Morgunblaðið - 08.07.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
DR. ARNFRÍÐUR Guðmundsdóttir var í síð-
asta mánuði ráðin í lektorsstöðu við guð-
fræðideild Háskóla Íslands. Um leið og hún
hlaut fastráðningu við deildina fluttist hún í
stöðu dósents skv. framgangskerfi HÍ. Arn-
fríður er fyrst kvenna til að hljóta fasta stöðu
við deildina en áður hafa konur verið þar
stundakennarar. Hún er ennfremur fyrsta
konan hér á landi til að ljúka doktorsprófi í
guðfræði, en því lauk hún frá The Lutheran
School of Theology í Chicago árið 1996. „Ég
flutti heim til Íslands það ár og varð stunda-
kennari þá um haustið í guðfræðideild. Ég var
síðan stundakennari fram til 1. janúar 2000,
þegar ég var ráðin í tímabundna lektorsstöðu
við deildina. Ég var í þessari tímabundnu
stöðu í þrjú ár en föst staða var auglýst á síð-
asta ári. Ég var síðan ráðin í hana í júní sl.“
Arnfríður segir að guðfræðideild HÍ eigi
rætur sínar að rekja aftur til stofnunar
Prestaskólans um miðja 19. öld og því eigi
guðfræðimenntun sér í raun yfir 150 ára sögu
hér á landi. „Þegar ég hóf nám við deildina, ár-
ið 1981, voru ekki margar konur í guðfræði;
þær voru í miklum minnihluta. Frá þeim tíma
hefur þeim hins vegar fjölgað jafnt og þétt og
á skólaárinu 1993 til 1994 varð hlutfall
kynjanna jafnt. Síðan hefur konum fjölgað
fram yfir karlana og eru kvenstúdentar núna
um 75% af nemendum deildarinnar.“ Um 130
nemendur hafa að jafnaði stundað nám við
deildina á sl. árum og eru fastráðnir kennarar
sjö með Arnfríði; þar af fimm prófessorar,
einn dósent og einn lektor.
Arnfríður lagði í guðfræðinámi sínu sér-
staka áherslu á femíníska guðfræði og hefur
hún m.a. kennt námskeið í femínískri guðfræði
í guðfræðideildinni. En skiptir það einhverju
máli fyrir nemendur að Arnfríður sé kona?
„Ég held það skipti máli,“ segir hún. „Ég kem
að sjálfsögðu með femíníska áherslu á guð-
fræðina; mín aðkoma að guðfræðinni er því
femínísk en jafnframt lúthersk í samræmi við
bakgrunn minn og menntun.“ Hún telur að
það skipti máli að öllum guðfræðinemendum
sé kynnt femínísk guðfræði enda sé sú áhersla
mjög áberandi innan guðfræðinnar um þessar
mundir. „Það var því mjög tímabært að mínu
mati að koma á stöðu í deildinni með fem-
íníska áherslu.“
Arnfríður telur að það skipti einnig máli að
kona sé fastráðin við deildina vegna þeirrar
fyrirmyndar sem slíkt gefi. Hún minnir á í því
sambandi að þegar hún hafi hafið nám við
deildina haustið 1987 hafi nýlega verið búið að
vígja þrjár konur til prests en á árunum frá
1974 til 1981 hafi aðeins ein kona verið vígð til
prests. Sjálf var Arnfríður áttunda konan til
að vígjast hér á landi en árið 1981 varð hún
prestur í Garðabæ. Þeirri stöðu gegndi hún í
eitt ár eða þar til hún hélt utan í frekara nám.
„Það má því segja að ég hafi fengið að vera
hluti af þeirri breytingu sem átt hefur sér stað
innan kirkjunnar í þessum efnum svo til frá
upphafi,“ segir hún og á þá við breytingarnar
á hlut kvenna innan kirkjunnar.
Þegar Arnfríður er beðin um að útskýra
nánar hvað femínísk guðfræði er segir hún að
með femínískri sýn á guðfræðina sé verið að
benda á hversu karllæg hin kristna guðfræði
hefur verið; hversu upptekin hún hefur verið
af reynsluheimi karla. T.d. hafi guðfræðingar
og heimspekingar fyrr á öldum litið á konuna
sem vanskapaðan karl, vegna þess að karlinn
var „normið“ og allt þar fyrir utan, þar á með-
al konan, fyrir utan það „norm“ eða „abnorm-
al“. Arnfríður segir að í kristinni guðfræði hafi
m.ö.o. ekki verið tekið tillit til reynsluheims
kvenna eða hann a.m.k. ekki haft sama vægi
og það sem karlar hafi verið að gera. „Konur,
innan guðfræðinnar, hafa því verið að skrifa
guðfræði út frá þeirra reynslu. Um leið hafa
þær verið að gagnrýna þessa karllægu texta
og það málfar sem þar er notað, t.d. ritning-
artextana, þar sem segir m.a.: sælir eru
ÞEIR... o.s.frv.“ Hún segir að konur hafi þó
einnig bent á það sem jákvætt er að þeirra
mati. Til að mynda sköpunartextann í fyrstu
Mósebók þar sem segir að karl og kona séu
bæði sköpuð í mynd Guðs. „Þar kemur t.d.
fram að frammi fyrir Guði séu karlar og konur
jöfn.“
Konur verði sýnilegar
Arnfríður hefur verið formaður jafnrétt-
isnefndar kirkjunnar sl. fjögur ár og hefur því
fylgst vel með jafnréttisþróun innan kirkj-
unnar á því tímabili. Aðspurð segir Arnfríður
að kirkjan eigi enn langt í land þegar litið sé
til jafnréttismála. Hún bætir því við að vissu-
lega hafi margt áunnist í þeim efnum. „Hlut-
fall kvenna meðal starfandi presta eru að
nálgast þriðjung,“ segir hún, „en þegar maður
fer að rýna nánar í þessar tölur kemur í ljós að
hlutfall kvenna er miklu lægra meðal sókn-
arpresta. T.d. hefur aðeins ein kona verið
sóknarprestur á höfuðborgarsvæðinu frá 1986.
Það hefur m.ö.o. ekkert breyst á tæpum tutt-
ugu árum hvað það varðar.“ Hún leggur
áherslu á að það sé mikilvægt að konur séu
sýnilegar í æðstu embættum kirkjunnar. Á
sama hátt og það sé mikilvægt að konur séu
sýnilegar á kirkjubekkjunum og í öðru starfi
innan kirkjunnar.
Arnfríður fékk nýlega Fulbright-styrk til
þess að vinna að rannsókn sinni um það hvern-
ig Kristur er túlkaður í kvikmyndum. Hún
mun því fara í rannsóknarleyfi næsta vetur við
guðfræðideildina. Ætlun hennar er að stunda
rannsóknina við Candler School of Theology,
sem er guðfræðiskóli innan Emory University
í Atlanta í Bandaríkjunum.
Dr. Arnfríður Guðmundsdóttir er fyrsta konan til að hljóta fasta stöðu við guðfræðideild HÍ
Kem með femíníska áherslu á guðfræðina
Morgunblaðið/Arnaldur
Arnfríður Guðmundsdóttir
RANNÍS, Rannsóknamiðstöð Ís-
lands, kynnti í gær úthlutun úr sjóði
Markáætlunar um upplýsingatækni
og umhverfismál. Um er að ræða
rannsókna- og þróunaráætlun sem
nær til áranna 1999–2004 en
menntamálaráðuneytið veitir alls
580 milljónum til áætlunarinnar.
Þetta er í síðasta sinn sem úthlutað
er til nýrra verkefna en á næsta ári
verða eingöngu veittir styrkir til
framhaldsumsókna. Í ár var alls út-
hlutað 84,2 milljónum króna ýmist
til nýrra verkefna eða til verkefna
sem áður höfðu fengið styrkveit-
ingu.
Í flokki umhverfismála var ein-
göngu lýst eftir framhaldsumsókn-
um og þar bárust fimm umsóknir.
Fjögur verkefni hlutu samtals 18, 5
milljónir en hæstan styrk upp á 6,5
milljónir hlaut verkefni Bryndísar
Brandsdóttur, „Sprungur, set, jarð-
hiti og jarðskorpuhreyfingar á Tjör-
nesbrotabeltinu“. Þetta er jafn-
framt í þriðja sinn sem þetta
verkefni hlýtur styrk.
Í flokki rannsókna á sviði upplýs-
ingatækni bárust 40 umsóknir, þar
af 33 nýjar og sjö framhaldsum-
sóknir. Úthlutað var 67 milljónum
króna og hlutu 17 verkefni styrk,
tvö framhaldsverkefni og 15 ný
verkefni.
Fjarfundir og fjarlækningar
Rannís vekur sérstaka athygli á
þremur verkefnum sem geta verið
hagnýt fyrir ýmsa aðila. Verkefni
undir stjórn Eiríks Arnar Arnar-
sonar, forstöðusálfræðings Land-
spítala – háskólasjúkrahúsi, hlaut
4,5 milljón króna styrk en verkefnið
miðar að forvörnum þunglyndis
meðal ungmenna. Verkefnið „Fjar-
kennsla og fjarfundir með marg-
varpstækni á Internetinu“ undir
stjórn Dr. Gísla Hjálmtýssonar, Há-
skólanum í Reykjavík, hlaut styrk
upp á 5 milljónir í tvö ár. Mark-
miðið er að smíða netþjónustu til
fjarkennslu og fjarfunda en eins og
staðan er í dag er slík þjónusta ekki
eins aðgengileg og hún gæti verið.
Þorgeir Pálsson, sviðsstjóri Land-
spítala – háskólasjúkrahúsi, stýrir
verkefni sem miðar að því að gera
sérfræðiráðgjöf innan heilbrigðis-
kerfisins aðgengilega með fjarlækn-
ingum. Verkefnið hlaut 3 milljónir í
styrk í tvö ár en markmiðið er að
bjóða upp á reglubundna ráðgjöf
sérfræðinga fyrir heilbrigðisstofnun
í dreifbýli auk aðgangs að fræðslu-
fundum Landspítala. Þjónusta sem
þessi hefur verið reynd víða erlend-
is en þetta er í fyrsta sinn sem gerð
verður tilraun til þess hér á landi.
Landspítali og Heilbrigðisstofnunin
á Patreksfirði taka þátt í verkefninu
en auk þess verður forverkefni í
samvinnu við heilsugæslustöð í
Reykjavík.
Að sögn Jóhannesar Torfasonar,
formanns úthlutunarnefndar, er
nefndin ánægð með umsóknirnar
sem bárust. Samvinna vísinda-
manna og fólks úr atvinnulífinu
endurspeglast í mörgum umsókn-
anna auk þess sem margar nýjar
hugmyndir koma fram.
Rannís kynnir úthlutun úr markáætlun um upplýsingatækni og umhverfismál
84 milljónum úthlutað
til fjölmargra verkefna
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hans Kr. Guðmundsson, forstöðumaður Rannís, Tómas Ingi Olrich, menntamálaráðherra, Jóhannes Torfason, for-
maður úthlutunarnefndar, og Eiríkur Örn Arnarson, styrkþegi.
Slysatrygging öku-
manna er lögboðin
Engar
undanþág-
ur fyrir
bílaleigur
BJÖRN Bjarnason dómsmálaráð-
herra telur ekki efni til að bílaleigur
verði undanþegnar kaupum á slysa-
tryggingu fyrir ökumenn. Erlendir
ferðamenn og aðrir sem leigja bíl
hérlendis þurfa ekki að kaupa þessa
tryggingu þar sem hún er lögboðin
og á ábyrgð bílaleigna.
Björn segir sjónarmið dómsmála-
ráðuneytisins að allir ökumenn eigi
að vera jafnsettir um trygginga-
vernd og ekki sé rétt að skilja einn
hóp ökumanna frá meginreglunni
um slysatryggingu ökumanna. Í
mars sl. hafi bílaleiga óskað eftir að
reglum yrði breytt þannig að inn í
92. gr. umferðarlaga kæmi sérstakt
undanþáguákvæði fyrir bílaleigur.
Ráðuneytið fjallaði um málið, leitaði
umsagnar Sambands íslenskra
tryggingafélaga, og komst að þeirri
niðurstöðu að ekki væru efni til að
hefja vinnu við slíkar breytingar.
Telja fyrirkomulagið úrelt
Stjórnendur AVIS bílaleigu telja
þetta fyrirkomulag löngu úrelt.
Þetta íþyngi almenningi með hækk-
andi tryggingaiðgjöldum þar sem
greiða þurfi út bætur vegna fleiri
tjóna. Iðgjöld bílaleiga hækka vegna
þessara tjóna og þær verða ekki
samkeppnishæfar við önnur lönd um
val á áfangastöðum. Einsdæmi sé að
ökumenn þurfi ekki að kaupa sér
sérstaka slysatryggingu, sem þá
hefði lægri tjónabótaupphæð.
Björn segir að í umsögn Sam-
bands íslenskra tryggingarfélaga
hafi meðal annars komið fram að
regla íslensku laganna væri nokkurs
konar millileið milli reglna sem gildi
annars vegar í Danmörku og hins
vegar í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð.
Ökumenn sem slasist hér njóti í raun
svipaðs réttar og ökumenn í Finn-
landi, Noregi og Svíþjóð og sé mun-
urinn aðeins tæknilegur. Hann segir
dómsmálaráðuneytið hafa skýrt sína
afstöðu til málsins og landslög séu
skýr að þessu leyti, sem Alþingi eitt
breytir. Að sjálfsögðu verði öll rök
og sjónarmið metin komi þau fram.
Hlaut styrk úr sjóði markáætlunar Rannís
Markmiðið að fyrirbyggja
þunglyndi ungmenna
„FORVÖRN þunglyndis meðal
ungmenna“ er heiti verkefnis
sem hlaut styrk úr sjóði mar-
káætlunar Rannís. Eiríkur Örn
Arnarson, forstöðusálfræðingur
á Landspítala – háskólasjúkra-
húsi, er verkefnastjóri en hann
mun vinna verkefnið í samvinnu
við Sjöfn Ágústsdóttur.
Að sögn Eiríks hafa rann-
sóknir sýnt fram á að um helm-
ingur ungmenna sem greinast
með einkenni þunglyndis á aldr-
inum 14–15 ára fá sitt fyrsta
þunglyndiskast fyrir tvítugt. Sá
neikvæði þankagangur sem ein-
kennir þunglyndi er talinn mót-
ast snemma á táningsaldri og
jafnvel fyrr. Verkefnið þeirra
miðar því að því að koma í veg
fyrir þetta ferli með forvarn-
arefni. Þau munu byggja á verk-
efninu Hugur og heilsa sem er
fræðsluefni byggt á kenningum
hugrænnar atferlismeðferðar.
Helstu kostir verkefnisins er
að dreifing margmiðlunardiska
þarf ekki að vera kostnaðarsöm
en engu að síður höfðar það til
ungmenna. Er þetta ný og að-
gengileg aðferð til að fyr-
irbyggja og meðhöndla þung-
lyndi en þetta er jafnframt í
fyrsta sinn sem fræðslu- og
meðferðarefni í þessu formi er
þróað hér á landi.