Morgunblaðið - 04.10.2003, Blaðsíða 48

MINNINGAR
48 LAUGARDAGUR 4. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Árni Kristjáns-son fæddist í
Laxárdal í Þistilfirði
4. febrúar árið 1912.
Hann lést á Heil-
brigðisstofnun Þing-
eyinga á Húsavík 22.
september síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Ingiríður Árna-
dóttir, f. 23.2. 1887,
d. 29.6. 1971 og
Kristján Þórarins-
son, f. 14.5. 1877, d.
4.3. 1942. Þau reistu
nýbýlið Holt í Þistil-
firði og hófu þar bú-
skap árið 1913. Börn Ingiríðar og
Kristjáns eru: Arnbjörg, f. 1908,
Þórarinn, f. 1910, d. 1990, Árni, f.
1912, d. 2003, Vilborg, f. 1913, d.
2001, Bergþóra, f. 1915, d. 1942,
Guðrún, f. 1917, Ásmundur, f.
1920, d. 2001, Herborg, f. 1922, d.
1989, Þórhalla, f. 1925, Guðbjörg,
f. 1927 og Hólmfríður, f. 1929.
Árni ólst upp í Holti og átti þar
heimili sitt alla sína ævi. Eftir
hefðbundið barnaskólanám þeirr-
ar tíðar og unglingaskóla hjá
einkakennara á heimili foreldra
sinna stundaði Árni nám í Hér-
aðsskólanum á Laugum í S-Þing-
eyjarsýslu einn vetur og annan
vetur í Alþýðuskólanum á Eiðum.
Einn vetur dvaldi hann í Reykja-
vík við smíðanám.
Eftir lát föður síns
bjuggu þau systkin-
in Arnbjörg, Þórar-
inn og Árni í Holti í
félagi við móður
sína til ársins 1952.
Frá 1952 eru þau
systkinin Arnbjörg,
Þórarinn og Árni
skráð ábúendur í
Holti. Þeir bræður
höfðu mikinn áhuga
á kynbótum sauðfjár
og náðu þar umtals-
verðum árangri. All-
ir sauðfjárbændur
og áhugafólk um sauðfjárrækt
þekkja fjárstofninn frá Holti í
Þistilfirði. Þeir Þórarinn og Árni
voru meðal stofnenda fjárræktar-
félagsins Þistils og gegndi Árni
þar formennsku í 40 ár. Eftir lát
Þórarins 1990 seldu þau Arn-
björg og Árni jörðina og bústofn-
inn en héldu eftir hálfum hektara
þar sem þau byggðu sér rúmlega
80 fermetra timburhús á steypt-
um grunni. Þau fluttu í húsið
1992 og bjuggu þar síðan. Síðustu
mánuðina hafa þau átt skjól á
Dvalarheimilinu Nausti á Þórs-
höfn.
Útför Árna fer fram frá Sval-
barðskirkju í Þistilfirði í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Í dag er Árni frændi frá Holti
kvaddur hinstu kveðju frá gömlu
sóknarkirkjunni sinni að Svalbarði í
Þistilfirði. Árni var þriðji í aldursröð
systkinanna frá Holti, barna þeirra
hjóna Ingiríðar og Kristjáns, en þau
urðu alls ellefu. Þau hjón létu sér
einkar annt um börnin sín og lögðu
metnað sinn í að búa sem best að
þeim eftir því sem efni og tök voru á.
Heimilislífið í Holti var fjölbreytt og
skemmtilegt. Auk hjónanna og
barnanna á bænum áttu ýmsir aðrir,
skyldir og vandalausir, þar heimili
sitt um lengri eða skemmri tíma.
Meðal þeirra var Þorsteinn Þórar-
insson, föðurbróðir Árna, sem var
mikill áhugamaður um félagsmál og
sönglíf. Hann átti orgel og kunni að
leika á það. Þegar systkinin í Holti
komust á legg mynduðu þau kór sem
söng fjórraddað upp úr „fjárlögun-
um“ þegar vel lá á þeim eða gestir
komu. Stjórnaði Þorsteinn söng
þessum í fyrstu en síðar leiddi Þór-
arinn, elsti bróðirinn, sönginn og lék
undir. Þessi systkinakór hefur aldrei
verið formlegur og voru aðrir heim-
ilismenn í Holti og gestir að sjálf-
sögðu boðnir velkomnir í hópinn þeg-
ar tilefni gafst. „Holtskórinn“ eins og
við köllum hann er enn við lýði þótt
breyttur sé en hann syngur nú að-
eins þegar við þurfum að stilla saman
hugina eins og t.d. á ættarmótum. Á
síðasta ættarmóti í júlí árið 2000 tók
Árni frændi þátt í söngnum af lífi og
sál – hafði að vísu fært sig úr ten-
órnum niður í bassann og kom þar að
góðu liði.
Árni var bóndi af lífi og sál. Hann
fór ungur að vinna að búskapnum
eins og tíðkaðist í þá daga og það
urðu þau systkinin öll að gera. Það
kom fljótt í ljós að Árni var gott bú-
mannsefni. Hann varð snemma með
afbrigðum fjárglöggur og þekkti all-
ar kindurnar á bænum með nafni –
reyndar þekkti hann vorlömbin líka
af svip mæðra eða feðra þeirra. Þeim
hæfileika hélt hann alla sína búskap-
artíð jafnframt því að geta rakið ætt
viðkomandi kindar í fjórða til fimmta
lið ef því var að skipta. Ég minnist
þess oft hve undrandi ég varð þegar
hann sá á löngu færi frá hvaða bæ
þessi eða hin kindin var. Fyrir mér
voru allar kindur eins nema hvað
sumar voru svartar, aðrar gráar eða
mórauðar.
Árni gaf mér fyrsta lambið sem ég
eignaðist. Það var blágrátt gimbrar-
lamb, eina lambið með þeim lit það
vorið. Ég áttaði mig ekki á því þá að
lambið hafði Árni valið með tilliti til
þess að ég gæti þekkt það úr hjörð-
inni með nokkru öryggi en hann
hafði ekki orð á því – til þess var
hann of kurteis og tillitssamur.
Í aðalatriðum má segja að þeir
bræður Árni og Þórarinn hafi tekið
við búsforráðum í Holti eftir lát föður
þeirra árið 1942. Starfsævi Árna við
búskap varð því hálf öld. Einhvern
veginn fór það svo að þeir bræður
skiptu með sér verkum að vissu leyti
hvort sem þeir hafa rætt það sín á
milli eða ekki. Þórarinn var meira út
á við, organisti, kennari, hrepps-
nefndarmaður, búnaðarþingsfulltrúi
o.fl. o.fl. Árni réð frekar ferðinni í
daglegum rekstri búsins. Auðvitað
lögðu þeir bræður á ráðin um hvað
skyldi unnið og hvernig en ég held að
óhætt sé að segja að Árni hafi jafnan
átt síðasta orðið. Hann var einstakur
verkmaður, laginn, röskur og ráða-
góður. Það er dálítið merkilegt þegar
maður hugsar um það að Árni skyldi
vera orðinn hálffertugur þegar
fyrsta dráttarvélin kemur í Holt 1948
og kominn á sextugsaldur þegar
hann tekur bílpróf og þeir bræður
eignast jeppa. En þótt hann væri
orðinn þetta fullorðinn þegar véla-
öldin gekk í garð í Holti þá lærði
hann strax að nota sér hana og varð
henni handgenginn. Í þá daga voru
ekki viðgerðarverkstæði á hverju
strái – menn urðu að bjarga sér sjálf-
ir. Það kom því oftast í hlut Árna að
gera við og viðhalda þeim vélum og
tækjum sem notuð voru við búskap-
inn. Þar reyndist hann snjall og úr-
ræðagóður með eindæmum.
Árni var alla sína ævi mikill fé-
lagshyggju- og samvinnumaður í
bestu merkingu þeirra orða. Hann
studdi Framsóknarflokkinn og sam-
vinnuhreyfinguna, var dyggur les-
andi Tímans og einlægur og ábyrgur
félagi í Kaupfélagi Langnesinga
meðan það var og hét. Hann vildi veg
lands og þjóðar sem farsælastan og
var andsnúinn öllum tilburðum í þá
átt að fórna landi eða þjóðerni í
hendur erlendum aðilum. Rætur
hans voru traustar og stóðu djúpt í
íslenskri mold. Árni var dagfars-
prúður og einkar orðvar en við sem
þekktum hann vissum að undir ró-
legu og yfirveguðu yfirbragði bjó
ólgandi skap sem er ættarfylgja. Því
skapi stjórnaði hann af aðdáunar-
verðri festu og veitti því í réttan far-
veg.
Árni kvæntist ekki og eignaðist
ekki afkomendur. Þess vegna höfum
við frændsystkini hans kannski orðið
honum nákomnari en ella. Ég minn-
ist þess sem ungur drengur hvað
gaman var að koma í Holt og leika
sér við þá bræður, Árna og Þórarin.
Þeir létu sig t.d. ekki muna um að
breyta sér í hesta og skokka hneggj-
andi á fjórum fótum um eldhús og
borðstofu með okkur krakkana á
bakinu. Það fannst okkur alveg
óborganleg skemmtan. Það voru svo
sannarlega forréttindi fyrir börnin
að fá að njóta samvista við frænd-
fólkið í Holti, taka þátt í glaðværð
þess og finna ást þess og hlýju um-
vefja sig dag og nótt.
Árni frændi var lengst af ævi sinn-
ar heilsuhraustur. Hann hafði hugs-
að sér að dunda við smíðar og rækt-
un skikans í kringum nýja húsið eftir
að búskaparönnum sleppti. Þetta fór
á annan veg. Skömmu eftir að þau
systkinin fluttu varð hann fyrir áfalli
sem leiddi til þess að honum varð
hægri höndin því nær ónýt. Þessu
fylgdu verkir sem erfiðlega gekk að
slá á. Síðustu árin urðu Árna því tals-
vert erfið þótt sjálfur bæri hann sig
jafnan vel og tæki því sem að hönd-
um bar með jafnaðargeði. Við að-
standendur Árna viljum koma hér á
framfæri sérstökum þökkum til
starfsfólksins á Dvalarheimilinu
Nausti á Þórshöfn fyrir nærfærna
umönnun og alúð þess í Árna garð
síðustu mánuðina.
Nú við leiðarlok minnumst við
Árna frænda með innilegu þakklæti
fyrir allt það sem hann var okkur og
gaf okkur. Við börn systkina hans og
fjölskyldur okkar sendum systrun-
um frá Holti, frændfólki, vinum og
nágrönnum innilegar samúðarkveðj-
ur og guðsblessun.
Óttar Einarsson.
Með Árna í Holti er genginn einn
mesti listamaður íslenskrar sauð-
fjárræktar.
Ljóslifandi eru enn fyrstu kynni
mín af Árna. Haustið 1971 kom ég í
Þistilfjörð á eina af hinum þekktu
stórsýningum í Holti. Við höfðum
nokkrir saman komið snemma morg-
uns austur yfir Öxarfjarðarheiði.
Áður en sýning hófst um morguninn
var sest að eldhúsborðinu í Holti þar
sem hinir þekktu fjárræktarmenn
svæðisins voru margir mættir. Frá-
sagnargleði Óla á Gunnarsstöðum
réð þar ríkjum en strax veitti ég at-
hygli lágvöxnum og athugulum
manni, Árna Kristjánssyni, sem ég
sá þarna fyrsta sinni. Hann lagði
ekki margt til í þeirri kappræðu sem
þarna fór fram. Þessa tvo daga, sem
við dvöldum þarna við sýningastörf,
átti ég hins vegar eftir að njóta
ómælds fróðleiks af hendi hans um
fjárræktarstarf þar í sveit sem hann
skýrði af stakri nákvæmni og mikilli
þekkingu. Síðan hefi ég átt margar
ferðir að Holti þar sem ég hefi getað
sótt mikinn fróðleik til Árna um hið
landsþekkta fjárræktarstarf sem
fram fór í fjárræktarfélaginu Þistli
allt frá árinu 1940.
Þegar dró að búskaparlokum
þeirra bræðra, Árna og Þórarins í
Holti, var það þeim mikið áhugamál
að búið mætti flytjast á hendur ein-
staklingi sem haldið gæti áfram
markvissu ræktunarstarfi þeirra
bræðra og ræddu þeir þau mál ít-
arlega. Það var þeim því góður kost-
ur að við starfi þeirra tók Gunnar
Þóroddsson sem þekkti fjárstofn
þeirra betur en flestir aðrir.
Fyrir þremur árum dvaldi ég um
helgi í Holti við skráningu margvís-
legra eldri upplýsinga úr fjárbókun-
um í Holti, sem spanna upplýsingar
um ræktunarstarfið í hartnær sjö
tugi ára. Þá var Árni líkamlega mjög
þrotinn að kröftum, en ógleymanlegt
er hve svör við öllum atriðum komu
hjá honum á svipstundu og voru
staðfest með því að slá upp viðkom-
andi upplýsingum í bókunum. Fyrir
alla þá fræðslu, sem ég fékk frá
hendi Árna um hið merka ræktunar-
starf þeirra Þistla, er skylt að þakka
að leikslokum.
Hið öfluga ræktunarstarf í Þistil-
firði fyrir og um miðja síðustu öld er
grunnur að ræktun á nánast öllu
hyrndu fé á Íslandi í dag. Yfirburðir
þessarar ræktunar á þeim tíma eru
óumdeildir. Í þessu starfi voru þeir
bræður í Holti, Árni og Þórarinn, tví-
mælalaust í fararbroddi, dyggilega
studdir af Eggerti í Laxárdal og
Grími á Syðra-Álandi og fleiri sveit-
ungum sínum. Þeir lögðu þarna
grunn að fyrsta markvissa ræktun-
arstarfi í sauðfjárrækt hér á landi á
félagslegum grunni. Þeir bræður
höfðu í uppvexti greinilega lært
margt í listinni af föðurbróður sín-
um, Þorsteini Þórarinssyni. Fræðslu
og leiðsögn í starfi sínu sóttu þeir
mjög mikið til Halldórs Pálssonar,
sem þá var landsráðunautur í sauð-
fjárrækt. Fræðslu hans nýttu þeir til
hins ýtrasta og báru mikla virðingu
fyrir hinni frábæru þekkingu hans á
sauðfjárrækt.
Af viðræðum mínum við Árna var
mér ljóst að hann leit á ræktunar-
starfið sem list þar sem stefnt var að
ákveðnu markmiði. Í ræktunarstarfi
hans höfðu útlitsþættir og kjötgæða-
eiginleikar kindarinnar mikið vægi.
Ljóst er að í því starfi náði hann frá-
bærum árangri, þó að honum væri
flestum betur ljóst að algerri full-
komnun listarinnar, markmiðinu
sem að var stefnt, yrði aldrei náð að
fullu.
Íslensk sauðfjárrækt stendur í
ómældri þakkarskuld við Árna í
Holti fyrir hið mikla starf sem hann
ásamt samverkamönnum sínum í
Þistli vann við ræktun á íslensku
sauðfé. Sá grunnur sem þar var lagð-
ur með markvissu starfi mun, meðan
sauðfjárrækt er stunduð á Íslandi,
standa sem óbrotgjarn minnisvarði
um Árna í Holti.
Jón Viðar Jónmundsson.
Þegar Árni í Holti er hniginn að
moldu finnst mér hlýða að nánasti
granni sendi honum kveðju.
Svo lengi og oft erum við búnir að
vinna saman og gleðjast saman.
„Hver dregur dám af sínum sessu-
naut“ og efast ég ekki um að búskap-
urinn mín megin í Dalnum hefur oft á
tíðum verið eftirlíking af því sem var
búið að gera Holtsmegin, en í Holti
var Árni verkstjórinn í þessu farsæla
tríói Þórarinn, Árni og Geiri sem
ríkti svo lengi og búnaðist vel.
Þegar ég var barn var fastur
punktur í tilverunni jólaheimboðin í
Holti og hlakkað var til. Byrjuðu þau
klukkan fimm til hálfsex, „þegar pilt-
ar eru búnir í húsunum“. Fyrst var
farið upp í stofu þar til bankað var í
miðstöðvarpípuna, þá hófst veislan
hjá mæðgunum Ingu og Öbbu. Minn-
isstæðastar eru mér rjómaterturnar
með sveskjum ofan á. Eftir máltíð
hófust jólaleikirnir og af fullum
krafti þegar gamla konan var búin að
ganga frá í eldhúsi. Þá gengu allir
kringum jólatréð í holinu og man ég
best eftir Árna hvað hann söng
fjörugt „Jón Þrúður“ sem fargaði
kúnni fyrir fiðlu, o.fl. o.fl. var sungið.
Holtsfólkið var nefnilega hvert sem
annað með að kunna mikið af ljóðum
og lögum.
Það var líka oft sungið og sungið
vel í stofunni í Holti, svo lengi sem
Þórarins naut við. Ekki bara í
veislum heldur líka sem algengasti
æfingarsalur kirkjukórsins, jafnvel
dag eftir dag, þegar Björg í Lóni var
á ferðinni. Ég veit að Árni frændi sá
aldrei eftir tímanum sem fór í söng
og söngæfingar, hvað þá þegar tæki-
færi bauðst til að heyra góðan söng.
Ég ætla að nefna atvik máli mínu
til sönnunar. Sumarið 1964 endur-
byggðum við gangnakofann í Dals-
heiði og gekk það verk ágætlega, en
tók sinn eðlilega tíma, þrjá til fjóra
daga. Allavega nógu lengi til þess að
á meðan við vorum í heiðinni hafði
séra Marinó Kristinsson komið með
karlakór Fljótsdalshéraðs og sungið
á Þórshöfn. Svo var það 25–30 árum
seinna að ég var að tala um kofann
okkar við Árna og láta hann sam-
gleðjast mér hvað hann væri vel
heppnað hús (hannað, teiknað og
byggt af Árna) að Árni segir: „Ég er
bara ekki ennþá búinn að ná mér
niðri á samfélaginu, að þessi vinna
skyldi verða til þess að ég missti af
komu Karlakórs Fljótsdalshéraðs.“
Árni í Holti var góður bóndi eins og
víðkunna er. Hæst fór hróður hans í
sauðfjárrækt en svo var hann líka
smiður góður. Hann og hans jafn-
aldrar lifðu mikla breytingatíma.
Hófu búskap með orfi og ljá út og
suður. Fyrsta túnræktunin sem Árni
vann að hafa örugglega verið „þöku-
sléttur“ unnar með handverkfærum,
síðan hestaverkfærin, plógur, herfi,
skófla og slóði, því næst dráttarvél-
arnar. Sjálfur man ég eftir þeim tíma
að Þorsteinn (Steini) í Holti átti
dráttarvél en aðrir ekki í grenndinni
og hestasláttuvélarnar skáruðu tún-
in til kapps við Massey Harrisinn.
Það voru góðir tímar sagði Árni, fátt
skemmtilegra í heyskap en slá með
góðum hestum og bætti við að þótt
hann hefði aldrei haft trú á sér sem
hestamanni hefði sér látið vel að
vinna með dráttarhestum.
Þegar véltæknin þróaðist lengra,
dráttarvélar og bílar, var því við
brugðið hvað Árni var fljótur að ná
tökum á og varð farsæll ökumaður.
Ég er búinn að nefna smiðinn
Árna og ætla í sambandi við það að
rifja upp tímann um 1960 þegar við
Dölungar vorum í fjárhúsbyggingu
og voru strákarnir 12–16 ára stund-
um að smíða án eftirlits, nema hvað,
að Árni kom oft óbeðinn og gaf okkur
góð ráð, hvatti til dáða, en ef hann sá
„klámsmíði“ lá hann ekkert á því.
Þórarinn bróðir fann út þá reglu að
bogi á mótum eða vindingur á þaki
gæti ekki gengið þar sem Árni í Holti
gæti séð hann. Árni frændi, ég þakka
þér allt, líka fyrir áminningarnar,
það var mannbætandi að ganga með
þér.
Stefán í Laxárdal.
ÁRNI
KRISTJÁNSSON
Innilegar þakkir til allra þeirra, sem sýndu
okkur samúð og hlýhug við andlát og útför
föður míns, tengdaföður og afa,
FRIÐRIKS J. EYFJÖRÐ,
Lönguhlíð 3.
Jórunn Erla Eyfjörð, Robert Magnus,
Edda Magnus,
Friðrik Magnus.
Minningargreinum þarf að
fylgja formáli með upplýsing-
um um hvar og hvenær sá sem
fjallað er um er fæddur, hvar
og hvenær dáinn, um foreldra
hans, systkini, maka og börn
og loks hvaðan útförin verður
gerð og klukkan hvað. Ætlast
er til að þetta komi aðeins
fram í formálanum, sem er
feitletraður, en ekki í grein-
unum sjálfum.
Formáli minn-
ingargreina