæk“.
Hann varaði við því að ef í ljós kæmi
að Ísraelum stafaði hætta af mönn-
um í þeim bæjum sem yrðu undir yf-
irráðum Palestínumanna og þeir
gerðu ekki nægar ráðstafanir til að
afstýra henni myndi her Ísraels
„ekki hika við að grípa til aðgerða“.
Abbas lofar að skera upp
herör gegn hryðjuverkum
Talsmaður Sharons, Avi Pazner,
sagði að linnti árásunum á Ísraela
myndi stjórn Ísraels hefja samn-
ingaviðræður um stofnun Palestínu-
ríkis. „Svo virðist sem Palestínu-
menn skilji að nú sé komið að því að
skera upp herör gegn hryðjuverka-
starfsemi,“ sagði Pazner.
Talsmaðurinn bætti við að palest-
ínska heimastjórnin hefði fallist á að
grípa til aðgerða gegn palestínsku
hreyfingunum vegna þeirrar ákvörð-
unar Ísraelsstjórnar að samþykkja
Vegvísinn og nýrrar yfirlýsingar frá
Ari Fleischer, talsmanni George W.
Bush Bandaríkjaforseta. Fleischer
sagði að Bush vænti þess Sharon og
Abbas hétu „raunhæfum aðgerðum“
til að stuðla að friði, Palestínumenn
þyrftu að hefjast handa við að leysa
upp hryðjuverkahreyfingar og Ísr-
aelar að gera ráðstafanir til að „bæta
aðstæður palestínsku þjóðarinnar“.
Hamas neitar að hætta árásum
Í viðtali, sem ísraelska dagblaðið
Yediot Aharonot birti í gær, kvaðst
Abbas vera sannfærður um að hann
gæti talið Hamas-hreyfinguna á að
samþykkja vopnahlé í næstu viku.
Hamas-hreyfingin lýsti því hins
vegar yfir í gær að hún myndi ekki
hætta sjálfsmorðsárásum og öðrum
tilræðum í Ísrael fyrr en Ísraelar
létu algjörlega af árásum sínum á
Palestínumenn.
Stjórn Ísraels tilkynnti á föstu-
dagskvöld að á næstu dögum yrðu
gerðar ýmsar ráðstafanir til að bæta
aðstæður Palestínumanna á Vestur-
bakkanum og Gaza-svæðinu. Um
25.000 Palestínumönnum yrði til að
mynda leyft að starfa í Ísrael.
Háttsettir embættismenn Palest-
ínumanna fá einnig skriflegt leyfi til
að fara til Ísraels í gegnum varð-
stöðvar hersins og greiðslur skatt-
fjár, sem Ísraelar skulda palestínsku
heimastjórninni, verða hækkaðar í
andvirði 2,2 milljarða króna á mán-
uði.
Ísraelsstjórn hét því einnig að láta
um hundrað palestínska fanga lausa,
en talið er að um 1.100 Palestínu-
mönnum sé haldið í ísraelskum fang-
elsum án þess að réttað hafi verið í
málum þeirra.
Tilkynnt var að tveir aðrir palest-
ínskir fangar yrðu einnig leystir úr
haldi. Þeir eru Taysir Khaled, sem á
sæti í framkvæmdastjórn Frelsisam-
taka Palestínumanna (PLO), og
Ahmed Jbarr Abu Sukkar, sem hef-
ur verið í ísraelsku fangelsi í 27 ár
fyrir sprengjutilræði. Ísraelskir her-
menn handtóku Khaled á Vestur-
bakkanum fyrir hálfu ári og hann
hefur verið sóttur til saka fyrir morð.
Hamas-hreyfingin sagði að þessar
tilslakanir Ísraela dygðu ekki. „Pal-
estínumenn hafa ekki fært allar
þessar fórnir til að einn eða tveir
fangar fái frelsi og nokkrum Palest-
ínumönnum verði leyft að starfa í
Ísrael,“ sagði talsmaður Hamas.
Óttast mannrán
Palestínumaður, sem talið er að
hafi ætlað að gera sjálfsmorðsárás í
Ísrael, lét lífið í gær þegar sprengja
hans sprakk í skotárás ísraelskra
hermanna á Gaza-svæðinu.
Bandaríska sendiráðið í Ísrael
hvatti í gær alla Bandaríkjamenn
sem ferðast til Gaza-svæðisins að
vera á varðbergi þar sem það hefði
fengið „trúverðugar upplýsingar“
um að hugsanlega yrði reynt að
ræna Bandaríkjamönnum á svæð-
inu.
Sharon boðar brottflutn-
ing hersveita í áföngum
Lofar ráðstöfunum til að bæta
aðstæður Palestínumanna
Jerúsalem. AFP.
Ariel Sharon
DAGINN áður en George W. Bush
Bandaríkjaforseti hélt í langa ferð til
Evrópu og Miðausturlanda rétti hann
Jacques Chirac Frakklandsforseta
sáttahönd og hrósaði samstarfsvilja
Frakka í stríðinu gegn hryðjuverka-
starfsemi.
„Ég er ekki reiður,“ sagði Bush í
sjónvarpsviðtali sem sýnt var í
Frakklandi á fimmtudagskvöldið.
„Vissulega er ég vonsvikinn og
bandaríska þjóðin er vonsvikin,“
sagði hann ennfremur og skírskotaði
þar til aðgerða Frakka í vor til að
koma í veg fyrir að Sameinuðu þjóð-
irnar legðu blessun sína yfir herför-
ina til Íraks. Þegar Bush var spurður
hvort hann væri tilbúinn til að fyr-
irgefa Frökkum sagði hann: „Að
sjálfsögðu.“
Aðstoðarmenn forsetans, sem fyrr
í vikunni greindu frá fyrirhuguðu
ferðalagi hans, sögðu þá að hann
myndi ekki gefa neitt eftir í sam-
skiptum við óbilgjörn Evrópuríki sem
voru á móti stríðinu og myndi gera
þeim að hafa frumkvæði að samstarfi.
Ósættið milli franskra og banda-
rískra stjórnvalda færðist í aukana á
undanförnum vikum og afboðaði
bandaríska varnarmálaráðuneytið
þátttöku Frakka í umfangsmiklum
heræfingum Bandaríkjamanna er
fram eiga að fara í sumar. Frakk-
landsstjórn sakaði tiltekin bandarísk
ráðuneyti um að standa að ófræging-
arherferð gegn Frökkum.
En Bush virtist leggja sig allan
fram um það á fimmtudaginn að
segja deilurnar afstaðnar og settar
niður. „Ég geri mér grein fyrir því
hvers vegna sumir voru ekki sam-
mála stefnu okkar í Írak,“ sagði
Bush, „en nú er tími til kominn að
horfa fram á veginn.“
Bush sagði að Bandaríkjamenn og
Frakkar gætu „unnið saman að lausn
ýmissa mjög stórra vandamála“ með
margvíslegum hætti, þ. á m. með því
að veita aðstoð í baráttunni við HIV
og alnæmi í Afríku. Þá hrósaði hann
Frökkum „fyrir að leggja sitt af
mörkum í baráttunni við al-Qaeda“.
Bandaríkjamenn hefðu átt mjög
gott samstarf við frönsku leyniþjón-
ustuna „og við höfum skipst á upplýs-
ingum, sem hafa aukið öryggi í
Frakklandi og í Bandaríkjunum. Fyr-
ir það er ég þakklátur.“
„Þetta snýst um traust“
Fréttaskýrendur segja að deilan
um heimild öryggisráðs SÞ fyrir inn-
rásinni í Írak hafi leitt í ljós grund-
vallarmun á viðhorfum Bandaríkja-
manna og Frakka til þess hvernig
tekið skuli á heimsmálunum.
„Þarna er djúpstæður skilnings-
skortur og nú bætist við annað mun
verra – skortur á trausti,“ sagði Guill-
aume Parmentier, framkvæmdastjóri
Bandaríkjadeildar Rannsókn-
armiðstöðvar í alþjóðatengslum í
Frakklandi (IFRI).
„Bandaríkjamenn eru sannfærðir
um að Frakkar hafi verið skilyrðis-
laust andvígir beitingu valds gegn
Írökum og Frakkar eru sannfærðir
um að Bandaríkjamenn hafi verið
staðráðnir í að fara í stríð og hafi
aldrei verið nein alvara með því að
leita samþykkis SÞ. Þetta snýst um
traust – og að koma því á aftur er
mun erfiðara en að yfirvinna stefnu-
ágreining.“
Almenningur í Frakklandi telur að
Bandaríkjamenn hafi lagt upp með
utanríkisstefnu sem byggist á hættu-
legri ævintýramennsku og setji eigin
hagsmuni ofar alþjóðalögum, sem SÞ
séu fulltrúi fyrir.
Í staðinn hafa Frakkar lagt fram
„fjölpóla“ hugmynd, þ.e., að alþjóða-
málum sé ráðið af nokkrum valda-
miðstöðvum er starfi saman. Banda-
ríkjamenn segja þessa hugmynd
staðlausa. „Einpóla, tvípóla, fjölpóla.
Ég skil ekki þessi orð,“ sagði Colin
Powell, utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, er hann var staddur í París í
síðustu viku.
Bush fyr-
irgefur
Frökkum
Washington, París. The Washington Post, AFP.
TILRAUNIR George W. Bush
Bandaríkjaforseta til að binda
enda á átök Ísraela og Palestínu-
manna eru liður í víðtækari stefnu
sem miðar að því að breyta póli-
tíska landslaginu í Mið-Austur-
löndum eftir stríðið í Írak og bar-
áttuna gegn hryðjuverka-
starfsemi í heiminum.
Bush hyggst eiga fund með
arabaleiðtogum í Egyptalandi á
þriðjudaginn kemur og daginn
eftir ræðir hann við forsætisráð-
herra Ísraels og forsætisráðherra
heimastjórnar Palestínumanna í
Aqaba í Jórdaníu. Verður þetta
fyrsta ferð forsetans til Mið-Aust-
urlanda frá því að hann tók við
embætti í janúar 2001.
Miklar breytingar hafa orðið í
Mið-Austurlöndum frá því Bush
varð forseti og stjórn hans hefur
tengst atburðunum mjög náið.
Hersveitir undir forystu Banda-
ríkjamanna steyptu Saddam
Hussein af stóli í Írak og Banda-
ríkjastjórn beitti sér mjög fyrir
því að Mahmud Abbas yrði skip-
aður forsætisráðherra palestínsku
heimastjórnarinnar í því skyni að
ýta Yasser Arafat, leiðtoga Pal-
estínumanna, til hliðar.
Sóst eftir stuðningi araba
Scott Lasensky, bandarískur
sérfræðingur í málefnum Mið-
Austurlanda, sagði að Bandaríkja-
stjórn liti svo á að „órofa tengsl“
væru á milli Íraks-málsins og
átaka Ísraela og Palestínumanna.
Endurreisn Íraks hefur reynst
erfiðara verkefni en Bandaríkja-
stjórn virðist hafa gert ráð fyrir,
auk þess sem stríðið kynti mjög
undir andúð á Bandaríkjunum
meðal araba, og Bush leitast því
einnig við að endurheimta stuðn-
ing arabaríkja.
„Nú þegar Bandaríkjastjórn
reynir að afla sér tiltrúar í þessum
heimshluta og auka samstarfið við
mörg arabaríkjanna, ekki aðeins
hvað varðar baráttuna gegn
hryðjuverkastarfsemi heldur
einnig til að ná markmiðum henn-
ar í Írak, er auðvelt að skilja þá
áherslu sem nú er lögð á friðarvið-
ræður milli Ísraela og Palestínu-
manna,“ sagði Lasensky.
Vill breiða út lýðræði
í heimshlutanum
Stjórn Bush segir að leiðtoga-
fundurinn í Egyptalandi og við-
ræðurnar við forsætisráðherra
Ísraela og forsætisráðherra Pal-
estínumanna séu liður í stefnu
sem Bush hefur útlistað í tveimur
ræðum.
Forsetinn hvatti til þess í ræðu
24. júní í fyrra að Arafat yrði kom-
ið frá sem leiðtoga Palestínu-
manna og komið yrði á umbótum í
heimastjórninni. Bandarískir
embættismenn telja að þetta
markmið hafi náðst að miklu leyti
með skipun Abbas í embætti for-
sætisráðherra þótt heimastjórnin
eigi enn langt í land með að binda
enda á árásir róttækra hreyfinga
Palestínumanna.
Bush sagði í ræðu 26. febrúar að
eitt af markmiðum hans væri að
koma á lýðræði í Írak og sá þannig
fræjum lýðræðis og friðar í Mið-
Austurlöndum. Seinna varpaði
hann fram þeirri hugmynd að
gerður yrði samningur um frí-
verslun milli Bandaríkjanna og
Mið-Austurlanda.
Stjórn Bush hefur einnig aukið
þrýstinginn á stjórnvöld í Sýr-
landi og Íran, sem hún sakar um
að styðja hryðjuverkastarfsemi,
og það gæti stefnt Mið-Austur-
landastefnu hennar í hættu.
Bush hyggst
breyta pólitíska
landslaginu
Washington. AFP.