Pressan - 19.12.1991, Blaðsíða 54

54
F1MMTUDAGUR FtllMW 19. PESEMBER 1991
og aðrir íslendingar með fágæt nöfn. Þau hafa ekki öll verið sátt við þessi nöfn stn og sum þeirra lagt blátt bann við að þau séu notuð.
að bera það rétt fram. Um
merkingu nafnsins sagðist
hún alltaf hafa álitið að það
tengdist orðinu friðardúfa.
í bókinni Nöfn fslendinga
eftir Guðrúnu Kvaran og Sig-
urð Jónsson frá Arnarvatni,
sem er nýkomin út, er að
finna geysimikinn fróðleik
um íslensk mannanöfn. Sam-
kvæmt bókinni virðist nafnið
Dúfa fyrst koma fyrir á ára-
tugnum 1921—1930. í þjóð-
skrá 1989 voru fjórar konur
skráðar Dúfa að fyrra nafni
eða sem einnefni en sex að
síðara nafni. Dúfa hét ein af
dætrum Ægis og Ránar sam-
kvæmt Snorra-Eddu og er
merking nafnsins stundum
alda. En einnig gæti fugls-
nafnið Dúfa legið að baki ein-
hverri nafngjafanna.
ÉG BANNA ÞETTA NAFN
„Ég er víst eina konan á
landinu sem ber þetta nafn
og hef orðið fyrir óþægind-
um vegna nafnsins. Sérstak-
lega þegar ég var krakki, en
mér er orðið sama um nafnið
núna," sagði Tala Klemens-
dóttir. Hún er ættuð úr
Skaftafellssýslu og var skírð í
Tala: Hef lagt blátt bann við
nafninu
höfuðið á langömmu sinni.
Hún sagðist oft þurfa að
margendurtaka nafn sitt þeg-
ar hún væri spurð að heiti og
margir ættu erfitt með að
skilja að hún héti einfaldlega
Tala. En er ætlunin að halda
þessu nafni í ættinni?
„Nei, ég er búin að banna
það. Ég á þrjá syni og hef lagt
blátt bann við því að barna-
börnum eða -barni verði gef-
ið þetta nafn. Ég hef aldrei
heyrt neinn tala um hvaðan
þetta nafn er komið nema
hann séra Árelíus. Hann
sagði mér að nafnið væri
grískt," sagði Tala Klemens-
dóttir.
Samkvæmt nafnabókinni
hefur nafnið Tala aðeins
komið fyrir þrisvar sinnum.
Kona í Skaftafellssýslu bar
nafnið 1845 og önnur var
skráð í sömu skýrslu tíu árum
síðar og það mun hafa verið
langamma Tölu Klemens-
dóttur. Bókin segir nafnið
hafa orðið fyrir samruna
tveggja lágþýskra orða, Sunt
Af gœiunöfnum
Blaka heitir Guðrún Laufey
Gælunöfn af ýmsu tagi hafa
lengi tíðkast. Þess eru jafnvel
dæmi að gælunöfn hafi fest
svo við fólk að enginn kann-
ast við það undir hinu rétta
nafni. í símaskránni má finna
nafnið Blaka Jónsdóttir. En
konan sem er skráð undir
þessu nafni heitir alls ekki
Blaka.
„Ég heiti Guörún Laufey
Jónsdóttir, en hef verið köll-
uð Blaka síðan ég var nokk-
urra mánaða gömul og það
hefur haldist síðan. Þess
vegna þýddi ekkert fyrir mig
að setja skírnarnafnið í síma-
skrána því enginn þekkir mig
með því nafni," sagði Blaka í
samtali við PRESSUNA.
í bókinni Nöfn íslendinga
er nafnið Blaka nefnt og segir
þar að ein kona beri nafnið
sem síðara nafn af tveimur í
þjóðskrá 1989. Sennilega sé
það upprunalega gælunafn
og sannast það á henni Blöku
sem heitir Guðrún Laufey.
Kafli í bókinni fjallar um
gælunöfn og þar kemur fram
að á fjórða áratugnum fór að
bera allmikið á þeim gælu-
nöfnum kvenna sem höfðu
endinguna -í eða -ó.
Halldór Laxness nefndi
þessa gerð gælunafna í stuttri
grein sem hann birti 1939.
Þar segir:
„Nýr gælunafnasiður hefur
komist á í kaupstöðum á síð-
ustu tímum, sérstaklega
telpunafna. Fögrum íslensk-
um kvenheitum, sem veita
þeirri konu tign og virðuleik,
sem ber þau, einsog dýrir
skartgripir fornir (nöfn eins-
og t.d. Ragnheiður, Ásthildur
eða Guðrún), er snúið í hin
herfilegustu orðskrípi, líkt og
fyrirmyndir væru sóttar í
dreggjar útlends stórborga-
máls eða til villiþjóða: Dídi,
Sísí, Fífí, Gígí, Dúdí, Gógó,
Dódó. Afkáraleg orðskrípi af
þessu tæi fara senn í bág við
íslenskt málfar og menntað-
an smekk."
í bókinni er bent á að grein
Halldórs virðist ekki hafa haft
mikil áhrif, því gælunöfn af
þessari gerð lifi enn góðu lífi
i málinu.
GÍSLI SÚRSSON VAR
ÞORBJÖRNSSON
Nöfn íslendinga greinir frá
því að talsvert meira hafi ver-
ið skrifað um viðurnefni en
gælunöfn, einkum um viður-
nefni til forna. Ástæður við-
urnefna til forna hafi verið
margar. Útlit manna gat ýtt
undir myndun viðurnefnis,
t.d. Haraldur hárfagri, Björn
bríkarnef, Þórdís blómakinn
og Þorkatla bringa. Oft voru
menn kenndir við búninga
eða skraut, t.d. Haraldur grá-
feldur, Ragnar loðbrók, Sig-
hvatur sokki og Arnór baug-
ur.
Þá eru dæmi þess að börn
séu kennd við viðurnefni föð-
ur síns. Faðir Gísla Súrssonar
hét Þorbjörn en hafði viður-
nefnið súr.
Flestir íslendingar bera
ósköp venjuleg nöfn eins og
sést best á því að 91% þjóðar-
innar deilir með sér aðeins
100 nöfnum. Börn eru ýmist
skírð í höfuðið á einhverjum
nákomnum ættingja, oft afa
og ömmu, eða foreldrar velja
þekkt nöfn úr öðrum áttum.
En þegar farið er að velja
börnum nöfn eins og Aþena,
Dípa, Spakur, Hneta og
Knöttur er komið langt út fyr-
ir þennan hefðbundna
ramma mannanafna.
Sumir hafa orðið fyrir þeim
hremmingum að vera skírðir
afkáralegum nöfnum og hafa
orðið að burðast með þau
alla ævi sér til mikillar ar-
mæðu og óþæginda. Sögur
hafa verið sagðar af fólki sem
taldi að það hefði verið skírt
slíkum ónefnum að nafngift-
in hefði lagt líf þess í rúst. En
sjaldgæf nöfn þurfa ekki að
vera afkáraleg og margir eru
fyllilega sáttir við að bera óal-
geng nöfn.
DÚA VARÐ AÐ DÚFU
„Það var ákveðið að skíra
mig í höfuðið á ömmu minni
sem hét Þuríður. Henni þótti
Þuríðarnafnið hins vegar svo
Ijótt að hún var alltaf kölluð
Dúa. Hún tók ekki í mál að ég
fengi nafnið Þuríður og þá
átti að skíra mig Dúu. Á það
vildi presturinn ekki fallast
og því var effinu bætt inn í,“
sagði Dúfa S. Einarsdóttir
þegar hún var spurð um til-
urð nafnsins.
Hún sagðist vera fyllilega
sátt við nafn sitt og ekki hafa
orðið fyrir neinum óþægind-
um vegna þess. Það væri hins
vegar ekki alltaf sem ókunn-
ugir gripu nafnið í fyrsta sinn
og það kæmi fyrir þegar hún
segði til nafns að spurt væri
hvort Dúfa væri skrifað með
effi eða vaffi. Dúfa er kennari
og sagði að börnunum þætti
ekkert einkennilegt við nafn-
ið og væru mjög dugleg við