Morgunblaðið - 04.10.2003, Blaðsíða 44

MINNINGAR
44 LAUGARDAGUR 4. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Tage RothausOlesen fæddist á
bænum Store Ridd-
ersbog á Lálandi í
Danmörku 6. mars
1922. Hann lést á
Landspítalanum við
Hringbraut laugar-
daginn 27. september
síðastliðinn.
Tage ólst upp á
bænum Langvang við
Randers á Jótlandi.
Tage var sonur
hjónanna Ole Rot-
haus Olesen stór-
bónda, f. 1884, d.
1929, og konu hans Dorthe Rot-
haus Olesen (f. Hansen ), síðar
kaupmanns, f. 1892, d. 1984.
Systkini Tage voru Bent Rothaus
Olesen, f. 1919, d. 1988, kvæntur
Klöru Rothaus Olesen, f. 1924, bú-
sett í Narsaq á Grænlandi, og Kar-
en Gestsson, f. 1921, d. 1990, gift
Hjalta Gestssyni, f. 1916, búsett á
Selfossi.
Tage kvæntist 4. desember 1954
Magneu Bjarnadóttur frá Lamb-
húskoti í Biskupstungum, f. 12.
febrúar 1922, d. 8. júlí 1992. Börn
Tage og Magneu eru: 1) Bjarni vél-
stjóri, f. 7. júní 1955, í sambúð með
Jóhönnu Guðjónsdóttur Öfjörð, f.
19. ágúst 1951, og eiga þau saman
soninn Ólaf Tage, f.
15. apríl 1982, unn-
usta hans er Svan-
hildur Jónsdóttir.
Fyrir átti Bjarni
dótturina Magneu, f.
8. ágúst 1976, móðir
hennar er Sólveig
Guðmundsdóttir og
eru þær búsettar í
Svíþjóð. Jóhanna átti
fyrir soninn Guðjón
Öfjörð Einarsson, f.
4. júlí 1971, sam-
býliskona hans er
Kristjana Hrund
Bárðardóttir, f. 16.
nóvember 1972, og eiga þau þrjú
börn, Jóhann Braga, f. 1994, Önnu
Sigríði, f. 1996, og Bárð Inga, f.
2003. Faðir Guðjóns Öfjörð er Ein-
ar Bragi Bergsson. 2) Ole mat-
reiðslumeistari, f. 14 ágúst 1956.
3) Ágústa þroskaþjálfi, f. 31. októ-
ber 1959. Sonur hennar er Vern-
harður Tage Eiríksson. Faðir hans
er Eiríkur Vernharðsson.
Tage fluttist til Íslands frá Dan-
mörku 1947 á Selfoss og hefur bú-
ið þar alla tíð. Hann starfaði sem
vélvirki hjá Kaupfélagi Árnesinga
allan sinn starfsferil.
Útför Tage verður gerð frá Sel-
fosskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 11.
Tíminn líður ótrúlega hratt að
manni finnst, þegar líða tekur á æv-
ina. Þannig finnst mér ekki langt síð-
an ég hitti fyrst vin minn og síðar
mág, Tage Rothaus Olesen, en það
var árið 1940 og hann var þá 18 ára og
síðan eru nú 63 ár.
Tage var þá heima hjá móður sinni
sem rak smáverslun í Randers, en
hún var þá ekkja eftir mann sinn, sem
var stórbóndi á bænum Langvang
skammt fyrir utan Randers á Jót-
landi, en hann dó árið 1929 frá þrem-
ur börnum á aldrinum 7–11 ára.
Þetta var þegar heimskreppan mikla
var í algleymingi og var ekkjunni ráð-
lagt af vinum og vandamönnum að
selja jörð og bú árið 1932 og flytja inn
í Randers, og búa þar næstu árin á
meðan börnin voru ung.
Hér höfðu því óvænt veikindi og
síðar dauðsfall heimilisföðurins, stór-
bóndans Ole Rothaus Olesen, umbylt
öllum framtíðardraumum fjölskyld-
unnar, sem þá var Dorthe fædd Han-
sen, dugmikil og mikilhæf kona frá
góðbýli nokkru fyrir vestan Randers,
og þrjú börn, tveir drengir, Bent
fæddur 1919 og Tage fæddur 1922,
og svo dóttirin Karen María fædd
1921.
Örlögin höfðu einnig stillt svo til,
að þessi unga stúlka, Karen María,
hafði leigt sér herbergi í Gothersgade
156 í Kaupmannahöfn í „pensjónati“
sem sá sem þetta ritar bjó í, en hún
stundaði þá kennaranám í dansi og
íþróttum, en ég var stúdent á þriðja
ári í Landbúnaðarháskólanum í
Kaupmannahöfn.
Við Karen urðum fljótt góðir vinir
og tæpu ári seinna, þegar skólaárinu
lauk, bauð Karen mér heim til sín í
Randers, og sagði að sér fyndist gam-
an að sýna fólkinu sínu þennan góða
vin sinn og fá að vita hvernig því litist
á hann.
Ég fór svo þessa ferð á mínum eig-
in farkosti, sem var gamalt reiðhjól,
og minnir mig að vegalengdin sem ég
ók hafi verið eitthvað á milli 300 og
400 km. Ferðin var mjög ánægjuleg,
vegurinn ágætur og ekið um fallegar
og hlýlegar sveitir og alls staðar
blöstu við fallegar byggingar og góð
umgengni. Mér gekk vel að finna
staðinn þar sem fjölskylda Karenar
átti heima og þar var mér tekið opn-
um örmum af Karenu og bræðrum
hennar Bent og Tage, en ég fann að
frú Dorte horfði á mig dálítið rann-
sakandi augum, sem eðlilegt var.
Mér varð strax ljóst að þrátt fyrir
það áfall, þegar fjölskyldufaðirinn
hafði látist frá konu og börnum á
unga aldri, hafði móður þeirra tekist
að ala börnin vel upp og mér varð
strax ljóst að hér var að vaxa upp öfl-
ug kynslóð sem hafði mikla mögu-
leika til að ná þeim markmiðum sem
hún myndi setja sér. Þessi systkini
höfðu nokkra kosti um að velja en
með takmörkunum þó og eldri bróð-
irinn Bent, sem ég fann að hafði mik-
inn áhuga á sveitastörfum og öllu sem
tengdist sveitinni, vissi að hann vant-
aði fjármagn til þess að verða bóndi
eins og hann vildi verða, því að kot-
bóndi gat hann ekki hugsað sér að
verða. En hann var einstaklega
skyldurækinn maður og fór fljótt að
stunda alla algenga vinnu og hjálpaði
móður sinni við að halda heimilið og
mennta yngri systkini sín og helst svo
lítið bar á.
Bent fór fljótt að stunda sjóinn og
honum tókst að afla sér réttinda til að
stunda sjó á litlum fiskibátum og það
leiddi til þess að hann tók að sér að
fara með smáfiskibát til Grænlands
og þá kom hann við hér á Íslandi og
lét okkur þá og alltaf síðar fylgjast
með hvað hann hafðist að á Græn-
landi. En hann varð innflytjandi til
Grænlands og byggði sér hús í Nars-
ak og kvæntist grænlenskri konu og
þau eignuðust fjóra syni og eina dótt-
ur, allt stórmyndarlegt fólk og barna-
börnin eru orðin átján og líkleg til að
verða góðir og gegnir borgarar í hinu
nýja Grænlandi, sem mér sýnist að sé
að skapast þar hin síðari ár.
Bent dó af hjartabilun fyrir fimm-
tán árum og var mikils virtur af öllum
sem kynntust honum.
Karen María tók að sér að verða
konan mín, og þar með að reka um-
svifamikið íslenskt heimili, og við
eignuðumst fjögur börn og barna-
börnin eru þrettán og henni tókst að
gera heimili okkar rammíslenskt, en
um leið rækja þjóðerni sitt og sam-
bandið við ættmenn sína í Danmörku
eins og best verður á kosið. Við lifð-
um í hamingjusömu hjónabandi í 47
ár, en hún dó af heilablæðingu árið
1990 og fannst mér þá að fokið væri í
flest skjól, en þó mikil hugfróun, að
hugsa til hálfrar aldar sambúðar sem
við fengum þó að lifa og starfa saman.
Tage, sem var yngstur systkin-
anna frá Langvang, var átján ára
þegar við sáumst fyrst. Hann var þá
þegar orðinn stórglæsilegur maður,
fullar þrjár álnir á hæð, karlmann-
lega vaxinn, ljós yfirlitum með gult
lítið eitt liðað hár. Hann var þá langt
kominn með sitt nám í vélskólanum í
Randers og næstu árin starfaði hann
sem vélvirki í ýmsum stórum véla-
verkstæðum þar í borg.
Það mun svo hafa verið á miðjum
vetri 1947, að við fengum kærkomna
heimsókn frá Danmörku, en þar var
kominn mágur minn Tage, stór og
glæsilegur, og sagði okkur að sig
langaði til að dvelja hjá okkur um
óákveðinn tíma og hafði hug á að
kynnast nokkuð bæði landi og þjóð.
Þetta þótti okkur tilvalið en eftir
mánaðartíma ákváðum við að athuga
hvort hann gæti ekki fengið vinnu um
tíma á vélaverkstæði KÁ á Selfossi.
Þetta var auðsótt, því að þar var nóg
að gera, og dvöl Tage framlengdist
og enginn talaði um vistaskipti fyrr
en á árinu 1992, en þá var hann kom-
inn á aldurstakmark vinnandi manna,
sem er 70 ár. Hann var þá orðinn einn
af elstu mönnum á verkstæðinu og
búinn að starfa þar í 45 ár, mikilsverð
starfsár fyrir okkar vaxandi byggð-
arlag á Selfossi og víða annars staðar
í héraðinu eins og Þorlákshöfn sem
hafði orðið til á þessum árum, ásamt
mörgum stórvirkjunum, bæði raf-
veitum og hitaveitum, sem mestöll
velferð fólksins í héraðinu byggist nú
á. Að farsælli lausn margháttaðra
vandamála, sem þurfti að leysa,
þurftu tæknimenn verkstæðanna að
leggja fram hug og hönd og minnist
ég eins, sem hér er rétt að minnast á.
Við borun á holu við hitaveitu Selfoss
tapaðist hluti af bornum ofan í djúpri
holu. Vélsmiðir KÁ voru kallaðir til
að reyna að ná borhlutanum upp en
lengi vel misheppnaðist allt. Tage tók
þá að sér að smíða töng með því hlut-
verki að ná taki á borhlutanum. Það
virtist ætla að takast, en það tók lang-
an tíma og margir komu þar að og
þegar borhlutinn var kominn upp úr
holunni voru margir smiðir og tækni-
menn ásamt smiðnum Tage Olesen
rennsveittir og nærri örmagna af
áreynslu og spenningi. Slíkir sigrar
voru sætir og kannski dýrmætustu
vinnulaunin við þetta mikilsverða
starf.
Tage var hamingjumaður í sínu
einkalífi. Hann kynntist á Selfossi
stúlku sem hét Magnea Bjarnadóttir
frá Lambhúskoti í Biskupstungum
og hún var þá starfstúlka í Kaup-
félagi Árnesinga. Tage og hún giftust
árið 1954 og þau eignuðust fyrstu
hjúskaparárin þrjú efnileg börn. Þau
eru Bjarni vélstjóri búsettur á Sel-
fossi, kvæntur Jóhönnu Öfjörð, þau
eiga samtals þrjú börn, Ole mat-
reiðslumeistari, ókvæntur og barn-
laus, Ágústa þroskaþjálfi, ógift en á
einn dreng.
Heimili þeirra Magneu og Tage
var mjög hlýtt og hamingjuríkt,
þangað til Magnea missti heilsuna og
dó eftir nokkurra ára veikindi árið
1992. Það var mannbætandi að fylgj-
ast með hve kærleiksríka umönnum
Tage veitti konu sinni í langan tíma á
meðan honum var það mögulegt í
veikindum hennar.
Tage heppnaðist það, sem hann
hugsaði sér, þegar hann kom í heim-
sókn til mín fyrir 56 árum, en það var
að kynnast nokkuð bæði landi og
þjóð.
Hann var fæddur mikill sport- og
veiðimaður og elskaði að ganga um
óbyggðir landsins og meðfram ám og
lækjum og njóta ósnortinnar náttúru
og fylgjast með fuglum og fiskigöng-
um. Hann var úrvals verkmaður og
einstakur vinur og félagi og margir
menn sakna hans nú sárt.
Um leið og ég kveð hann þakka ég
honum svo margt frá liðnum árum,
þakka honum mikla og holla vináttu
og þakka honum störfin hans öll og
trygglyndi.
Blessuð veri minning hans.
Hjalti Gestsson.
Það er skarð fyrir skildi í fjölskyld-
unni – Tage frændi, stóri frændinn
okkar sem ekkert virtist bíta á og
alltaf var til staðar þegar mikið lá við
er fallinn. Frá því að við systkinin
vorum lítil var alltaf tilhlökkunarefni
að hitta þennan danska ömmubróður
okkar sem var heljarmenni að burð-
um, hló hrossahlátri og talaði allra
manna hæst en tók samt svo mildi-
lega á litlu krílunum að við sóttumst
eftir því að sitja hjá honum. Það var
alltaf jafn spennandi að skoða hálfa
puttann og notalegt að velta því fyrir
sér hvenær Tage hefði eiginlega vax-
ið upp úr hárinu en það fullyrti hann
að væri árangurinn af því að borða
vel og leifa engu sama hvað í boði
væri.
Fjölskylduböndin eru sterk í Ole-
sen-fjölskyldunni og við vorum ekki
há í loftinu þegar við vorum farin að
skokka yfir Reynivellina í kaffi til
Tage og Möggu undir því yfirskini að
fá dönsku Andrés blöðin hans frænda
lánuð. Tage sagði okkur tröllasögur
af dönskum forfeðrum okkar, frænd-
um á Grænlandi og svo sögur af sjálf-
um sér og pabba – sem hann sagðist
hafa kennt að verjast hrekkjusvínun-
um í hverfinu – reyndar með þeim af-
leiðingum að stofugluggar betri
frúnna í bænum létu á sjá, ömmu
Karenu til mikils ama enda var hún
enn að skamma hann fyrir aðstoðina
þegar við komumst til vits og ára.
Tage frændi átti viðburðaríka ævi
og Selfoss var lítið meira en ein gata
þegar hann fluttist hingað frá hinni
þéttbýlu Danmörku. Hann og amma
Karen fluttu með sér danska siði og
aðlöguðu að íslenskum og ef það var
eitthvað sem fjölskyldan gat samein-
ast um þá var það að borða góðan mat
í góðum félagsskap þar sem skoðana-
skiptin voru hávær og einörð. Þar fór
Tage fremstur í flokki, ákafamaður
eins og hann átti kyn til, fastur fyrir
og eindreginn í skoðunum en fljótur
að sjá skoplegu hliðarnar á málunum.
Þannig munum við líka best eftir
Tage frænda í fjölskylduboði, spil-
andi bridds, þrasandi yfir einhverju
lítilræði og skellihlæjandi að gaman-
sögum.
Elsku Gústa, Ole, Bjarni og fjöl-
skyldur, minningarnar um góðan
frænda munu ekki gleymast.
Sólveig, Hjalti og María Karen.
Tage, maðurinn hennar Magneu
Bjarnadóttur frænku minnar, er lát-
inn. Við sem höfum fylgst með honum
vissum að síðasta tíma hans með okk-
ur var að ljúka, enda árin orðin 81 og
heilsan farin að bila. Við fráfall Tage
er horfinn síðasti hlekkurinn af fjór-
um sem voru mér undirritaðri mjög
nánir á mínum uppvaxtarárum á Sel-
fossi.
Tage og Magga giftu sig í Laug-
ardælakirkju 4. desember 1954 og
settust að á Selfossi Við bjuggum til
margra ára í sama húsi, Magga systir
pabba, Tage og þeirra börn og for-
eldrar mínir Gísli og Jóhanna.
Á milli þeirra var alla tíð mikill vin-
skapur og naut ég þess að eiga tvö
heimili þar sem ég gat farið á milli
hæða og notið þess besta á hverjum
stað. Þetta voru góðir dagar þar sem
skemmtilegar sögur voru sagðar,
bæði af mönnum og málleysingjum í
uppsveitum Árnessýslu og einnig frá
fínum matarveislum á búgörðum á
Jótlandi.
Á heimili Möggu og Tage var alla
tíð mjög gestkvæmt og breytti engu
þó þau væru í litlu húsnæði. Til þeirra
voru allir velkomnir hvort sem var
bara til þess að líta inn eða til þess að
gista eins og fólk úr sveitunum þurfti
gjarnan að gera á þeim tíma.
Það hrannast upp minningar um
þetta fólk og er myndin af Tage mjög
sterk. Þar sem Tage fór var engin
lognmolla. Hann var mjög sterkur
persónuleiki, glæsilegur á velli, hafði
skoðun á hlutunum og fylgdist vel
með öllu sem fram fór bæði hjá fjöl-
skyldunni og í þjóðfélaginu. Þessum
eiginleikum hélt Tage fram á síðasta
dag.
Það var alltaf mjög heillandi að
fylgjast með Tage fyrir jólin þegar
hann var byrjaður að skipuleggja
matarinnkaupin til hátíðarinnar.
Tage var mjög mikill áhugamaður
um mat og jafnframt mjög flinkur við
matargerð enda af dönskum ættum.
Þegar ég hugsa til bernskuáranna
og samvista minna við Möggu
frænku mína og Tage þá man ég góð-
an og spennandi mat og bakkelsi
ásamt lestri á „dönskum blöðum“
sem komu reglulega á heimilið og ég
fékk alltaf að njóta þeirra með heim-
ilisfólkinu.
Til Íslands kom Tage árið 1947, frá
Danmörku sem var hans föðurland.
Erindið var að heimsækja systur sína
Karen og hennar fjölskyldu. Svo vel
líkaði honum dvölin að hann settist
hér að. Tage fékk vinnu hjá Kaup-
félagi Árnesinga við sitt fag sem vél-
virki og starfaði þar óslitið í 45 ár.
Þrátt fyrir stórar hendur og fingur
var Tage ótrúlega laghentur. Man ég
ýmsa fallega hluti sem hann smíðaði
úr tré og járni og hafa prýtt heimili
hjá fjölskyldunni. Þá má ekki gleyma
öllum flugunum sem hann hnýtti til
notkunar við veiðiskap á sumrum.
Tage var veiðimaður af guðs náð
og stundaði bæði laxveiði og skotveiði
og hafði ég alltaf á tilfinningunni að
hann kynni vel til verka þegar veiði-
mennska var annars vegar. Það sýnir
best veiðiáhuga Tage að aðeins eru
nokkrir dagar síðan hann ók út fyrir
Selfoss í leit að gæs þó þreklítill væri.
Samband Tage við fjölskyldu hans
var mjög náið og gott, ekki leið sá
dagur að hann væri ekki í sambandi
við sína nánustu annaðhvort í síma
eða að þau hittust.
Að lokum vil ég og fjölskylda mín
þakka Tage samfylgdina og votta
Bjarna, Óla, Ágústu og fjölskyldum
þeirra innilega samúð.
Hvíli Tage Olesen í friði.
Benedikta G. Waage.
Það var glaður lítill drengur sem
stökk yfir stærstu drullupollana í göt-
unni með nýja veiðistöng og fisk í
hendi. Veiðistöngina hafði móður-
bróðir minn gefið mér og kennt mér
hvernig ég ætti að fara að. Ég ætlaði
að sýna honum fyrsta fiskinn er ég
hafði veitt en hann var ekki kominn
úr vinnunni þennan dag. Eldri systir
mín var heima og hún skipaði mér að
fara strax með fiskinn niður í á og
sleppa honum, sem ég gerði grátandi.
Um kvöldið talaði frændi við mig og
sagði að næst þegar ég veiddi fisk
skyldi ég fela hann þangað til hann
kæmi heim. Ekki tók betra við, það
gaus upp mikil og vond lykt eftir
nokkra daga þegar fiskurinn fannst.
Ég var frekar lítill bógur þetta
sumar, kom oft inn skælandi vegna
krakkanna í götunni, þegar ég fékk
ekki að vera með, enda nýfluttur í
austurbæinn. Frændi tók þá til sinna
ráða og kenndi mér hvernig ég ætti
að fara að í slagsmálum. Þetta svín-
virkaði, ég var strax tekinn í hópinn
og höfum við haldið saman síðan
strákarnir í götunni. Frændi var mik-
ill kappi í mínum augum, stór, sterk-
ur, íþróttamaður góður, átti mótor-
hjól sem ekki voru algeng þá og
einnig átti hann offiseradrossíu af
Vellinum. Hann hafði komið hér til að
heimsækja systur sína og ílentist hjá
okkur fyrstu árin hér. Hann hóf
vinnu hjá KÁ-smiðjunum og vann þar
allan sinn starfsaldur. Hann var lista-
smiður bæði á járn og tré. Ég varð
strax mjög hændur að móðurbróður
mínum, hann kenndi mér allt um lax-
og silungsveiðar, einnig á byssu og
hvernig ég ætti að umgangast þær.
Hann tók mig oft með sér til veiða
þótt lítill væri og frekar til trafala.
Það voru mikil forréttindi fyrir lítinn
dreng að eiga frænda í sama húsi
fyrstu árin mín en það kom að því að
frændi festi ráð sitt og stofnaði heim-
ili. Ég hafði miklar áhyggjur af því að
nú væri vinskapurinn fyrir bí en það
var öðru nær, Magnea kona hans var
einstók og var ég þar alltaf velkom-
inn. Eftir að ég flutti frá Selfossi
sautján ára gamall urðu okkar sam-
verustundir strjálli en jól og áramót
vorum við oftast saman og enn finnst
mér jólin ekki nálæg nema hafa talað
við frænda. Hann var mikill matmað-
ur, enda Dani, og það var enginn
betri að búa til leverpostej (svínalifr-
arkæfu). Hin seinni ár fórum við oft
saman í veiðiferðir víða um land, náð-
um þeim stóra en misstum þann
stærsta. Þetta voru dýrlegir dagar.
Frændi var mjög trygglyndur sínu
frændfólki, bæði í Danmörku og
Grænlandi. Ég fór nokkrar ferðir
með honum til þessara landa og hann
var í miklu uppáhaldi hjá sínu frænd-
fólki, hrókur alls fagnaðar. Ég held
að ég halli ekki á neinn þótt ég segi að
á Grænlandi hafi honum liðið best
meðal afkomenda Bents bróður síns,
og ég veit að söknuður þeirra er mik-
ill þessa dagana. Það verða ekki farn-
ar fleiri veiðiferðir, hnýttar litlar
flugur eða tekið í spil í bili. Ég votta
börnunum, Jóhönnu, barnabörnun-
um og vinum frænda samúð mína.
Á þessum haustdegi er ég geng
gömlu götuna mína eru fáir eftir af
þessu góða fólki af eldri kynslóðinni.
Haustlaufið fýkur um, engir drullu-
pollar eru hér lengur sem voru okkar
leikvöllur enda gatan malbikuð. Ég
finn að ég hef misst einn minn besta
vin.
Ólafur Hjaltason.
Haraldur, bróðir minn í Vík í Mýr-
dal, hringdi til mín að kvöldi 27. sept-
ember sl. og tilkynnti mér að góður
vinur minn og fjölskyldu okkar væri
allur.
Hann Tage R. Olesen er dáinn.
TAGE ROTHAUS
OLESEN