Pressan - 19.12.1991, Blaðsíða 46

46
FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. DESEMBER 1991
smaa
letrið
Veit einhver hvenær það fór
að skipta máli hvað fólk borðar
á aðfangadagskvöid? Fólk
borðarjú hangikjöt á jóladag og
allt i lagi með það En það er
farið að skipta einhverju rosa-
legu máli hvað fólk borðar
kvöldið áður.
Hafið þið spurt fólk hvað það
borðar á aðfangadagskvöld?
Þegar fólk svarar þvi horfir það
á mann með sama augnaráðinu
og þegar það segir manni frá
þvi hvaða bíl það á. Fólk er til-
búið að deyja fyrir jólamatinn.

Verst er rjúpufólkið Það er
eins og Vesturbæingar i
Reykjavik. Þeir trúa ekki að það
sé neitt lif fyrir austan læk.
Kannski basl og eitthvert keleri
en ekkert almennilegt lif.
Sama er með rjúpufólkið. Það
trúir ekki á jól án rjúpunnar.
Og það þýðir ekki að deila við
rjúpufólkið. Sá sem étur ham-
borgarhrygg um jól, hann finn-
ur til minnimáttarkenndar ná-
lægt þvi. Hann fer i vörn eins og
sá sem á Toyotu Corolla. Og
fólk sem er i vörn heggur fast-
ast og örast. Það er til fólk sem
á Toyotu Corolla og heldur þvi
fram að það sé góður bill. i
rauninni ótrúlega góður miðað
við verð og bensineyðslu. Og
alveg ótrúlega góður úti á veg-
um. Og í hálku. Reyndar halda
allir bíleigendur þvi fram að bíl-
arnir þeirra séu góðir í hálku.
Það eru í raun undur og stór-
merki að nokkrir árekstrar skuli
verða yfir vetrartimann. Ef trúa
mætti bileigendum væri hægt
að fækka þeim með þvi að setja
rafknúið skautasvell á göturn-
ar.
Sama gerist með hamborg-
arhrygginn. Þegar hann hittir
rjúpuna verður paran aðalat-
riðið við jólin. Eða rauðrófurnar,
asiurnar ogbrúnuðu kartöflurn-
ar. Hvað það er auðvelt að
borða sig saddan af hamborg-
arhryggnum. Þa ðeraðalatriðið.
Og hvað er gott að kroppa i
hann þegar hann er orðinn
kaldur.
Rjúpufólkið svarar að bragði
að það sé sósan sem skipti
máli. Hún sé svo góð að það
megi drekka hana eintóma.
Þessu lýgur fólkiö og það vita
það svo sem allir. En i deilum
um bila, jólamat og annað það
sem sjálfsvirðingin spilar inn i
eru öll meðul leyfð.
Svona var þetta ekki i gamla
daga. Þá deildi enginn um hver
væri hinn rétti jólamatur. Börn
deila ekki um slikt. Ef einhver
hefði mætt á litlu jólin og Ijóstr-
að þvi upp að á sinu heimili æti
fólk ekki neitt á aðfangadags-
kvöld hefði sá samstundis upp-
skorið öfund hinna.
Klukkan slær sex, enginn
maturogalliripakkana. Þaðeru
almennileg jól.
TVÍFARAKEPÞNI
PRESSUNNAR - 25. HLUTI
Tvifarar vikunnar hafa báðir
valið sér braut þar sem þeir
standa uppi á sviði. Annar, Hr.
Ólafur Skúlason biskup,
stendur við altari og fer með
rullu sína fyrir kirkjugesti. Hinn,
Gene Hackman, stendur uppi á
leiksviði og fer með sina rullu
fyrir leikhúsgesti. Ólafur stend-
ur berskjaldaður frammi fyrir
alsjáandi auga Guðs. Gene
stendur berskjaldaður frammi
fyrir alsjáandi auga kvik-
myndavélarinnar. Baðir hafa
skarpa andlitsdrætti en gisið
hár. Báðir hafa hátt enni og
sterklega höku og báðir bera
aldurinn vel og karlmannlega.
Framundan eru svokölluð
launþegajól hjá
Islendingum. Fyrst
kemur helgi, síðan
jóladagarnir, þá önnur
helgi, þar á eftir
gamlársdagur og
nýársdagur og loks önnur
helgi. Á sextán daga
tímabili eru ekki nema
fimm vinnudagar og
fjölmargir fá frí einhverja
þeirra eða jafnvel alla
dagana. Engri annarri þjóð í -
veröldinni hefur tekist að búa til jafngott frí
úr jólunum. Það er því eðlilegt að spurt sé:
Vinna Islendingar nokkuð meira en aðrir
eða er það bara þjóðsaga að við séum duglegastir allra þjóða?
Vinna, borða og sofa.
Það er ekki tími til neins
annars hjá venjulegum ís-
lenskum launþega. Hann
vinnur sína tíu tíma á dag og
kemur örþreyttur heim. Mak-
inn vinnur allan daginn en
krógarnir eru hjá dag-
mömmu eða á leikskóla.
Kaupið er lélegt, lífsnauð-
synjar dýrar og fólk þakkar
guði fyrir hvern mánuð sem
líður og endar ná saman.
íslendingar vinna nefni-
lega öðrum þjóðum meira og
eru duglegri en flestar þjóðir
aðrar. Á Islandi hefur aldrei
neinn talið eftir sér að vinna
og það mikið. Enginn möglar
þótt hann standi votur og
slæptur í nokkra tíma og grafi
skurð. í æðum okkar rennur
nefnilega víkingablóð og vík-
ingarnir kölluðu fæst ömmu
sína. Og að þeirri arfleifð bú-
um við enn þann dag í dag.
Enda þarf ekki nema líta í
nokkrar ævisögur til að kom-
ast að raun um að í gamla
daga voru börnin farin að
vinna fyrir sér og jafnvel fjöl-
skyldum sínum níu ára göm-
ul. Þegar ungdómurinn í dag,
sem bara slæpist, gefur sínar
ævisögur út kemur hann
sjálfsagt til með að komast
eitthvað svipað að orði.
DUGNAÐURINN
ÞJÓÐSAGA?
En er þetta kannski bara
þjóðsaga?
Eru Islendingar bara öðr-
um þjóðum duglegri við að
kvarta yfir mikilli vinnu? Og
þótt einhver sé tíu tíma á
vinnustað er ekki þar með
sagt að hann sé á kafi í vinnu
allan tímann. Erum við
kannski líka duglegri en allir
aðrir við að hanga á vinnu-
staðnum? Skreppa aðeins frá,
kíkja aðeins í kaffi, spjalla ör-
lítið við vinnufélagann? Er-
um við ekki bara blóðlatir og
reynum að sleppa eins vel frá
vinnunni og mögulegt er?
Lítum aðeins nánar á þetta.
Samkvæmt upplýsingum
frá kjararannsóknanefnd er
meðalvinnutími íslendings í
fullri vinnu 47 stundir á viku
eða 2.444 stundir á ári. Það
eru tæpir 102 sólarhringar.
Sem þýðir að af þeim 365 sól-
arhringum sem í árinu eru
dvelur íslendingurinn á
vinnustað í 102 eða frá ára-
mótum og fram til 12. apríl.
Hins vegar á eftir að draga
veikinda- og aukafrídaga frá
þessari tölu, en sumarleyfis-
dagarnir hafa verið reiknaðir
frá. Norðmenn og Svíar
vinna að meðaltali 37 stundir
á viku eða 1.924 tíma á ári.
Sem gera 80 sólarhringa.
Þessar tölur frá frændum
okkar eru það sem kallað er
unnar stundir. Sumarleyfi,
veikindadagar og aukafrí-
dagar eru ekki inni í þessari
tölu.
KLUKKUTÍMI Á VIKU FER
í ÚTRÉTTINGAR
Til að fá út raunhæfan sam-
anburð við frændur okkar
verðum við því að draga
aukafridaga og veikindadaga
frá 47 stundunum okkar.
Aukafrídagar í venjulegu
ári eru um tólf en veikinda-
dagar eru tveir á mánuði eða
tuttugu og fjórir á ári. Saman-
lagt eru þetta 36 dagar eða
338,4 stundir. Þegar þær hafa
verið dregnar frá vinnufram-
laginu sem kjararánnsókn
fær út kemur í ljós að við
vinnum ekki 2.444 stundir á
ári heldur 2.106 stundir.
Vinnuvikan er þá ekki lengur
47 stundir heldur 40,5 stund-
ir. Eftir sem áður vinnum við
meira en frændur okkar á
Norðurlöndunum, en ekki 10
tímum meira heldur 3,5
stundum meira á viku.
Fjarvistir vegna veikinda
barna koma líka inn í þessa
útreikninga. Þar er einn dag-
ur á mánuði eða tólf á ári. Ef
þeir eru allir nýttir minnkar
vinnan um 116,4 stundir á ári
eða 2 klukkustundir og kort-
er á viku. Þá er vinnuvikan
komin niður í 38,25 stundir
eða 1 klukkutíma og korteri
lengri en hjá nágrönnum
okkar.
Það er hægt að halda áfram
á þessari braut. Til dæmis
minnkar vinnuframlag konu
sem tekur tvö fæðingarorlof
á starfsævinni um 58 klukku-
stundir á ári að meðaltali.
Vinnuvika hennar er því
komin niður í 37 stundir og
átta mínútur. Ef foreldrarnir
skipta með sér fæðingarorlof-
inu skila þau hvort um sig
37,7 stunda vinnuviku.
EILÍFIR KAFFITÍMAR
OG ANNAÐ HANGS
Útlendingar sem hingað
hafa komið til vinnu furða sig
á eilífum kaffitímum íslend-
inga. Það er því óhætt að
reikna með að lágmarki 40
mínútum á dag til slíkrar iðju.
Það eru 3 stundir og 20 mín-
útur á viku. Þegar það hefur
verið dregið frá er vinnuvik-
an komin niður í 34,4 stundir
á viku.
Síðan má halda áfram.
Reikna má með að korter tap-
ist á morgnana þegar fólk
kemur til vinnu, kastar
kveðju á vinnufélagana og
les blöðin. Annað korter
hverfur þegar fólk er að tygja
sig til heimferðar. Samanlagt
er þetta hálftími á dag eða 2,5
klukkustundir á viku. Vinnu-
vikan er komin niður í rétt
tæpar 32 stundir á viku.
Og enn er hægt að tína
vinnustundirnar af hinum
duglega íslendingi. Eftir að
bankar hættu að hafa opið í
eftirmiðdaginn má reikna
með klukkutíma á viku í ým-
islegt „skrepp". Við það er
vinnuvikan komin niður í
tæpa 31 stund.
Ef reiknað er með að hver
maður eyði um 12 mínútum á
dag í að ráðfæra sig við mak-
ann um hvað eigi að vera í
matinn, hver eigi að sækja
börnin, hvað eigi að kaupa
handa tengdamömmu í jóla-
gjöf og svo framvegis er
vinnuvikan síðan komin nið-
ur í 30 stundir.
Vinnustundirnar á ári eru
þá komnar niður í 1.560. Það
eru 65 sólarhringar eða frá
ársbyrjun til 6. mars. Eins og
áður sagði segja opinberar
tölur að við vinnum til 12.
apríl. En mest af tímanum frá
6. mars til 12. apríl fer hins
vegar í hangs, veikindi, kaffi
og annað dútl.
JAKKABRAGÐIÐ OG
ELEMENT í
KAFFIBOLLANN
Samkvæmt þessu vinna ís-
lendingar ekki ýkja mikið og
kannski^ alls ekki meira en
aðrir. Á föstudagseftirmið-
dögum er til dæmis ekki
vinnandi vegur að ætla sér að
ná í nokkurn mann. Og það
er auðvelt að ímynda sér að
hálfgerður karnival- og
kæruleysisandi svífi yfir vötn-
um á flestum vinnustöðum
frá hádegi á föstudögum.
Opinberir starfsmenn hafa
oft mátt sitja undir því að þeir
fari sér öðrum stéttum hægar
við vinnu. Jakkabragðið svo-
nefnda er eignað þeim. Það
felst í því að menn hafa alltaf
jakka á stólbakinu. Þótt þeir
séu svo einhvers staðar úti í
bæ að erinda þá lítur alltaf út
fyrir að þeir hafi bara rétt
staðið upp frá verki en séu
staddir einhvers staðar inn-
anhúss.
Einhver lét sér detta í hug
að útfæra þetta bragð betur
og útbúa bolla með hitaele-
menti en þá má alltaf hafa
heitt kaffi í bolla á borðinu og
gera blekkinguna enn trú-
verðugri.
Það er líka ansi oft sem
kerfismennirnir eru annað-
hvort rétt ókomnir eða þá ný-
farnir, eða uppteknir á fundi
eða finnast ekki í húsinu rétt
í augnablikinu. En þetta er
svo sem ekki bara einkenni
kerfisins; einkafyrirtækin eru
mörg hver þessu sama merki
brennd. Og þetta á þá sér-
staklega við um toppana í
einkafyrirtækjunum.
Og það er líka alltaf ein og
ein skrifstofa sem lokar í
hvert skipti sem sér til sólar á
sumrin.
AFKÖSTUM MINNA
Vinnuvikan er alltaf að
styttast. Fyrir ekki svo ýkja
löngu var unnið á laugardög-
um eins og aðra daga. Svo
var það stytt þannig að ein-
ungis var unnið til hádegis á
laugardögum. Að lokum
gerðist síðan hið óumflýjan-
lega; laugardagarnir duttu al-
veg út. Nú stefnir í að föstu-
dagarnir geri það líka því auk
þess sem vikið er að hér að
ofan færist mjög í vöxt að
menn vinni af sér seinnihluta
föstudagsins og eigi þá eftir-
miðdaginn frían.
Útlendingar sumir hverjir
hafa sagt að þeir hafi aldrei
séð annað eins verklag og hjá
okkur íslendingum. íslend-
ingar afkasti ekki miklu mið-
að við viðveru á vinnustað,
heldur teygi þeir lopann eins
og þeir mögulega geta. Fari
sér hægt og bíði rólegir eftir
að eftirvinnutíminn komi.
Þótt íslendingarar séu
kannski allra þjóða lengst á
vinnustað þá vinni þeir þann-
ig ekki allra þjóða mest. Af-
köstin séu ekki í samræmi við
viðveruna.
Ekki man ég eftir að hafa
heyrt talað um að afköst hafi
mikið minnkað til dæmis
þegar yfirvinnubann hefur
verið í gildi hjá hinum og
þessum stéttum. En maður
hefur heyrt sögur af því þeg-
ar óhemjum til verka var vin-
samlega bent á að þær þyrftu
nú ekki að flýta sér svona —
það væru nefnilega allir á
tímakaupi þarna. Og einnig
hafa vaktavinnumenn
minnst á það, bæði í gamni
og alvöru, sjálfsagt þegar lítið
hefur verið um aukavinnu,
að menn þyrftu nú að fara að
veikjast svo aukavinnan
glæddist.
Þetta er sjálfsagt allt saman
mannlegt en niðurstaðan
hlýtur að verða sú, að dugn-
aður okkar íslendinga er að
miklu leyti þjóðsaga.
Haraldur Jónsson