Morgunblaðið - 23.07.2003, Page 20

NÆSTA helgi er fjórða helgi
Sumartónleika í Skálholtskirkju.
Flutt verða verk eftir Johann
Sebastian Bach og Joseph Haydn.
Dagskráin hefst kl. 14 á laug-
ardag með erindi í Skálholtsskóla
þar sem hollenski fiðluleikarinn
Jaap Schröder ræðir um strengja-
verk Joseph Haydns. Jaap
Schröder er áheyrendum Sum-
artónleika að góðu kunnur, hann
kemur nú til landsins í þrettánda
sinn til starfa með íslenskum tón-
listarmönnum. Hann hefur kann-
að ítarlega fiðlubókmenntir 17.-
19. aldar og rannsakað þá tækni
sem tíðkaðist við leik á barokk-
skeiðinu og því klassíska, til-
einkað sér hana og miðlað öðrum.
Kl. 15 verður fluttur strengja-
kvartettinn „Sjö orð Krists á
krossinum“ eftir Joseph Haydn.
Flytjendur eru Jaap Schröder
barokkfiðla, Rut Ingólfsdóttir
barokkfiðla, Svava Bernharðs-
dóttir barokkvíóla og Sigurður
Halldórsson barokkfiðla. Sr. Egill
Hallgrímsson staðarprestur les úr
Passíusálmum Hallgríms Péturs-
sonar á milli þátta.
Á seinni tónleikum dagsins kl.
17 flytur Guðrún Óskarsdóttir
semballeikari þrjár franskar svít-
ur eftir Johann Sebastian Bach.
Tónleikarnir verða endurfluttir
kl. 15 á sunnudag.
Tónlistarstund fyrir messu
hefst kl. 16.40 á sunnduag. Þar
verða fluttir kaflar úr strengja-
kvartettinum „Sjö orð Krists á
krossinum“ eftir Joseph Haydn.
Messa með þátttöku tónlistar-
mannanna hefst kl. 17.
Tónleikar standa yfir í u.þ.b.
klukkustund og er boðið upp á
barnagæslu í Skálholtsskóla fyrir
þá sem þurfa.
Aðgangur að öllum tónleikum
og fyrirlestrum er ókeypis.
Kynnisferðir bjóða uppá dags-
ferðir frá Reykjavík í Skálholt á
laugardag. Haldið er frá Hótel
Loftleiðum kl. 13.30 og komið til
baka um kl. 19.
Semballeikur á
fjórðu tónleikahelgi
Guðrún Óskarsdóttir leikur svítur eftir Bach á sembal.
LISTIR
20 MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÖÐRU hvoru, og reyndar oftar í seinnitíð, spyr íslenskur listheimur sighvað þurfi til að brjóta þá einangrunsem læsir sig um landið og fjarlægir
það æ meir frá sambærilegum listheimi ann-
arra þjóða. Nú skal það tekið fram að það er
ekkert ófrávíkjanlegt lögmál að listalíf í einu
landi hegði sér eftir klukku annarra landa. Það
er ekkert sem neyðir menn til að trekkja úrin á
sama tíma. Það er heldur ekkert sem knýr list-
heim í einu landi til að taka upp eitt kerfi og
hafna nauðsynlega öðru. Sinn er siður í landi
hverju þótt fljótt á litið virðist sem listheim-
urinn stefni alls staðar hraðbyri í átt til al-
þjóðavæðingar.
Reyndar koma í ljós þegar grannt er skoðað
æ fleiri frávik frá einu landinu til annars.
Þannig þekkist listsambandskerfið sem er svo
áberandi í hinum germanska heimi – Kunst-
forening á dönsku og Kunstverein á þýsku –
varla í Bandaríkjunum. Þegar Bretar tala um
gallerí eiga þeir gjarnan við risastóra sýning-
arsali, sambærilega listhöllum hins germanska
heims sem bæjar- eða sveitarfélög reka með
ýmsum hætti. Þá má finna út um allt Frakk-
land listamiðstöðvar sem heita þeim sér-
kennilegu skammstöfunum FRAC og CRAC –
stofnanir eða miðstöðvar fyrir samtímalist –
og tengjast um leið allþróuðu vinnustofukerfi í
tengslum við sýningahaldið. En í jafnstuttu
máli og þessu er ógerlegt að fara í saumana á
öllum þeim tilbrigðum við safnið og listaskál-
ann sem fyrirfinnast á Vesturlöndum.
Það er þó öllu forvitnilegra að skoða und-
irlagið, sjálft galleríkerfið, sem kalla mætti
bindiefnið í hinum alþjóðlega listheimi. Þar fer
fram gildismat, hin raunverulega úrvinnsla
sem mest áhrif hefur á framgang listamanna
og ákvarðar oftast nær velgengni þeirra á er-
lendum vettvangi. Þar sem slíkt kerfi er sterkt
njóta listamenn forskots á þá kollega sína sem
búa við lélegt eða lítt þróað galleríumhverfi.
Það þýðir þó ekki að listamenn geti ekki kom-
ist af án gallerís. Þeir þurfa bara að hafa mun
meira fyrir hlutunum, einkum þegar kemur að
því að brjóta sér braut utan landsteinanna.
„Láttu svo galleristann hans senda mér mynd-
efni,“ er viðkvæðið þegar gagnrýnandi er að
skrifa um listamann í alþjóðlegt listtímarit.
„En hann er ekki hjá neinum gallerista,“
segir íslenskur gagnrýnandi og býr sig
áhyggjufullur undir hikið sem óhjákvæmilega
kemur á ritstjórnarfulltrúann hinum megin á
línunni. Þetta hljómar eins og það að segja að
rithöfundur sem reynt er að koma á framfæri
úti í hinum stóra heimi hafi ekkert forlag bak
við sig heima fyrir. Þótt gagnrýnandinn geti
kraflað sig skammlaust gegnum vandræða-
ganginn og allt gangi að óskum í eitt skipti er
þeim mun erfiðara að endurtaka leikinn og
þurfa að endurtaka: „En hann er ekki hjá nein-
um gallerista.“
Án efa er gallerífæðin hér heima ein helsta
ástæðan fyrir ósýnileika íslenskra myndlist-
armanna á erlendum vettvangi. Þeir eru eins
og óperusöngvarar án umboðsmanns, eða eins
og fyrr var getið, rithöfundar án forleggjara.
Nú er það engan veginn óþekkt að höfundar
gefi út verk sín á eigin kostnað. Ég minnist
eins vinar míns, þjóðkunns rithöfundar, sem
bæjarslúðrið sagði að hefði grætt einhver lif-
andis ósköp á bók sem hann gaf út um árið.
Skömmu síðar var hann þó kominn á forlag
með nýja bók og þar hefur hann verið síðan.
Forlögin eru þó snöggtum kröfuharðari við
umbjóðendur sína en galleristar eru við lista-
menn sem þeir hafa á sinni könnu. Meðan gall-
eristinn gerir sér að góðu 30 til 50 prósent af
andvirði selds listaverks – allt eftir þjónust-
unni sem hann veitir listamanninum – munu
ríflega 80 prósent andvirðis seldrar bókar
lenda í vasa forleggjarans, og þykir þó bara
ágætur samningur fyrir rithöfundinn.
Ekkert neyðir þó listamenn til að ganga til
fylgilags við gallerista, síst af öllu hér á landi
þar sem slíka umboðsmenn má telja á fingrum
annarrar handar. Ætlum við Íslendingar hins
vegar að komast upp að hlið frænda okkar á
hinum Norðurlöndunum í þeirri miklu útrás
sem þar hefur staðið síðastliðinn áratug þurf-
um við að treysta til muna galleríkerfi okkar.
Það er mun brýnna en stofnun útflutnings-
skrifstofu á borð við JASPIS í Svíþjóð, DCA í
Danmörku, FRAME í Finnlandi eða OCA í
Noregi, því slíkar skrifstofur og dvalarsetur –
svo sem PS1 í New York – vinna í nánum
tengslum við gallerí í viðkomandi löndum.
Norskir listamenn á borð við Vibeke Tand-
berg, Torbjørn Rødland og Knut Åsdam voru
löngu orðin þekktir beggja vegna hafs þegar
OCA var loksins stofnað. Hinu er ekki að neita
að með þýska sýningastjórann Ute Meta
Bauer – meðsýningarstjóra á Documenta XI, í
Kassel, 2002 – í forstjórastólnum mun OCA
sjálfsagt láta að sér kveða.
Til þess að treysta íslenskt galleríkerfi þarf
mörgu að breyta. Íslenskir listunnendur þurfa
til dæmis að styðja við bakið á lifandi lista-
mönnum með kaupum á verkum þeirra en láta
vera að sækjast eftir látnum „snillingum“ eftir
óþekkta falsara. Jafnframt þurfa íslensk gall-
erí að treysta samband sitt við önnur lönd og
víkka þannig út markaðinn fyrir umbjóðendur
sína. Það táknar að þau þurfa helst að hafa
blöndu af íslenskum og erlendum listamönnum
á sínum vegum því allt er kaup kaups í list-
heiminum líkt og annars staðar. Náttúrulegt
markland fyrir útrás íslenskra gallerista, í
fyrsta kasti, eru eflaust Norðurlöndin. Þau eru
opnari gagnvart íslenskri list en önnur lönd,
ekki síst Svíþjóð, sem hefur tamið sér víðsýnna
viðhorf gagnvart frændum sínum en aðrir
Norðurlandabúar. Holland og Belgía gætu
komið í næsta kasti, sem og Bretlandseyjar, en
þó eru marklönd utan Norðurlandanna næsta
ókunn stærð og fer það allt eftir persónulegum
kynnum hvert best er að sækja. En styrking
innlends galleríkerfis er óhjákvæmileg vilji ís-
lenskir listamenn verða sýnilegri utan land-
steinanna.
Hvað þarf?
Morgunblaðið/Halldór Björn Runólfsson
Gallerí i8, nú við Klapparstíg, reið á vaðið árið 1996 með faglegan rekstur eins og gerist úti í
hinum stóra heimi. Síðan hafa nokkrir aðrir framsýnir aðilar fylgt í kjölfarið, staðráðnir í því
að reka af okkur það slyðruorð að hér fái raunveruleg gallerí ekki þrifist.
Eftir Halldór Björn Runólfsson
Dönsk orgel-
verk í Bláu
kirkjunni
LARS Frederiksen, organisti við
Frúarkirkjuna í Óðinsvéum í Dan-
mörku, leikur á tónleikum í Bláu
kirkjunni á Seyðisfirði kl. 20.30 í
kvöld.
Lars hefur haldið tónleika víða í
Evrópu og í Danmörku en þetta er
í fyrsta sinn sem hann er í tón-
leikaferð hér á landi. Hann hélt
tónleika í Akureyrarkirkju sl.
sunnudag og leikur á Klais-orgel
Hallgrímskirkju á laugardag og
sunnudag.
Á tónleikunum í kvöld leikur
Lars verk eftir Diderich Buxte-
hude, Rued Langgaard og Niels
Gade, öll frá Danmörku. Einnig
verk eftir Johann Sebastian
Bach.
New Jersey Laufey Vilhjálmsdóttir
opnar sýningu Aðalheiðar S. Ey-
steinsdóttur. Hún er liður í verkinu
„40 sýningar á 40 dögum“.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Í ÞJÓÐARBÓKHLÖÐU
standa yfir fjórar sýningar:
Samspil texta og myndskreyt-
inga í barnabókum frá árunum
1910–2002. Sýningin nefnist
Eins og í sögu og er titillinn
sóttur í samnefnda sögu Sig-
rúnar Eldjárn sem kom út árið
1981.
Lárus Sigurbjörnsson, Safn-
afaðir Reykvíkinga. 1903–2003.
Snorri Sturluson – Snorra-
Edda og Heimskringla. Í bók-
sal Landsbókasafns í Þjóð-
menningarhúsinu stendur yfir
sýningin Íslendingasögur á er-
lendum málum.
Þessum sýningum lýkur 31.
ágúst. Einnig er í Þjóðmenn-
ingarhúsinu kortasýningin Ís-
landsmynd í mótun.
Ein bókanna á sýningunni
Samspil texta og myndskreyt-
inga í barnabókum.
Sýningar
í Þjóðar-
bókhlöðu
♦ ♦ ♦
Rímur – a collection from Steindór
Andersen nefnist nýr geisladiskur
frá Naxos World útgáfunni. Hann
hefur að geyma 18 rímnalög.
Steindór hefur sagt m.a. um rím-
ur: „Rímur eru sagnakveðskapur í
ströngu og afmörkuðu formi, frá-
sagnir um persónur úr fornsögum,
riddarasögum og ævintýrum og síð-
ar kveðskapur skálda sem ortu
vísnaflokka af ýmsu tagi. Rímurnar
má kalla séríslenskt fyrirbæri, sér-
staklega í blóma frá 17. til 19. öld,
lífseigar á Norðvesturlandi ekki síst
og smám saman ortar undir dýrari
háttum.“
Rímur