Morgunblaðið - 26.11.2003, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MIKIÐ hefur verið rætt um
stærðfræðinám íslenskra barna
undanfarið. Börnin hafa ekki stað-
ið sig sem skyldi og
hefur verið deilt á
kennsluformið.
Í leikskólanum
Arnarsmára hefja
börnin stærð-
fræðinám strax við
upphaf leik-
skólagöngu við tveggja ára aldur.
Stærðfræðin er nefnilega allt í
kringum okkur og ef byrjað er
nógu snemma hlýtur það að skila
sér í betri stærðfræðikunnáttu.
Kennarar í Arnarsmára vinna út
frá því sem börnunum þykir
skemmtilegast og grípa tækifærin
þegar þau gefast. Við notum mikið
opinn efnivið eins og einingakubba
og holukubba og börnin glíma við
ýmiss konar form. Tölur eru hafð-
ar sýnilegar og við teljum nánast
allt sem við getum s.s. hvað eru
margir mættir í leikskólann, vant-
ar einhverja, hvað þarf marga
kubba til þess að búa til hús
o.s.frv. Áhugi barnanna á klukk-
unni hefur aukist og smám saman
hafa mörg þeirra elstu lært á
klukku. Við flokkum og röðum
mikið og er sérstaklega gott að
nota það með yngri börnunum. Við
notum líðandi stund t.d. í fata-
herberginu þar sem hægt er að
rugla saman skóm eða vettlingum
og fá börnin til að para saman og
finna sitt. Hugtakaskilningur er
mjög mikilvægur. Búðarleikur er
vinsæll þar sem vörur úr hinu dag-
lega lífi eru notaðar. Vörurnar eru
verðmerktar ýmist með tölum
(eldri börn) eða punktum (yngri
börn). Notast er við tilbúna pen-
inga og síðan er „reiknað út“ hvað
vörurnar kosta. Við vigtum og
mælum bæði börnin sjálf sem og
ýmislegt annað. Það eru notuð alls
konar heimatilbúin spil sem kenn-
ararnir hafa búið til því það þarf
ekki alltaf að kaupa allt dýrum
dómum. Þegar við förum í vett-
vangsferðir notum við tækifærið
og teljum á leiðinni hvað við sjáum
marga rauða bíla eða skoðum hús-
númerin. Sögubækur sem við les-
um, eins og t.d. Mjallhvít og
dvergarnir sjö og Geiturnar þrjár,
er hægt að nota til að ræða um
fjölda, hvað eru margar persónur í
sögunni, hvað eru margir glaðir
o.s.frv. Söngvar og þulur eru not-
aðar eins og Einn var að smíða
ausutetur, Einn og tveir inn komu
þeir, einnig ýmsir leikir eins og 1,
2, 3, 4, 5 Dimmalimm, París og
10,20… Við erum svo heppin í
Arnarsmára að eiga tvær tölvur
sem börnin hafa aðgang að og eig-
um góð forrit sem eru mjög stærð-
fræðimiðuð eins og t.d. Reiknibíll-
inn, Leikskólinn, Bogi blýantur og
Leikver. Matartímar og það að
leggja á borð er einnig mjög mik-
ilvægt og hefur að geyma mikla
stærðfræði. Hvað þarf að leggja á
borð fyrir marga, hvað á að borða
margar kartöflur o.s.frv. Stærð-
fræðin er allt í kringum okkur og
það er auðvelt að benda börnunum
á það.
Í Arnarsmára hefur verið unnið
markvisst með stærðfræðina í eitt
ár og annað árið hafið. Hugmyndin
er að vera ekki endilega með sér-
staka stærðfræðitíma heldur er
stærðfræðin hluti af menningu
leikskólans þannig að börnin eru
alla daga, allan daginn í stærð-
fræðinámi.
Eins og áður sagði eru tölur og
form mjög sýnileg á veggjum og
allir kennarar skólans leggja sitt
af mörkum. Börnin hafa sýnt mikl-
ar framfarir á þessum stutta tíma
og höfum við fengið góð viðbrögð
frá foreldrum. Það að byrja strax
að benda börnum á og kenna þeim
stærðfræði hefur mikið að segja
um framtíðarnám barnanna.
Ég held að ef grunnurinn er
góður þá verði eftirleikurinn auð-
veldari. Svo megum við ekki
gleyma því að börnin eru eins mis-
jöfn og þau eru mörg og nota mis-
munandi aðferðir við að læra.
Þetta er nokkuð sem við fullorðna
fólkið verðum að virða. Ég veit að
það eru margir leikskólar sem eru
að vinna markvisst með stærð-
fræðina og ég er viss um að það er
kennd stærðfræði í öllum leik-
skólum hvort sem það er meðvitað
eða ómeðvitað. Ef við gerum þetta
meðvitað og byrjum nógu snemma
er ég sannfærð um að börnin okk-
ar koma til með að ná góðum tök-
um á stærðfræðinni í framtíðinni.
Stærðfræði í leikskólum
Eftir Hildi Kristínu Helgadóttur
Höfundur er leikskólakennari
og verkefnisstjóri í leikskólanum
Arnarsmára, Kópavogi.
Þ
að ætti varla að hafa
farið framhjá neinum
að jólabókaflóðið er
skollið á af fullum
krafti. Auglýsingar
bókaútgefenda verða fleiri og
stærri með degi hverjum og höf-
undar bókanna koma fram í hverju
viðtalinu á fætur öðru. Já, vel á
minnst, nær allir þeir sem eru að
gefa út bækur eða diska hér á
landi fyrir þessi jól eru orðnir eitt
helsta „viðfangsefni“ ýmissa dag-
skrárliða í útvarpi og sjónvarpi, í
tímaritum og blöðum. Þannig
heyrir maður varla, les eða sér við-
tal við nokk-
urn mann nú
orðið án þess
að í lokin komi
í ljós að við-
komandi sé
nýbúinn að
gefa út bók eða disk. Viðmæl-
endur; s.s. höfundar bókanna, eru,
eins og kannski gefur að skilja,
fúsir að opna sig og segja frá sín-
um persónulegu högum. Og þeir
„trompa“ sennilega alla aðra ef
þeim tekst að kreista fram tár, þó
ekki væri nema eitt tár, eins og
m.a. kom fram í máli Hallgríms
Helgasonar rithöfundar í þætti
Gísla Marteins í Sjónvarpinu sl.
laugardagskvöld. Með því tækist
höfundum að öðlast samúð al-
mennings og þar með að selja fleiri
bækur! Mér skilst reyndar að
Hallgrímur hafi gert heiðarlega
tilraun til að auka söluna með
þessum hætti en án árangurs!
(Enda var það meira gert í gríni en
alvöru.)
Bækurnar sem koma út fyrir
þessi jól eru margar hverjar sjálfs-
ævisögur eða reynslusögur. Miðað
við innihald þeirra er öruggt að
margir hafa lent í erfiðri reynslu
um ævina. Er sú lífsreynsla ítrek-
uð í þeim viðtölum sem höfundar
fara í hjá fjölmiðlum vegna útgáfu
bókanna. Gert er ráð fyrir því að
erfið lífsreynsla seljist – sem hún
gerir reyndar alveg örugglega.
Sjálfri finnst mér oft gaman að
lesa lífsreynslubækur, en ég hugsa
að ég verði örugglega búin að fá
nóg af slíkum sögum eftir jólin.
En að öðru. Það klæðir nefni-
lega ekki alla, ef svo má að orði
komast, að greina frá erfiðum tím-
um. Alltént reyndist það erfitt fyr-
ir Flosa Ólafsson, leikara og rithöf-
und með meiru, að sannfæra Gísla
Martein í samnefndum þætti um
að hann fyndi fyrir þunglyndi – svo
ég vitni aftur í þann ágæta þátt.
Flosi sagði í viðtalinu eitthvað á
þá leið að honum þætti erfitt að
eldast og að hann fyndi jafnvel fyr-
ir þunglyndi; það væri því oft erfitt
að fara á fætur á morgnana. En á
meðan hann sagði frá þessu öllu
saman, alvarlegur í bragði, hló
Gísli Marteinn sem aldrei fyrr; sló
í lærið og sagði: frábært. Vissi
greinilega ekki hvort Flosa væri
alvara eða ekki enda Flosi þekkt-
ari fyrir allt annað en að tala á al-
varlegu nótunum.
Já, því má bæta við að Flosi gef-
ur út bók um þessi jól um sambúð
sína og eiginkonu sinnar, Lilju.
Aðrir sem fram komu í þættinum
með honum voru einnig að gefa út
bækur eða diska.
En talandi um tár og erfiða
reynslu. Einn höfunda þessara jóla
hefur nefnilega fellt „alvöru tár“ í
viðtali, svo ég viti til, en það gerði
hún Linda Pé, framkvæmdastjóri
og fegurðardrottning, í þætti ein-
um á Skjá einum fyrir nokkru. Var
hún þar að rifja upp heimilis-
ofbeldið sem hún hefur þurft að
þola. Greinir hún frá þeirri reynslu
í bók sinni.
Áður en lengra er haldið vil ég
taka ofan fyrir henni fyrir að
ganga fram fyrir skjöldu og greina
opinberlega frá þessari lífsreynslu.
Er ég viss um að frásögn hennar
eigi eftir að hjálpa mörgum sem
eru í sömu sporum.
Auk þess er nauðsynlegt að
halda umræðunni um heimilis-
ofbeldi vakandi. Margar goðsagnir
eru nefnilega í gangi um þessi mál.
Margareta Winberg, fyrrverandi
jafnréttisráðherra Svíþjóðar, sagði
m.a. á ráðstefnu hér á landi í haust
að ofbeldi karla gagnvart konum
snerist ekki um skyndilega reiði
eða „of mikla hormónastarfsemi“
eins og hún orðaði það. Heldur
snerist ofbeldið um völd karlsins
yfir konunni. Karlar sem berji
konur geri sér m.ö.o. fulla grein
fyrir því hvað þeir séu að gera. Til
dæmis dragi þeir gjarnan fyrir
gluggana svo enginn sjái hvað ger-
ist innan veggja heimilisins, hækki
í hljómflutningsgræjunum eða
sjónvarpinu svo enginn heyri og
setji jafnvel sáraumbúðir um hnúa
sína til að þeir fái ekki áverka eftir
barsmíðarnar. Því má heldur ekki
gleyma í þessu sambandi að eðli
heimilisofbeldis felst í því að fæstir
sem þekkja fórnarlambið vita af
ofbeldinu. Vald ofbeldismannsins
og skömm fórnarlambsins verður
til þess að erfitt er að greina frá.
Og að enn öðru. Ég heyrði
nefnilega í útvarpinu í gær viðtal
við mann einn og mér til undrunar
kom í ljós að hann er hvorki að
gefa út bók né disk. En hvað um
það. Maðurinn heitir Garðar Bald-
vinsson og er formaður Félags
ábyrgra feðra. Ég tek fram að mér
finnst margt gott sem þetta félag
hefur verið að gera. En undarleg
fannst mér sú fullyrðing hans að
konur, já, nota bene, fráskildar
konur, teldu feður barna sinna
þarflausa. Þær kæmu í veg fyrir að
börnin fengju að umgangast feður
sína eftir skilnað. Þegar spyrillinn
reyndi að malda í móinn og segja
að þetta hlyti að eiga við um lítinn
hóp fráskildra kvenna fullyrti
Garðar aftur að svo væri alls ekki.
Síðan bætti hann því við að þess
vegna gætti tvískinnungs í baráttu
femínista.
Ekki veit ég hvernig Garðar
kemst að þessum niðurstöðum. Ég
veit t.d. um konur sem þurfa að
grátbiðja feðurna um að sinna
börnunum sínum eitthvað en dett-
ur ekki í hug að fullyrða að það
þurfi að grátbiðja alla feður. Ég
held m.ö.o. að Garðar sé í málflutn-
ingi sínum að falla í þá gryfju að
dæma skóginn eftir laufblaðinu.
Efast ég um að það verði málstað
hans til framdráttar.
Af lífs-
reynslu-
sögum
„Hún sagði að ofbeldið snerist um völd
karlsins yfir konunni. Karlar sem berji
konur geri sér m.ö.o. fulla grein fyrir því
hvað þeir séu að gera.“
VIÐHORF
Eftir Örnu
Schram
arna@mbl.is
GUÐNI Ágústsson landbún-
aðarráðherra tjáir sig við blaða-
mann DV sáluga hinn 2. júní í
sumar í kjölfar
þess að upp kom
riðuveiki við borg-
arhlið okkar Reyk-
víkinga. Tvennt
sagði Guðni land-
búnaðarráðherra
sem vakti athygli
mína við þetta tilfelli.
1. „Rannsóknarefni er hvers
vegna veikin kemur upp,“ o.s.frv.
og síðar,
2. „enda þótt hin stóru vísindi
eigi eftir að svara okkur hver séu
upptök þessa sjúkdóms“.
Ég hringdi í landbúnaðarráðu-
neyti Guðna til að afla upplýsinga
um riðurannsóknir ráðuneytisins
almennt undanfarandi ár og sér-
staklega þetta tilvik í sýslu okkar
Reykvíkinga. Þetta gerði ég fyrir
verkefni sem ég hef verið að vinna
í undanfarandi 5 ár og kalla:
Orkugas frá bakteríum, (BÍO-
GAS).
Mér var vísað á sérstakan full-
trúa ráðuneytisins í málefnum
riðuveiki í nautgripum og sauðfé.
Í þessu símtali óskaði ég eftir því
að fá eintak af rannsóknarskýrslu
fyrir tilfellið Breiðabólstaður í Ölf-
usi, Gullbringusýslu. Dýralækn-
irinn á hinum endanum brá fyrir
sig læknaeiðnum um trún-
aðarsamband læknis og sjúklings
og hafnaði mér um umbeðnar upp-
lýsingar. Þetta varð til þess að
Embætti yfirdýralæknis fékk frá
mér bréf sem hann ekki vill svara,
en svarbréfið ætlaði ég að ramma
inn og hengja upp á vegg. Í er-
indinu til yfirdýralæknis var hon-
um falið að svara fyrir hönd land-
búnaðarráðherra nokkrum
einföldum spurningum úr dýra-
verndunarreglugerð númer 60/
2000. Ég vildi fá að vita hvert hafi
verið hita og rakastig í fjárhúsinu
og hverjar hefðu verið niðurstöður
gasmælinga í þessu fjárhúsi, eins
og efnisþáttur máls er í reglugerð
landbúnaðarráðuneytisins.
Þar sem engin svör komu úr
landbúnaðarráðuneytinu var að
sjálfsögðu haft samband við bænd-
ur beint og þá kom ýmislegt und-
arlegt í ljós og þar voru menn á
einu máli. „Þeir koma og taka
kindurnar en þeir rannsaka ekki
neitt í fjárhúsunum og spyrja ekki
að neinu.“ Þetta ætti að svara
fyrri spurningu Guðna Ágústs-
sonar landbúnaðarráðherra.
Við frekari skoðun málsins kom
þetta í ljós, Guðni ráðherra. Til-
raunastöð Háskóla Íslands á
Keldnaholti, dýrasjúkdómadeild,
hefur svarað spurningu minni
þannig að enginn kannast við það
að hafa mælt hita og rakastig í ís-
lenskum fjárhúsum þaðan að síður
gasmælingar eins og fram kemur í
dýraverndunarreglugerð nr. 60/
2000. Í framhaldi af þessu er ekki
til ein einasta rannsóknarskýrsla
um eitt einasta tilvik riðuveiki á
Íslandi í 100 ár. Það eru til dán-
arvottorð sem staðfesta tilvik
riðuveiki með bæjarnafni, hreppur
og sýsla. Það er ekki til staf-
krókur um orsakasamhengi sem
aðdraganda að því hvað hugs-
anlega er að gerast í íslenskum
fjárhúsum þaðan sem út koma
kindur riðuveikar. Eru þetta hin
stóru vísindi, Guðni Ágústsson
ráðherra?
Hin stóru vísindi, háttvirtur
landbúnaðarráðherra, eru þau að
það vantar orsakasamhengið í
rannsóknarstarfið og að starfs-
menn ráðuneytis yðar viti hvoru
megin við smásjána þeir eiga að
standa og í hvort gatið þeir eiga
að horfa, síðan þurfa þeir að vita í
hvað átt smásjáin á að fara.
Hin stóru vísindi við riðuveiki-
tilfellið Breiðabólstaður, Ölfusi, er
að tilfellið ætti að flokkast undir
mjög sérstakt tilfelli nátt-
úruhamfara á míkroskala í bakt-
eríuheimi þegar 40.000 þúsund
lítrar af vatni og þvagi gerjast
saman við 40.000 þúsund kíló af
dýraskít og er orsökin fyrir þessu
bilun í brynningarkerfi. Þetta er
einfaldasta tilfellið að biogas-slysi
sem ég hef komist í kynni við.
Bakteríumagnið sem landbún-
aðarráðuneytið lét moka út undir
bert loft við þjóðveg númer eitt á
Suðurlandi nú í haust er eitt sorg-
legt umhverfisslys fyrir menn og
mýs. Allar hættulegustu bakteríur
heimsins, mokað út að borgarhliði
Reykjavíkur, í tonna tali.
Hin stóru vísindi við riðuveiki-
tilfellið Urðir, Svarfaðardal, er að
tilfellið ætti að flokkast undir
mjög hættulegt tilfelli nátt-
úruhamfara, sannkallað bíógas-
slys þar sem við sögu koma vatn,
skítur, lýsi og rotvarnarefni í kúa-
fóðri gefið kindum og er það í tví-
gang sem bærinn Urðir verður
fyrir bakteríusprengingu á mík-
roskala með stuttu millibili og eru
bæði tilfellin eins. Rotvarnarefni á
ekkert erindi í jórturdýramaga
sem einfaldlega fá drullu af öllu
saman og það kunna bakteríur í
flór vel að meta og ekki er verra
að hafa lýsi í blöndunni. Það
hættulega við þetta mál er að
bakteríur í flór þurftu að mynda
mótefni við eitrið í rotvarn-
arefninu og úr varð enn meira eit-
ur með tilheyrandi eiturgasi.
Hin stóru vísindi í þessum
tveimur málum eru þau að í bio-
gasi eru smitefni sem innihalda
kolefnasambönd í gastegundunum
methan, kolsýring og koltvísýring
auk annarra gastegunda og eitur-
efna í bíogasi/bakteríugasi. Kind-
urnar anda síðan að sér þessu gasi
og verða veikar af öllu saman sér-
staklega þær sem fá þetta í sig í
miklu magni eins og verður í
svona biogas-slysum sem hafa
hægan langan aðdraganda.
Ég sem neytandi landbúnaðar-
afurða á að mótmæla því að þurfa
að neyta rotvarnarefna sem ég hef
óþol og ofnæmi fyrir á þessu stigi
í fæðukeðjunni og það ætti þjóðin
líka að gera. Vér mótmælum öll.
Það eru rotvarnarefni í svínafóðri,
kúafóðri og fuglafóðri og eru varp-
hænur í eggjaframleiðslu þar með-
taldar. Er það nema von að maður
sé skrítinn.
Ég heyrði í fyrsta sinn í sumar
ávinning að því að maður eða
menn hefðu orðið fyrir því að fá á
sig biogas-ský og fallið í öngvit.
Þetta fékk ég staðfest frá manna-
lækni á Suðurlandi. Nú spyr ég
embætti landlæknis: Er CJD
heilaeitrun, nátengd riðuveikinni,
að slá sér niður á Suðurlandi?
Hin stóru vísindi
Eftir Guðbrand Jónsson
Höfundur er verkefnisstjóri
Saurbæjar/Biogas-stöðvar.