Morgunblaðið - 10.09.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 MIÐVIKUDAGUR 10. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FORSETI bráðabirgðaríkisstjórnar
Íraks kallaði í gær eftir því að
Tyrkir létu verða af því að senda
allt að 10.000 hermenn til friðar-
gæzlu í Írak, undir merkjum Sam-
einuðu þjóðanna. Setti hann þó það
skilyrði að tyrknesku hermennirnir
yrðu aðeins við gæzlu vestast í
landinu, fjarri Kúrdahéruðunum í
norðri.
Þessi yfirlýsing Ahmeds Chalab-
is, forseta svonefnds framkvæmda-
ráðs Íraks, er í ósamræmi við orð
utanríkisráðherra bráðabirgðaríkis-
stjórnarinnar sem framkvæmda-
ráðið hefur skipað, Hoshyars Zeb-
ari, en hann hefur sagt að hermenn
frá grannríkjum Íraks séu óvel-
komnir til friðargæzlu í landinu.
Entifadh Kanbar, talsmaður
Chalabis, sem er í forsvari fyrir níu
manna forsætisnefnd framkvæmda-
ráðs Íraks út septembermánuð, til-
kynnti ennfremur í gær að tyrk-
neska stjórnin hefði boðið Chalabi
„í mjög mikilvæga heimsókn“.
Að tyrkneskir hermenn haldi inn
í Írak er mjög viðkvæmt mál vegna
hinna fjölmennu Kúrdahéraða
nærri tyrknesku landamærunum,
en þar leituðu ófáir skæruliðar
skjóls, sem tekið höfðu þátt í upp-
reisn Kúrda í tyrknesku Kúrdahér-
uðunum gegn yfirráðum Tyrkja
þar. Áætlað er að um 37.000 manns
hafi fallið í þeim átökum á 15 árum,
og tyrkneskir ráðamenn hafa
áhyggjur af því að óstöðugleiki í
Írak kunni að verða til þess að
kveikja það ófriðarbál á ný. Tyrkir
og Kúrdar hafa eldað grátt silfur
öldum saman.
Tyrknesk stjórnvöld hafa enn-
fremur áhyggjur af því að íraskir
Kúrdar séu að reyna að koma sér
upp eins konar eigin ríki innan
landamæra Íraks, sem gæti orðið
tyrkneskum Kúrdum hvatning til
dáða.
Tyrkir voru mjög andvígir innrás
bandamanna í Írak, en Bandaríkja-
stjórn þrýstir nú á þá, bandamenn
sína í Atlantshafsbandalginu
(NATO), að leggja til hermenn til
friðargæzlu. Yfirstjórn tyrkneska
hersins vill senda hermenn austur
yfir landamærin til Íraks.
Arababandalagið féllst á það í
gærmorgun að utanríkisráðherra
írösku bráðabirgðastjórnarinnar
fengi að taka sæti á fundi þess í
egypzku höfuðborginni Kaíró, með
vissum skilyrðum.
Fram til þessa hafði bandalagið
ekki viljað eiga nein samskipti við
fulltrúa framkvæmdaráðsins, sem
starfar í skjóli hernámsyfirvalda
bandamanna. „Hið nýja Írak verður
frábrugðið Írak Saddams Huss-
eins,“ hét Zebari í fyrsta ávarpi
sínu fyrir fulltrúum arabaríkjanna,
en alls eiga 22 ríki aðild að banda-
laginu.
„Hið nýja Írak verður byggt á
fjölbreytni, lýðræði, stjórnarskrá,
réttarríki og virðingu fyrir mann-
réttindum,“ sagði hann.
Chalabi segir tyrkneskt
herlið velkomið í Írak
Bagdad, Washington. AP.
Reuters
Bandarískur setuliðshermaður stendur vörð við yfirgefna sjónvarpsstöð í Bagdad sem ræningjar kveiktu í í gær.
Bandaríkjamenn reyna nú að fá fleiri þjóðir, meðal annars Tyrki, til að senda hermenn til gæzlustarfa í Írak.
DEMÓKRATAR á Bandaríkjaþingi
ætla að styðja beiðni George W. Bush
forseta um 87 milljarða dala auka-
fjárveitingu vegna Íraksstríðsins og
baráttunnar gegn hryðjuverka-
starfsemi í heiminum en setja það
skilyrði að hann útskýri nákvæmlega
hvað stjórnin hyggist fyrir í Írak. Ný
skoðanakönnun bendir til þess að
þeir Bandaríkjamenn sem telja að
stríðið í Írak hafi aukið hættuna á
hryðjuverkum í Bandaríkjunum séu
nú fleiri en þeir sem telja að hættan
hafi minnkað. Mikil viðhorfsbreyting
virðist því hafa orðið meðal banda-
rísks almennings hvað þetta varðar
frá því í apríl.
Margir demókratar og nokkrir
repúblikanar hafa kvartað yfir því að
stjórn Bush hafi ekki útskýrt nógu
skilmerkilega hvernig standa eigi að
endurreisnarstarfinu í Írak, hversu
mikils stuðnings sé að vænta af öðr-
um ríkjum, hversu mikill kostnaður
Bandaríkjanna verður á næstu árum
og hversu lengi bandarískir hermenn
þurfi að vera í Írak.
Ted Kennedy, demókrati í öld-
ungadeild þingsins, kvaðst ætla að
leggja fram tillögu um breytingu á
frumvarpi stjórnarinnar sem myndi
hindra fjárframlög vegna hjálpar- og
endurreisnarstarfsins í Írak þar til
Bush gerði þinginu formlega grein
fyrir áformum stjórnarinnar. „For-
setinn skuldar hermönnunum og fjöl-
skyldum þeirra skýra áætlun og
stjórnin fær enga óútfyllta ávísun
fyrr en úr þessu verður bætt,“ sagði
Kennedy.
Jon Kyl, repúblikani í öld-
ungadeildinni, kvaðst vera viss um að
stjórnin myndi leggja fram slíka
áætlun. „Ég tel ekki að við þurfum að
biðja um hana,“ sagði hann. „Ég tel
að þeir skilji að þeir þurfi að leggja
hana fram.“
Þurfa 55 milljarða
dala til viðbótar
Bush sagði í sjónvarpsávarpi á
sunnudagskvöld að hann myndi óska
eftir 87 milljörðum dala (um 7.000
milljörðum króna) vegna hernaðarins
og endurreisnarstarfsins í Írak og
Afganistan til viðbótar 79 milljörðum
dala (6.400 milljörðum króna) sem
þingið samþykkti í apríl.
Embættismenn í Hvíta húsinu við-
urkenndu á mánudag að þeir hefðu
vanmetið kostnaðinn af endurreisn
Íraks og að 87 milljarða dala auka-
fjárveiting myndi ekki nægja. Lík-
lega myndi kostnaðurinn aukast um
allt að 55 milljarða dala [4.400 millj-
arða króna] til viðbótar þar sem
ástandið í Írak væri miklu verra en
gert var ráð fyrir. „Við vorum allir
hissa,“ sagði einn heimildarmanna
Los Angeles Times í Hvíta húsinu.
Skattalækkunum verði frestað
Repúblikanar sögðust styðja fjár-
beiðni Bush og ólíklegt er að demó-
kratar neiti forsetanum um fé sem
hann segir að bandaríski herinn
þurfi. „Við viljum auðvitað styðja her-
mennina okkar, það tel ég segja sig
sjálft,“ sagði Carl Levin, demókrati í
hermálanefnd öldungadeildarinnar.
Demókratar hafa notfært sér fjár-
beiðnina til að gagnrýna stefnu
stjórnarinnar og sagt að hún hafi ekki
haft nógu skýra áætlun um hvað ætti
að gera að stríðinu loknu og verið of
bjartsýn á aðstoð annarra ríkja við
endurreisnarstarfið. Þá hafi henni
orðið á mikil mistök með því að knýja
fram skattalækkanir þótt ljóst væri
að fjárlagahallinn myndi aukast
vegna stríðsins.
Joseph Biden, demókrati í utanrík-
ismálanefnd öldungadeildarinnar,
hefur krafist þess að skattalækk-
unum auðugustu skattgreiðendanna
verði frestað en líklegt er að sú krafa
mæti harðri andstöðu repúblikana.
Breytt viðhorf til stríðsins
Skoðanakönnun ABC-sjónvarps-
ins, sem var gerð 4.–7. september,
bendir til þess að 48% Bandaríkja-
manna telji að stríðið í Írak hafi aukið
hættuna á hryðjuverkum í Banda-
ríkjunum en 40% telji að stríðið hafi
minnkað hættuna. Í apríl voru nær
60% Bandaríkjamanna þeirrar skoð-
unar að stríðið minnkaði hættuna á
hryðjuverkum og um helmingi færri
voru á öndverðum meiði.
Meirihluti Bandaríkjamanna, eða
55%, telur þó að stjórn Bush hafi
staðið sig vel í baráttunni gegn
hryðjuverkastarfsemi. Um 73% voru
þessarar skoðunar fyrir ári.
Tveir þriðju aðspurðra sögðust
ánægðir með frammistöðu Bush
sjálfs í baráttunni gegn hryðjuverka-
starfsemi og þeim hefur fækkað úr
79% frá því í apríl.
Þingmenn demókrata setja skilyrði fyrir aukafjárveitingu vegna Íraks
Krefjast þess að
Bush kynni ná-
kvæma áætlun
Washington. AP, Los Angeles Times.
SILVAN Shalom, utanríkisráðherra
Ísraels, sagði í gær að stjórn lands-
ins myndi eiga samstarf við Ahmed
Qurei, sem hefur verið boðið að taka
við embætti forsætisráðherra palest-
ínsku heimastjórnarinnar, ef hann
sýndi að hann vildi leysa upp herská-
ar hreyfingar sem hafa staðið fyrir
árásum á Ísraela.
„Hann þarf fyrst að taka ákvörðun
um að rífa niður innviði hryðjuverka-
hreyfinganna,“ sagði Shalom í fyrstu
yfirlýsingu sinni um þá ákvörðun
Yassers Arafats, leiðtoga Palestínu-
manna, að tilnefna Qurei í embætti
forsætisráðherra. „Við dæmum for-
sætisráðherra Palestínumanna af
verkum hans. Hann þarf að ákveða
hvort hann stendur með Arafat eða
berst gegn hryðjuverkum.“
Háttsettur embættismaður í föru-
neyti Ariels Sharons, forsætisráð-
herra Ísraels, sem var í heimsókn á
Indlandi, sagði að stjórnin myndi
ekki eiga samstarf við Qurei nema
hann væri tilbúinn að skera upp her-
ör gegn herskáu hreyfingunum.
Haft var eftir Shaul Mofaz, varn-
armálaráðherra Ísraels, að Ísraelar
myndu ekki eiga samstarf við „mann
sem hlýðir skipunum Arafats“.
Leitar eftir stuðningi
Arafat tilkynnti framkvæmda-
stjórn Frelsissamtaka Palestínu-
manna (PLO) á mánudag að Qurei
hefði samþykkt að verða næsti for-
sætisráðherra heimastjórnarinnar.
Qurei hefur þó ekki staðfest það
sjálfur og kveðst ekki ætla að taka
við embættinu nema hann njóti
stuðnings Bandaríkjastjórnar og
Evrópusambandsins.
Qurei leysi
upp her-
skáu hreyf-
ingarnar
Jerúsalem, Ramallah. AFP.
BANDARÍSKA leyniþjónustan
varaði ráðamenn í Washington
við því fyrir Íraksstríð, að eft-
irleikurinn yrði erfiðari en sjálft
stríðið og að gera mætti ráð fyr-
ir því að hernámslið Bandaríkja-
manna myndi þurfa að kljást við
öfluga andspyrnuhreyfingu eftir
að stríðinu væri lokið.
Frá þessu er greint í The
Washington Post í gær. Blaðið
hefur eftir ónafngreindum emb-
ættismönnum að erindrekar
bandarísku leyniþjónustunnar,
CIA, sambærilegra stofnana
innan varnarmálaráðuneytisins
og ráðuneytis utanríkismála hafi
verið svartsýnni á gang mála en
ráða hefði mátt af opinberum yf-
irlýsingum embættismanna í
Pentagon fyrir stríð.
„Í leynilegum skýrslum var
þeim [ráðamönnum] gerð ítar-
leg grein fyrir þeim erfiðleikum
sem gætu komið upp,“ sagði
einn embættismannanna. „En
við vitum ekki hvort nokkur las
þær,“ bætti hann við.
Leyniþjón-
ustan var-
aði við erf-
iðleikum
Washington. AFP.