Morgunblaðið - 11.11.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
P
oppmenning samtím-
ans einkennist af
daðri, stundum lævís-
legu og stundum van-
hugsuðu, stundum
saklausu og stundum hættulegu.
Það er daðrað við hugmyndir sem
taldar eru spennandi, varasamar
eða vafasamar með einhverjum
hætti, það er daðrað við mismun-
andi lífsstíl, mismunandi kyn-
hneigð, sjúkdóma og það er daðr-
að við fólk, sem er oftast saklaust.
Daðrið lýsir sér í því að eitthvað
er gefið í skyn, það er látið skína í
eitthvað sem er síðan ekki til
staðar þegar betur er að gáð. Í
rauninni er ekki gert ráð fyrir því
að einhver gefi sér tíma til að gá
en ef svo er
gert þá er öllu
neitað og í
mesta lagi
yppt öxlum
þegar daðrið
er afhjúpað.
Daðrið kemur ekki síst fram í
myndböndunum, í tískuþáttum
tískublaðanna, í útlitsiðnaðinum
öllum, í skemmtiiðnaðinum, í
kvikmyndum, í auglýsingum –
alls staðar er verið að daðra. Í
auglýsingum er til dæmis daðrað
við klám. Í tískuþáttum er til
dæmis daðrað við samkynhneigð.
Í myndböndum er daðrað við
bæði klám og samkynhneigð en
einnig sadómasókisma, vændi,
kvenhatur, kynþáttahatur, át-
röskun, jafnvel sjálfsvíg og morð,
ofbeldisdýrkun og djöfladýrkun;
það er daðrað við allt þetta í öll-
um meginmiðlum poppmenning-
arinnar en sjaldnast er haft fyrir
því að fjalla um þessa hluti af full-
um heilindum, af fullri alvöru.
Ung poppstjarna er innt eftir
því í þætti á Popp Tíví hvað daður
hennar við samkynhneigð í
myndbandi hafi merkt. Hún neit-
ar því fyrst í stað að hún hafi ver-
ið að daðra við samkynhneigð.
Þegar gengið er á hana segist
hún að minnsta kosti ekki hugsa
um lesbískar ástir þegar hún fari
að sofa á kvöldin.
Þetta er aðeins eitt af fjölmörg-
um dæmum um daður sem virðist
mjög saklaust en sendir ákaflega
brengluð skilaboð. Hægt væri að
nefna ótal dæmi um daður við of-
beldi, kvenhatur og kynþáttahat-
ur í tónlist á borð við rapp. Nægir
kannski að nefna lagið PIMP,
sem er meðal vinsælustu laga um
þessar mundir, með tónlistar-
manninum sem nefnir sig 50 cent
en í myndbandinu við það lag fer
flytjandinn meðal annars á ráð-
stefnu hórumangara.
Raunar mætti halda því fram
að rapparar daðri ekki heldur
gangi þeir oftar en ekki lengra í
textum sínum og myndmáli; hjá
þeim birtast ofbeldið og fordóm-
arnir (sem eru til dæmis nánast
rótgrónir gagnvart samkyn-
hneigð í rappi) berstrípaðir. Og
kannski eru skilaboðin ekki eins
varasöm þegar þau eru borin á
borð með svo beinskeyttum
hætti, það gerir að minnsta kosti
viðtökurnar einfaldari og úr-
vinnsluna. Annað er upp á ten-
ingnum þegar daðrið er annars
vegar.
Við fyrstu sýn gæti virst sem
þetta daður í poppmenningunni
væri sára saklaust í langflestum
tilfellum. En svo er ekki. Ástæð-
an er þessi: Daður er yfirborðs-
kennt. Daður felur aðeins í sér yf-
irborðsleg kynni. Meðan á daðri
stendur hafa ekki orðið nein nán-
ari kynni. Hugsanlega vill daðr-
arinn stofna til nánari kynna en
það þarf þó ekki að vera. Daðr-
arinn sendir því iðulega frá sér
skilaboð sem getur reynst erfitt
að ráða. Og daðrið leiðir oft til
misskilnings, stundum misskiln-
ings sem er afar sár. Þegar um
tvær vitibornar manneskjur er að
ræða þarf daðrið ekki að valda
neinum skaða en þegar um er að
ræða daður við flókna hug-
myndafræði eða við kynhneigð,
ofbeldi eða geðrænan sjúkdóm
horfir málið öðruvísi við; í þeim
tilvikum geta yfirborðsleg kynni,
grunnfær þekking, valdið skað-
legum misskilningi.
Sennilega hefur ekki verið
daðrað jafn mikið við hugmyndir
nokkurs manns og þýska heim-
spekingsins Friedrichs Nietzsch-
es í poppmenningu samtímans.
Orðin um að guð sé dauður hafa
verið notuð í fjölmörgum bíó-
myndum og ofurmennið hefur
verið túlkað á ýmsa vegu og tíð-
um á æði yfirborðskenndan máta.
Eins og Róbert H. Haraldsson
bendir á í grein sinni, Eft-
irmyndir Nietzsches, geta slíkar
hugmyndir hugsanlega leitt menn
á villigötur ef þær eru mat-
reiddar á óljósan og ógrundaðan
hátt.
Því hefur verið haldið fram að
hugmyndir Nietzsches hafi stuðl-
að að bágri siðferðisvitund og
jafnvel rekið fólk til að fremja
morð. Um það snerust fræg rétt-
arhöld í Bandaríkjunum á þriðja
áratugnum yfir tveimur háskóla-
stúdentum, Nathan Leopold og
Richard Loeb, sem framið höfðu
algerlega tilefnislaust morð. Þeir
höfðu lesið verk Nietzsches. Um
það má enn deila hvort og þá
hversu mikinn þátt kenningar
Nietzsches áttu í þeirri ógæfu
sem Leopold og Loeb rötuðu í en
sennilega þarf ekki að deila mikið
um að daður við slíkar kenningar
getur valdið vondum misskilningi.
Og hið sama á við um vanhugsað
daður við klám og hvers konar of-
beldi, vændi, morð eða hættulega
sjúkdóma. Daður sendir óljós
skilaboð, daður þýðir jafnvel ekki
neitt í huga þess sem það stund-
ar. Í huga annarra kann það aftur
á móti að vera alvörumál. Aðrir
kunna að lesa skilaboðin með allt
öðrum hætti en ætlast er til, þau
kunna að minnsta kosti að rugla
börn og unglinga í ríminu.
En poppmenningin er ekki ein
um að daðra við varasamar hug-
myndir. Stjórnmálamenn hafa
einnig tileinkað sér þessa aðferð.
Eitt af skýrustu dæmunum er tal
Bandaríkjaforseta um öxul hins
illa, um skiptingu heimsins í hina
góðu og hina vondu. Slík flokkun
er auðvitað barnaleg og ættuð úr
ævintýrum en þegar valdamesti
maður heims daðrar við hana á
markvissan hátt getur hún ruglað
börn og aðra, sem ef til vill kunna
ekki að afkóða (dulin) skilaboðin,
í ríminu.
Vafasamt
daður
Í auglýsingum er til dæmis daðrað við
klám. Í tískuþáttum er til dæmis daðrað
við samkynhneigð. Í myndböndum er
daðrað við bæði klám og samkynhneigð
en einnig sadómasókisma, vændi, kven-
hatur, kynþáttahatur, sjálfsvíg og morð.
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
throstur@mbl.is
✝ SiguroddurMagnússon raf-
verktaki, Miðleiti 5,
áður til heimilis í
Brekkugerði 10,
fæddist í Reykjavík
27. ágúst 1918 og ólst
þar upp. Hann lést
29. október síðastlið-
inn. Foreldrar Sigur-
odds voru Magnús
Pétursson iðnverka-
maður, f. 14.9. 1891,
d. 9.1. 1981, og Pálína
Þorfinnsdóttir verka-
kona sem lengi sat í
stjórn Verkakvenna-
félagsins Framsóknar og í safnað-
arstjórn Fríkirkjunnar í Reykjavík,
f. 18.4. 1890, í Eilífsdal í Kjósar-
hreppi, d. 19.7. 1977. Þau hjónin
bjuggu allan sinn búskap í Reykja-
vík, lengst af á Urðarstíg 10. Alsyst-
ir Sigurodds er Petrína Margrét,
húsfrú í Reykjavík, f. 20.5. 1921,
gift Boga I. Guðmundssyni verk-
stjóra, f. 18.12. 1917, d. 10. 6. 1996,
en þau eiga eina dóttur. Sigurodd-
ur átti tvær hálfsystur, Úlfhildi
Þorfinnsdóttur, f. 14.3. 1911, d.
16.12. 1971 en hún átti tvo syni og
Sólveigu S. Þorfinnsdóttur, f. 21.9.
1912, d. 15.4. 1974. Hún átti tvo syni
og tvær dætur og var gift Kristni
Jónssyni f. 30.5. 1909, d. 16.6. 1994
frá Gunnlaugsstöðum í Borgarfirði.
Eiginkona Sigurodds var Fanney
E. Long kjólameistari, f. 4.7. 1922,
d. 13.11. 2002, dóttir Sólrúnar Guð-
var breytt. Frá þeim tíma starfaði
Siguroddur að fjölbreyttum verk-
efnum á sínu sviði allt fram til átt-
ræðisaldurs.
Siguroddur var alla tíð mjög
virkur í félagsmálum, starfaði í
ýmsum félögum og sat í stjórnum
þeirra. Má þar m.a. nefna Félag
ungra jafnaðarmanna, formaður
þar 1945, í stjórn Alþýðuflokks-
félags Reykjavíkur, fulltrúi flokks-
ins í stjórn Innkaupastofnunar
Reykjavíkurborgar 1978 til 1982 og
sat í framkvæmdaráði Reykjavík-
urborgar 1980–1982. Í stjórn Fé-
lags íslenskra rafvirkja 1946–48 og
formaður þess 1947–48. Hann var í
sveinsprófsnefnd rafvirkja í 45 ár,
flest árin formaður nefndarinnar
og lét af störfum 1996 á 78. aldurs-
ári. Hann sat í stjórn Félags lög-
giltra rafvirkja í Reykjavík og síðar
Félagi löggiltra rafverktaka og var
gerður að heiðursfélaga þess 29.4.
1994. Siguroddur átti í nokkur ár
sæti í stjórn Fríkirkjusafnaðarins í
Reykjavík. Hann gekk í Oddfellow-
regluna 1962. Siguroddur var ritari
í stjórn Iðnaðarmannafélagsins í
Reykjavík í 25 ár og lét af störfum
1997. Hann var gerður að heiðurs-
félaga þess 25.5. 1998. Þá var hann
fulltrúi Iðnaðarmannafélagsins í
stjórn Húsfélags iðnaðarins frá
1978–1998 og var alllengi formaður
framkvæmdanefndar þess. Hann
var stofnfélagi í Rafvirkjadeildinni
h.f. sem starfaði á Keflavíkurflug-
velli og sat í stjórn deildarinnar
nærri frá stofnun og var formaður
hennar síðustu árin sem hún starf-
aði.
Siguroddur verður jarðsunginn
frá Fríkirkjunni í Reykjavík í dag
og hefst ahöfnin klukkan 15.
mundsdóttur frá Jök-
ulsá í Borgarfirði
eystra, f. 11.4. 1887, d.
25.7. 1951, og Einars
P. J. Long frá Seyðis-
firði, f. 15.2. 1879, d.
19.5. 1964. Þau giftu
sig 13.9. 1941. Börn
þeirra eru: Magnús
Georg rafmagnstækni-
fræðingur, f. 1.12.
1941, maki Guðrún R.
Þorvaldsdóttir deild-
arhjúkrunarfræðingur
og eiga þau þrjár dæt-
ur, Einar Long aðstoð-
arskólastjóri, f. 2.11.
1944, maki Sólveig Helga Jónas-
dóttir myndlistarkennari. Þau eiga
tvær dætur. Pétur Rúnar húsasmið-
ur, f. 23.10. 1947, maki Guðný Mar-
grét Magnúsdóttir skrifstofumaður
og eiga þau tvö börn. Sólrún Ólína
fótaaðgerðafræðingur, f. 6.9. 1953,
maki Halldór Jónasson húsasmiður
og á hún þrjá syni. Bogi Þór, rekstr-
arhagfræðingur, f. 19.11. 1959,
maki Linda Björk Ólafsdóttir lyfja-
fræðingur og eiga þau fjóra syni.
Að loknu barnaskólanámi gekk
Siguroddur í Kvöldskóla KFUM í
tvo vetur, lauk námi í Iðnskólanum,
nam rafvirkjun hjá Eiríki Hjartar-
syni og tók sveinspróf 1944. Sigur-
oddur var starfandi rafverktaki frá
1949. Hann starfaði mikið fyrir
Byggingarfélag verkamanna á ár-
unum 1950–71, eða allt til þess tíma
er lögum um verkamannabústaði
Í dag kveð ég minn ástkæra
tengdaföður og vin, Sigurodd
Magnússon. Ég kynntist Siguroddi
árið 1964 þegar við Magnús, elsti
sonur hans, ákváðum að gerast lífs-
förunautar. Móttökurnar voru afar
hlýjar hjá þeim hjónum Fanneyju
og Siguroddi og alltaf var gott og
gaman að koma til þeirra í Brekku-
gerði 10.
Nú eru þau bæði fallin frá og að-
eins eitt ár á milli andláta þeirra.
Tengdafaðir minn var mjög lífsglað-
ur maður og hafði afar gaman af því
að fylgjast með stórfjölskyldu sinni,
bæði stórum og smáum. Svo sterk
voru tengslin við fjölskylduna að
hann vissi alltaf upp á hár hvar fólk-
ið hans var. Hverjir voru í útlönd-
um, sumarbústað eða einhvers stað-
ar annars staðar. Ef við þurftum að
fá fréttir af fjölskyldunni var nægi-
legt að hafa samband við Sigurodd,
hann mundi alltaf hvar allir voru
staddir í það og það skiptið.
Mikill fjölskyldumaður var hann
og kunni að taka á móti gestum. Í
seinni tíð þegar hann gat ekki séð
sjálfur um boð og tengdamóðir mín
ekki lengur til staðar þá fékk hann
fagfólk, kokka og þjóna, til liðs við
sig. Hann átti eina dóttur og fjórar
tengdadætur sem áttu ekki að
standa í eldhúsinu. Þær voru stofu-
stáss að hans mati.
Það sem einkenndi þennan mann
var hvað hann heilsaði vel og kvaddi
alla fallega alla tíð.
Það gerði hann einnig við dán-
arbeðinn. Öll börn hans, tengdabörn
og flest öll barnabörn komu að
kveðja hann hinn 29.10. 2003. Það
eru forréttindi að hafa átt slíkan
tengdaföður og afa barnanna sinna.
Megi guð vera með honum og varð-
veita. Blessuð sé minning hans.
Guðrún R. Þorvaldsdóttir.
Í dag kveð ég kæran tengdaföður
minn með virðingu og þökk. Margs
er að minnast frá liðnum árum og
allar eru þær minningar hlýjar og
ljúfar.
Stunda í Brekkugerðinu með fjöl-
skyldunni er gott að minnast, eins
og jólanna þegar Landerinn var
spilaður við borðstofuborðið með til-
heyrandi hávaða og hlátrasköllum.
Hann var höfðingi heim að sækja og
naut þess í ríkum mæli að hafa öll
börnin og barnabörnin hjá sér og
gleðjast með þeim.
Til síðasta dags fylgdist hann
með afkomendum sínum og tók þátt
í því sem þau tóku sér fyrir hendur
í lífinu og gátu þau spjallað við hann
um allt milli himins og jarðar.
Eftirminnilegt er líka þegar hann
og Fanney komu til okkar í sum-
arbústaðinn og ekki síst þegar hann
hjálpaði okkur að leggja þar raf-
magnið. Var vandvirknin við að
ganga sem best frá því öllu alveg
einstök.
Oft hef ég líka dáðst að hversu
vel hann tókst á við breyttar að-
staður þegar Fanney veiktist og eft-
ir að hún fór frá okkur. Alltaf nógur
sjálfum sér og jákvæður og þakk-
látur fyrir alla hjálp og aðstoð.
Eftir lifir minning um góðan
mann með stóran hug, hlýtt hjarta-
lag og sterka réttlætiskennd.
Hafi hann kæra þökk fyrir liðna
tíð og megi hann ganga á Guðs veg-
um í nýjum heimkynnum og njóta
endurfunda þeirra sem áður eru
farnir.
Guðný Margrét Magnúsdóttir.
Nú er afi minn fallinn frá. Hann
var góður maður. Afi sagði kannski
ekki í orðum að honum þætti vænt
um mann en hægt var að finna það
á faðmlagi hans og sjá það á bros-
inu. Það var hægt að tala um allt
milli himins og jarðar við afa. Hann
hafði nánast alltaf skoðun á öllum
málefnum og sýndi áhuga á því sem
maður var að gera.
Afi var snjall. Ég hef alltaf dáðst
að því hvað hann var úrræðagóður
og sniðugur.
Afi var rafvirki af lífi og sál og
þegar hann var kominn á eftirlaun
lét hann ekki deigan síga heldur fór
að læra á tölvu og undi sér oft fyrir
framan tölvuskjáinn. Mér fannst
líka svo sniðugt að sjá þegar hann
flutti úr Brekkugerðinu í Miðleitið
að hann skyldi láta setja upp raf-
drifnar gardínur í stofunni. Auðvit-
að nýtti hann sér tæknina.
Eitt sinn sat ég við borðstofu-
borðið hjá honum og við vorum að
ræða um óréttlæti í heiminum. Þá
sagði afi við mig að maður breytti
því miður ekki heiminum, maður
breytti bara sjálfum sér. Þetta hitti
alveg í mark hjá mér og ég skildi
hvað hann átti við.
Ég minnist einnig þess þegar ég
sat hjá honum þegar hann lá á
sjúkrahúsi í sumar og sagði honum
frá ferðalagi mínu í Þórsmörk
helgina áður. Þá sagði hann mér
með glampa í augunum að hann
hefði farið ungur að aldri ásamt
ömmu og fleira fólki á hestbaki inn
í Þórsmörk. Þá þurftu þau að vaða
Krossá til að komast þangað. Þetta
var ævintýraleg frásögn og gaman
að heyra hann segja frá þessu. En
núna er hann farinn á vit nýrra æv-
intýra þar sem ég veit að honum
mun líða vel. Ég á eftir að sakna
hans.
Ragnheiður Hrefna.
Góður jafnaðarmaður er látinn,
Siguroddur Magnússon, rafvirkja-
meistari, einn traustasti liðsmaður
Alþýðuflokksins og Samfylkingar-
innar í Reykjavík.
Ég kynntist Siguroddi er ég hóf
að starfa í Alþýðuflokknum 1949.
Siguroddur var þá þegar einn af
máttarstólpum Alþýðuflokksfélags
Reykjavíkur og Fulltrúaráðs Al-
þýðuflokksins í Reykjavík. Hann tók
mikinn þátt í starfsemi Alþýðu-
flokksins í Reykjavík, bæði stjórn-
málastarfi og skemmtistarfsemi. Öll
störf, er hann tók að sér, vann hann
af mikilli alúð og vandvirkni.
Mjög náið samstarf var með okkur
Siguroddi þau ár, er ég sat í borg-
arstjórn Reykjavíkur fyrir Alþýðu-
flokkinn. Siguroddur var í borgar-
málaráði Alþýðuflokksins, hann var
varaborgarfulltrúi, sat í stjórn Inn-
kaupastofnunar Reykjavíkurborgar
og var mjög áhugasamur um málefni
borgarinnar. Hann lét sig aldrei
vanta á fundi borgarmálaráðs, þar
sem stefna flokksins í borgarmálum
var ákveðin. Var mjög gott að leita
ráða hjá Siguroddi, ekki síst þau ár,
sem Alþýðuflokkurinn fór með stjórn
Reykjavíkurborgar ásamt Alþýðu-
bandalaginu og Framsóknarflokkn-
um. Siguroddur hafði brennandi
áhuga á stjórnmálum. Hann var
mjög vel að sér á sviði þjóðmála og
það var skemmtilegt að ræða við
hann um stjórnmál og vandamál líð-
andi stundar. Siguroddur vildi bæta
hag þeirra, sem stóðu höllum fæti í
lífsbaráttunni. Hann lét málefni iðn-
aðarmanna mjög til sín taka.
Siguroddur valdist til margvís-
legra trúnaðarstarfa í Alþýðu-
flokknum en einnig voru honum fal-
in mikil trúnaðarstörf í samtökum
rafvirkja og rafverktaka. Hann var
formaður Félags íslenskra rafvirkja
um skeið, sat í stjórn samtaka raf-
verktaka og var lengi í prófnefnd
rafvirkja. Var Siguroddur mikils-
metinn í þeirri starfgrein, sem hann
valdi sér, rafvirkjun.
Um langt skeið áttum við Sig-
uroddur heima skammt frá hvor
öðrum og tókst þá góður vinskapur
með sonum okkar.
SIGURODDUR
MAGNÚSSON