Pressan - 19.12.1991, Blaðsíða 34

34
FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. DESEMBER 1991
ott
um jólin
Hið hefðbundna íslenska eldhús
*
Aslaug Ragnars, höfundur bókarinnar „Maturinn hennar mömmu“, ræðir um
íslenska matargerð og býður lesendum upp á alíslenskan hátíðarmatseðil
Todmobile
OPERA
(Skífan)
Það kynduga er að Todmo-
bile, sem þykir með frum-
legri sveitum í bransanum,
minnir hreint grunsamlega
á hljómsveitir sem gerðu
garðinn frægan á tíma sin-
fóníupoppsins: sérstaklega
Yes og Genesis, grúppur
sem hafa fengið hrikalega
útreið hjá poppfræðingum
síðari tíma vegna tilgerðar
og rembings. Pönkinu var
náttúrlega stefnt gegn Elton
John, en líka gegn þessum
hljómsveitum. Feikilegar
vinsældir Todmobile benda
til þess að tónlist af þessu
tagi sé að ganga í endurnýj-
un lífdaganna. Enn einu
sinni sannast að engin tíska
er svo ömurleg að hún
komi ekki aftur í einhverri
mynd...
Mallhías Johannessen
FUGLAR OG ANNAÐ FÓLK
(Iðunn)
Hugsun Matthíasar er ein-
hvern veginn alltaf á iði,
óróleg, jafnvel eirðarlaus.
Stundum er dálítið erfitt að
fylgja honum eftir á fluginu,
stundum flýgur hann út í
bláinn, en stundum rakleiðis
inn að kjarna máls.
Franz Kafka
í REFSINYLENDUNNI OG
FLEIRI SÖGUR
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
OG EYSTINN
ÞORVALDSSON ÞÝDDU
(Menningarsjóður)
Þeir feðgar Ástráður og Ey-
steinn hafa gert að hugsjón
sinni að þýða Kafka á ís-
lensku. Sem er gott. Telji
einhverjir Stephen King lýsa
myrkum og furðulegum
heimi, þá ættu þeir sömu að
hugsa sig um tvisvar: hann
er eins og Litla gula hænan
í samanburði við þau feikn
sem Kafka útmálar í sögum
sínum.
Háskólabíú
ADAMS-FJÖLSKYLDAN
Burton Batmanleikstjóri er
enn við sama heygarðshorn-
ið að gera myndir um
furðufígúrur, eins konar
teiknimyndasögupersónur í
þrívídd. Nú verður fyrir
honum Adams-fjölskyldan,
sem ættuð er úr sjónvarps-
þáttum sem gengu um ára-
bil í Ameríku og líka hér í
Kananum. Leikaravalið er
frábært; Anjelica Huston,
Raul Julia og Christopher
Lloyd, og ytri umgjörð
myndarinnar frumleg og
skemmtileg þótt enginn
þurfi beinlínis að búast við
neinni hugljómun.
Leikfélag Akureyrar
TJÚTT OG TREGI
Rokkáratugurinn, sá sjötti,
virðist ætla að verða ís-
lenskum höfundum ótrúlega
drjúgt yrkisefni, sérstaklega
þeim sem muna ekki neitt
eftir þessum árum. Hér bæt-
ist við söngleikur í þennan
flokk bókmennta og skrifast
á reikning Valgeirs Skag-
fjörð, sem er allt í senn höf-
undur texta, lagasmiður og
leikstjóri. Efnið er semsagt
gamalkunnugt en alls ekki
ómerkt; sú mikla röskun
sem varð þegar sveitafólk
flúði fásinnið unnvörpum og
leitaði gleði og gullinna
tækifæra á mölinni í Reykja-
vík.
Ein af bókunum sem koma
út fyrir jólin er séríslensk
matreiðslubók og heitir
„Maturinn hennar mömmu".
Það er Iðunn sem gefur bók-
ina út en Aslaug Ragnars er
höfundur hennar.
Margir telja að íslensk mat-
argerð hafi átt undir högg að
sækja undanfarið. íslending-
ar eru farnir að elda öðruvísi
mat en þeir gerðu fyrir
nokkrum árum, nú er meira
eldað af réttum sem eiga ræt-
ur að rekja til útlanda og þá
gjarnan til austurlanda og
Suður-Evrópu. Pastaréttir og
pizzur og kínverskir réttir
höfða mikið til ungs fólks í
dag en maturinn hennar
mömmu er á undanhaldi.
PRESSAN fékk Álaugu í
smáspjall um bókina og ís-
lenska matargerð.
Þessi reykti matur okkar og
mikið saltaði, er þetta ekki
allt saman stórhættulegt?
„Það fer náttúrlega tvenn-
um sögum af því, það eru
uppi ýmsar kenningar.
Vandamálið er bara það að
við kunnum svo litið í nær-
ingarfræði. Læknar kunna
ekki ýkja mikið fyrir sér í
henni, það eru helst mat-
vælafræðingar og næringar-
fræðingar sem eitthvað
kunna en í rauninni er þetta
svo lítið þekkt svið þótt mikið
sé gert til að kanna það. Við
erum bara ekki komin nógu
langt í innviðarannsóknum á
mannslíkamanum," svarar
Áslaug.
Það hefur ekki verið sýnt
fram á að hangikjötið okkar
sé beinlínis óhollt þótt menn
telji að í miklu magni sé það
ekki bráðhollt. Enda segir Ás-
laug að þeim sem borði mikið
af hangikjöti nokkra daga i
röð komi ekki til með að líða
sem allra best, því hangikjöt
sé þungt í maga. „Líkaminn
segir alltaf til, við skulum
segja að þú borðir hangikjöt
tvo daga í röð. Seinni daginn
ertu orðinn verulega illa
haldinn því maginn ræður
ekki við þetta," útskýrir Ás-
laug. „Þú verður þungur og
þér líður hálfilla. En að borða
svolítið af þessu, eina og eina
máltíð, það er allt í lagi."
Þegar Áslaug er spurð
hvort hún haldi að fólk sakni
mömmumatarins, sem það
borðar litið af núorðið, spyr
hún blaðamanninn á móti
hvað hann eldi og fær þau
svör að það sé nú mest lítið af
þessu hefðbundna nema
kannski kálbögglar. Aðallega
sé um að ræða pastarétti og
annað þesslegt sem ódýrt er.
Og Áslaug segir að fólk eyði
peningum sínum í eitthvað
annað en mat. Ekki sé hægt
að vera með lambalæri, sem
var á borðum hverrar fjöl-
skyldu að minnsta kosti einu
sinni í viku á árum áður, án
þess að leggja út í stórkostleg
útgjöld. Matur er það dýr að
fólk reynir að spara á því
sviði. „Sumt fólk leggur
meira upp úr andlegu fóðri
en matarfóðri," segir hún.
Veistu hvenær þetta tók að
breytast? Hvenær þessi ís-
lenski matur féll úr gildi ef
svo má segja?
„Nei ekki upp á ár. En þetta
gerist þegar konurnar fara að
hellast út á vinnumarkaðinn.
Þær fara út að vinna og hafa
lítinn tíma, svo fara þær að
kaupa eitthvað sem er fljót-
legt því þær hafa engan tíma
til að matbúa eða hugsa fyrir
þessu. Streitan hindrar skipu-
lagningu og að það sé hugsað
fyrir máltíðunum fyrirfram.
Það má vinna sér í hag með
því að gefa sér dálítinn tíma,"
segir Aslaug og hún heldur
áfram. „Til dæmis ef þú ætlar
að hafa soðna ýsu, þá er mjög
sniðugt að sjóða dálitið mikið
af ýsu og geyma inni í ísskáp
í kannski einn til tvo daga og
síðan hefurðu plokkfisk. Þá
ertu búinn að redda tveimur
máltíðum og spara þér fé og
fyrirhöfn."
Mömmumaturinn hefur
verið á undanhaldi eins og
húsmóðurhlutverkið, er nið-
urstaða okkar. Áslaug talar
um vítahring sem fólk kemur
sér i. Það vinnur mikið því
það er mikið sem þarf að
borga. Og þegar fólk vinnur
mikið þá fer það að kaupa
dýrari matvæli. Hálfunna eða
fullunnu matvöru í dýrum
pakkningum eða hreinlega
skyndifæði, sem er enn dýr-
ara. Vegna tímaskorts gleypir
nútímamanneskjan í sig mat-
inn án þess að gera sér grein
fyrir hvernig hann er á bragð-
ið. Hún gefur sér ekki tíma til
að njóta matarins og, það
sem verra er; hún veit oft á
tíðum ekkert hvað er í því
sem hún lætur ofan i sig.
En íslensk matargerð, er
hún tímafrek?
„Nei, nei, hún er það ekk-
ert. Ekki ef þú skipuleggur
hana og leggur málið niður
fyrir þér og lærir þetta og ert
með uppskriftirnar fyrir
framan þig. Til dæmis úr
þessari bók." Áslaug segir að
margoft sé búið að fara yfir
uppskriftirnar í bókinni. Þótt
margar ágætar matreiðslu-
bækur hafi komið út í gegn-
um tíðina sé þessi bók á
margan hátt öðruvísi. í mörg-
um bókum skipta uppskrift-
irnar hundruðum og þá eru
jafnvel tíu uppskriftir að
lambalæri. í bók Áslaugar er
aðeins ein uppskrift að læri
en það er líka þessi eina
sanna; hið hefðbundna
sunnudagslæri með hefð-
bundnu meðlæti. „Maturinn
hennar mömmu" kristallar
því hefðbundið íslenskt eld-
hús.
Áslaug segist telja að þessi
matur komi aftur. „Fólk er
búið að fá sig fullsatt af þess-
um hraða og hamagangi öll-
um og ég held að við séum
byrjuð að athuga þessi gömlu
gildi og það sem raunveru-
lega skiptir máli og á sér ein-
hverjar rætur. Við verðum að
vera í tengslum við okkur
sjálf og þann jarðveg sem við
komum úr. Og svo er annað,
sem er íslensk hlunnindi og
bundið við okkar land, það er
hráefnið. Það kemur af
hreinu og ómenguðu landi og
af fiskimiðum okkar. Hráefn-
ið er bragðbetra en það sem
fæst í nágrannalöndum okk-
ar."
Allar uppskriftirnar eru
lagaðar að þörfum nútíma-
mannsins: „Við viljum ekki
eins mikla fitu og áður var,
því það liggur fyrir að hún er
óholl. Nú, svo geri ég annað
sem ég býst við að margir
verði reiðir út af. Ég steiki
nefnilega allt upp úr smjöri.
Ég er ekkert að steikja upp úr
olíu eða smjörlíki eða neinu
svoleiðis, ég steiki bara upp
úr smjöri. En ég nota lítið
smjör og reyndar eins litla
feiti og mögulegt er, miklu
minni en áður gerðist, og ég
býst við að flestir noti enn of
mikla feiti."
En hver er uppáhaldsmat-
urinn þinn, Áslaug?
„Alveg nýr silungur, helst
úr Mývatni. Soðinn með
bræddu ísiensku smjöri og
nýuppteknum kartöflum.
Þetta er besti matur sem ég
get hugsað mér," sagði Ás-
laug Ragnars, höfundur bók-
arinnar „Maturinn hennar
mömmu", að lokum.
MATSEÐILL
Við báðum Áslaugu að út-
búa fyrir okkur alíslenskan
jólamatseðil. Hún brást vel
við málaleitan okkar og bjó
til matseðil fyrir aðfangadag.
jóladag og annan í jólum.
„Gnótt matar er aldrei
meiri á borðum á íslenskum
heimilum en um jólin og
ánægjan af að búa til og eta
góðan mat getur snúist upp í
andhverfu sína ef við kunn-
um okkur ekki hóf," eru varn-
aðarorð Áslaugar.
„Mataræði er að sjálfsögðu
misjafnt á heimilum, en sjálf
hef ég vanist því að hafa eina
máltíð á dag. Alla jafna er þá
aðeins um að ræða einn rétt
en það er varla nema á stór-
hátíðum sem mér finnst
ástæða til að bera fram ábæti.
Matseðillinn ber þessari af-
stöðu vitni," segir Áslaug.
Hún sagðist ennfremur telja
að fólk sem er vant því að
borða lítið mætti ekki við því
að borða þríréttaða máltíð,
hvað þá marga daga í röð,
eins og um jólin. En hér kem-
ur matseðill Áslaugar Ragn-
ars.