Morgunblaðið - 04.10.2003, Blaðsíða 42

ÚR VESTURHEIMI
42 LAUGARDAGUR 4. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
UM 2.000 manns sigldu með Viking Saga á
Winnipegvatni við Gimli í sumar. „Ég hefði
viljað fá fleiri gesti en hugsanlega vantaði
eitthvert annað aðdráttarafl en víkingasýn-
inguna og kannski var fargjaldið of hátt,“
segir Paul Compton, eigandi skipsins og
skipstjóri, sem dró saman seglin í Gimli um
liðna helgi.
Paul Compton býr í L’anse Aux Meadows
nyrst á Nýfundnalandi og var þar sjómaður
í áratug áður en hann smíðaði Viking Saga
1995. Minjar um búsetu norrænna manna
fundust í L’ance Aux Meadows fyrir rúmum
40 árum og við Norstead, sem er skammt
frá, hefur verið komið fyrir víkingahúsum,
skálum og kirkju í líkingu við byggðina sem
talið er að hafi verið í L’ance Aux Meadows.
Paul fékk áhuga á víkingunum og eftir að
hafa kynnt sér víkingaskip og gerð þeirra,
meðal annars í Danmörku, ákvað hann að
smíða eftirlíkingu af knerri víkinga til að
sigla með ferðamenn á svæðinu. „Mörgum
fiskibátum hefur verið breytt í báta fyrir
ferðamenn, en ég vildi bjóða upp á eitthvað
í líkingu við það sem víkingarnir notuðu og
úr varð þetta 44 feta langa skip. Ég hef boð-
ið ferðamönnum upp á ferðir með þessu
skipi á sumrin í átta ár og framtakið hefur
fallið í góðan jarðveg,“ segir Paul, en bátur
hans tekur allt að 20 manns og verður aftur
við Nýfundanland næsta sumar.
Gary Doer, forsætisráðherra Manitoba,
lagði sitt af mörkum til að Safn íslenskrar
menningararfleifðar í Gimli gæti fengið
Paul með skip sitt í sumar og að frumkvæði
forsætisráðherrans lagði ríkisstjórn hans
fram 70.000 dollara upp í kostnað vegna
flutnings skipsins frá Nýfundnalandi og
fleira. Boðið var upp á þrjár 90 mínútna
ferðir daglega frá 21. júní út september.
Lori, eiginkona Pauls, og Lisa Earle, aðstoð-
uðu við ferðirnar og segir Paul að ferðirnar
sem slíkar hafi gengið vel en þetta væri
ekki sambærilegt við Nýfundnaland. Þar
væri víkingaþorp, rekís, hvalir og ýmislegt
annað sem ferðamenn sæktu í fyrir utan
siglinguna sem slíka, en í Gimli vantaði eitt-
hvað með bátnum. „Við vorum hérna í
tengslum við víkingasýninguna Full Circle:
First Contact, Vikings and Skraelings in
Newfoundland and Labrador, en í framtíð-
inni væri æskilegt að byggja upp „vík-
ingaandrúmsloft“ eins og við höfum heima,“
segir hann.
Um 2.000 manns
sigldu með
Viking Saga
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Paul Compton stjórnar Viking Saga í kvöldsiglingu á Winnipegvatni.
STEPHAN Benediktson, dóttursonur
Stephans G. Stephansson, hefur gefið út bók
um lífshlaup sitt en hann starfaði við olíuleit
og alþjóðleg olíuviðskipti í hálfa öld eða þar
til hann ákvað að draga sig í hlé fyrir
skömmu.
,,Líf mitt hefur verið mjög áhugavert og
þar sem ég taldi að sagan ætti erindi til ann-
arra ákvað ég að skrifa hana og gefa út í
bók,“ segir Stephan um bók sína Stefan’s
Story, A Half Century in International Oil,
sem hann tileinkar Rósu móður sinni.
Stephan fæddist í Innisfail í Alberta í
Kanada 1933, gekk í íslensku skólana á
svæðinu og byrjaði snemma að vinna hjá
bændum í nágrenninu, en hann var níu ára
þegar faðir hans dó. Tví-
tugur fékk Stephan vinnu
við olíuvinnslu í Alberta
og þar með var tening-
unum kastað, en næstu
fimm áratugina sinnti
hann ábyrgðar- og stjórn-
unarstörfum í olíu-
viðskiptum í Kanada,
Bandaríkjunum, Ástralíu,
Indónesíu, Saudi Arabíu,
Sameinuðu arabísku
furstadæmunum, Argent-
ínu og Kólumbíu auk þess sem hann kom
kanadísku olíufélagi af stað í Úkraínu árið
2000. ,,Það sem ég gerði verður sennilega
ekki endurtekið því þessi viðskipti hafa
breyst svo mikið,“ segir hann. „Heimurinn
er orðinn svo lítill og tæknin er orðin al-
þjóðleg þannig að allir geta tileinkað sér
hana. Það eru engin leyndarmál hvað
tæknina varðar en ég var á ákveðnum stöð-
um á ákveðnum tíma og ákvað að segja þá
sögu.“
Stephan er hreykinn af uppruna sínum og
kemur það vel fram í bókinni, en hann var
kjörræðismaður Íslands í Calgary 1997 til
2001 og hefur nokkrum sinnum komið til Ís-
lands. Hann segist alla tíð hafa haft þrá til
að kanna ókunna staði og hafi hitt Íslend-
inga alls staðar. Hann hafi útrásarþörfina
sennilega frá forfeðrunum, þó hann segi
ekki þar með að hann myndi sigla yfir Norð-
ur-Atlantshafið í litlum báti í leit að nýjum
ævintýrum. Stephan segir að hann hafi gefið
út bókina til að fólk gæti lesið um það sem
hann hafi upplifað en ekki til að hagnast á
útgáfunni. ,,Ég tek engin laun fyrir þetta
fyrir utan ánægjuna. Til að byrja með gaf ég
fjölskyldumeðlimum og öðrum vinum bók-
ina en síðan hef ég gefið eintök til Íslend-
ingafélagsins í Markerville, sem selur bók-
ina og fær andvirði sölunnar til rekstursins.“
Verður ekki
endurtekið
steg@mbl.is
Stephan
Benediktson
MINNISMERKI um Stephan G. Stephansson,
skáld, var afhjúpað í fyrrverandi landi hans í
Gardar í Norður-Dakóta í Bandaríkjunum í
tengslum við 125 ára afmælishátíð landnáms
Íslendinga á svæðinu.
Stephan G. bjó í Garðar í Norður-Dakóta
1880 til 1889, en þegar hann flutti þaðan keyptu
ættingjar Helgu Sigríðar Jónsdóttur, eig-
inkonu hans, land þeirra hjóna.
Afkomendur Stephans og Helgu ákváðu að
reisa minnismerki um bóndann og skáldið síð-
sumars í tengslum við afmælishátíðina. Áletr-
aður skjöldur var settur á stóran stein úr land-
inu og honum komið fyrir undir hlíðinni vestan
við þar sem bær skáldsins stóð. ,,Það hefur
lengi verið í umræðunni að reisa minnismerki
um Stephan G. í Garðar og það þótti tímabært
að gera það nú þegar 150 ár eru frá fæðingu
hans,“ segir Stephan Vilberg Benediktson,
dóttursonur skáldsins, sem afhjúpaði minn-
ismerkið ásamt Iris systur sinni og John John-
son. Afi Johns, John Johnson (Jón Jónsson
yngri), og Hallgrímur Gíslason keyptu landið af
Stephan G. 1889, þegar hann ákvað að flytja til
Alberta í Kanada og héldu niðjar landnemanna
fjölmennt ættarmót í Norður-Dakóta samfara
afhjúpuninni.
Stephan og Iris eru börn Rósu, yngstu dótt-
ur Stephans G., en hún afhjúpaði minnismerkið
um föður sinn í Skagafirði 1953. Stephan Bene-
diktson sagði við afhjúpunina í Gardar að Norð-
ur-Dakóta hefði alltaf haft mikið að segja hjá
afa sínum og amma sín hefði oft rætt um svæð-
ið. 150 ár eru frá fæðingu Stephans G., en hann
fæddist á Kirkjubóli í Skagafirði 3. október
1853 og dó 1927. 1873 flutti hann með fjölskyldu
sinni til Wisconsin og þaðan til Norður-Dakóta.
Þess má geta að í tilefni tímamótanna er ráð-
stefna um Stephan G. í Háskóla Íslands um
helgina.
Minnismerki
um Stephan
G. afhjúpað
í Gardar
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Stephan Benediktson til vinstri ásamt John Johnson og Iris við afhjúpun minnismerkisins í Gardar.
SÖFNUNARNEFNDIN Metið
íslenska nærveru, Valuing Ice-
landic Presence, lauk störfum fyrir
skömmu en hún skilaði af sér
meira en tveimur milljónum kan-
adískra dollara, um 113 milljónum
króna, til styrktar íslenskudeild
Manitoba-háskóla í Winnipeg og
íslenska bókasafninu við skólann.
Dr. T. Kenneth Thorlakson, for-
maður söfnunarnefndarinnar, seg-
ir að takmarkið hafi verið að safna
1.650.000 kanadískum dollurum og
því markmiði hafi nær verið náð
þegar söfnuninni hafi opinberlega
verið hætt í árslok 2000. 22. maí sl.
hafi upphæðin verið komin í
1.680.000 dollara og þegar nefndin
skilaði af sér hafi heildarfjárhæðin
numið meira en tveimur milljónum
dollurum, sem sé ótrúlegur árang-
ur og sýni hug samfélagsins til ís-
lenskudeildarinnar og bókasafns-
ins. „Ég vil nota tækifærið og
þakka öllum fyrir stuðninginn, en
meira en 300 hópar og einstakling-
ar hafa lagt í sjóðinn og þar vegur
þyngst örlátt milljón dollara fram-
lag ríkisstjórnar Íslands, Eim-
skipafélagsins og Háskólasjóðs,“
segir hann.
Þegar hefur 750.000 dollurum
verið varið í endurbætur á íslenska
bókasafninu, en stuðningurinn
gerði það að verkum að það var
opnað í nýjum og glæsilegum
húsakynnum 20. október 2000 og
voru Davíð Oddsson forsætisráð-
herra og Gary Doer, forsætisráð-
herra Manitoba, á meðal fjöl-
margra gesta. Við það tækifæri
sagði Davíð meðal annars að mik-
ilvægt væri að hlúa að íslensku
deildinni og íslenska bókasafnið
við skólann tengdi saman allar há-
skóladeildir í Norður-Ameríku,
sem sinntu íslenskum fræðum.
Íslenskudeildin stóð illa fyrir
nokkrum árum en söfnunin hefur
m.a. gert það mögulegt að halda
úti aukastöðu á hærra sviði en áður
og eru því tvær heilar kennara-
stöður við deildina. Ken segir að
sjóðurinn komi líka að gagni varð-
andi ýmsan kostnað við deildina
sem háskólinn greiði ekki og það
skipti miklu máli fyrir framtíðina.
Í tengslum við söfnunina hafa
verið stofnaðir ýmsir sér sjóðir.
Þar á meðal má nefna að Sandra
og Jim Pitblado gáfu 100.000 doll-
ara til minningar um forfeður sína
til að stofna Olson/Jonsson ferða-
styrktarsjóð vegna íslenskunáms
kanadískra stúdenta á Íslandi.
Eins gaf Irene Eggertson 150.000
dollara í Grettir Eggertsons sjóð-
inn, sem styrkir útgáfur tengdar
Íslandi, rannsóknir í íslensk-kan-
adískum málefnum, þýðingar og
fleira.
Sjóðurinn Metið íslenska nær-
veru er til framtíðar í umsjón há-
skólans (netfang: Private_Fund-
ing@umanitoba.ca) og er áfram
opinn fyrir framlögum, en í sjóðs-
stjórn eru Richard Johnson for-
maður, David Arnason, Neil Bar-
dal, Paul Westdal, Sigrid Johnson,
Robert O’Kell, Carolynne Presser,
Tim Samson og Ken Thorlakson.
Um 113 milljónir í íslenskan sjóð
Morgunblaðið/Kristinn
Davíð Oddsson forsætisráðherra
og dr. T. Kenneth Thorlakson við
opnun bókasafnsins.