Morgunblaðið - 18.07.2004, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 18.07.2004, Blaðsíða 24
UMRÆÐAN 24 SUNNUDAGUR 18. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ HUGMYNDIR um sérstakan sykurskatt voru til umræðu í Morgunblaðinu í dag, 15. júlí. Það er fremur ólíklegt að slíkur skatt- ur myndi, einn og sér, draga úr sykurneyslu og offitu. Hann gæti þó haft einhver áhrif. Neyslu- stýring með sköttum hefur gefið misjafna raun. Háir skattar á tóbaki og áfengi hafa ekki umtalsverð áhrif á áfengisneyslu og tóbaksnotkun. Syk- urskattur myndi hækka almennt vöru- verð og þar með neysluvísitölu nema á móti kæmi t.d. lækk- un á sköttum á holl- ustuvörum. Það er mun heillavænlegra að virkja almenn- ingsálitið, fræða og höfða til ábyrgðar einstaklinga, for- eldra, skóla, fram- leiðenda og selj- enda. En til þess þarf mikla fjármuni. Fór í bíó í gær og sá eitt af snilldarverkum tölvu- tækninnar, mynd fyrir alla fjöl- skylduna. Í anddyri kvikmynda- hússins er söluborð á aðra hönd þar sem hægt er að kaupa gos- drykki í þremur stærðum pappa- glasa, flestum stórum. Þar er einn- ig selt sælgæti. Á hina höndina er gríðarlega stór sælgætishilla með tugum hólfa, þar sem hægt er að velja nammi í poka. Á báðum stöð- um var biðröð. Áður en kvikmyndin hófst buldu auglýsingar á gestum. Poppstjarna og átrúnaðargoð barna og ung- linga auglýsti súkkulaði, sem allir eiga skilið að borða. Síðan kom fjöldi annarra sælgætis- og gos- drykkjaauglýsinga og auglýsingar um matartegundir, sem oftar en ekki flokkast undir ruslfæði. Öll- um þessum áróðri var beint að börnum og unglingum. Og svo var auðvitað hlé og nýjar biðraðir mynduðust við gosdrykkja- og sælgætisborðin. Alltof stór hópur gestanna var langt yfir kjörþyngd. Þrátt fyrir það keyptu foreldrar stóra skammta af nammi handa börnum, sem ekki sjálf sáu um að- drætti fyrir síðari hluta mynd- arinnar. Sykurskattur hefði að líkindum óveruleg áhrif gegn því gíf- urlega auglýsinga- og framboðsáreiti, sem allir verða fyrir, eink- um þó yngsta kyn- slóðin. Á þessum vett- vangi yrði árangurs- ríkara að semja við kvikmyndahúsa- eigendur um að draga úr framboðinu og breyta valkostum. Einnig að brýna fyrir foreldrum að draga úr peningagjöfum til barna í bíóferðum og útskýra óhollustu gegndarlauss syk- uráts. Fyrst og fremst þarf að gera öllum ljósa grein fyr- ir ábyrgðinni, sem hver og einn verður að taka á sig til að andæfa gegn offitu- fárinu. Dæmið um kvikmynda- húsið er aðeins örlítið brot af þeim veruleika, sem við blasir. Íslendingar verða að horfast í augu við þá staðreynd, að offita er einskonar faraldur, sem í sumum tilvikum getur verið lífshættulegur og fyrir flesta undirrót marg- víslegra kvilla og óhamingju. Óhóf- leg sykurneysla á þar stóran þátt, þótt áhrifavaldarnir séu mun fleiri. Umræðan er ekki nöldur. Hún snýst um dauðans alvöru. Það þarf mikla fjármuni til að ýta úr vör bráðnauðsynlegri fræðslu- og upp- lýsingaherferð. Fáist þeir ekki er allt eins víst að ríkið þurfi að leggja fram margfalda þá fjármuni á næstu árum til að takast á við aukin verkefni innan heilbrigð- iskerfisins. Þessi aukna fjárþörf hefur þegar gert vart við sig. Ekki nöldur, heldur dauðans alvara Árni Gunnarsson fjallar um sykurskattinn ’Það þarf miklafjármuni til að ýta úr vör bráðnauð- synlegri fræðslu- og upplýsinga- herferð.‘ Árni Gunnarsson Höfundur er framkvæmdastjóri. FÉLAG um Tónlistarþróun- armiðstöð fagnaði eins árs afmæli ný- verið. Hinn 3. mars í fyrra opnuðum við dyrnar á húsi því sem í daglegu tali er einfaldlega kallað TÞM, eða Tónlist- arþróunarmiðstöð og staðsett er á Hólmaslóð 2 úti á Granda. Þá hafði mikið verk unnist í því að breyta gömlu frysti- húsi í æfinga- og sköp- unaraðstæður á heims- mælikvarða og okkur því ekkert að vanbún- aði að fara að bjóða hljómsveitum og tón- listarmönnum að hreiðra um sig í þessu fyrsta sér- hæfða æfingahúsnæði á Íslandi. Stórbætt aðstaða Viðtökurnar létu ekki á sér standa. Húsið fylltist af hljómsveitum sem flestar voru orðnar langþreyttar á ör- yggisleysi því sem einkennt hafði að- stöðumál grasrótartónlistarmanna síðustu áratugi. Þeim líkaði breyt- ingin vel, en margir skriðu við illan leik úr lekum bílskúrum með opnum klóökum og sumir bundu enda á ósanngjörn viðskiptasambönd sín við svikahrappa sem leigðu út „æf- ingapláss“ fyrir hljómsveitir á upp- sprengdu verði, þrátt fyrir að þeir byðu upp á meingallaða aðstöðu. Flest þessara viðskipta áttu sér stað í neðanjarðarhagkerfinu og voru ekki til þess gerð að bæta aðstöðu- mál tónlistarmanna til lengri eða skemmri tíma litið. Þörfin er gríðarleg Félagsmönnum í TÞM fjölgar ört og eru þeir orðnir 250 þegar þessi orð eru rituð. Það eru félagsmennirnir sem hafa gert þennan draum að veruleika. Þeir hafa líka reynst okkar sterkasta kynningarverkfæri og bera þeir hróður TÞM víða. Í dag eru tíu æfingarými í húsinu, en þrjár hljómsveitir deila hverju slíku á milli sín, og er húsið því búið að sprengja utan af sér. Ekki það að við sáum þetta ekki fyrir, við bara áttum ekki von á að það myndi gerast svona hratt. En þetta sýnir okkur líka hversu gríðarleg þörfin er. Íslenskir tónlistarmenn í grasrótinni skipta þúsundum! Hefur einhver heyrt um þessa gífurlegu útrás íslenskrar tón- listar? Eða þá milljarða sem hún velt- ir? Eða þarf ég að vitna í opinberar skýrslur sem útlista menningarlegt og gróðavænlegt gildi íslenskrar tón- listar? Peningaleysi og yngstu hóparnir Helsta vandamál þessa mikilvæga málaflokks er, og ætti engan að undra, peningaleysi. Ekki eingöngu frá rekstrarlegu sjónarmiði heldur finna yngstu hópar fólksins sem nýtir sér aðstöðu TÞM einna mest fyrir því. Þó að afnotagjöldum sé stillt í hóf eiga margir af þeim yngstu erfitt með að standa undir þeim. Til að koma til móts við þetta vandamál væri nærtækast að ríki eða borg nið- urgreiddi þessi gjöld fyrir þennan yngsta hóp. Svipaðar niðurgreiðslur tíðkast í íþrótta- og æskulýðsmálum og tónlistariðkun flokkast klárlega undir sama hatt. TÞM hefur séð sér fært að styrkja nokkra hópa í sinni listsköpun með því að gefa þeim kost á að vinna fyrir afnotagjöldunum. Unga fólkið er afar hæfileikaríkt og viljum við nýta krafta þess. Hvort sem það er að hanna vefsíðu eða mála veggi, þá er það ýmislegt sem þau eru tilbúin að leggja á sig til að hafa samastað fyrir sköpun sína. Tónlist- arþróunarmiðstöð hefur mætt góðum skilningi borgaryfirvalda og er óhætt að segja að þau hafi áhuga á því sem hér er verið að gera. Nýverið var TÞM úthlutað styrk úr borgarsjóði og eiga borgarráðsmenn miklar þakkir skilið fyrir hann. En betur má ef duga skal. Starfsemi sem þessari verður ekki tryggð blómleg framtíð fyrr en ráðamenn sjá sig reiðubúna að bindast verkefninu á einn eða ann- an hátt til framtíðar. Reykjavík- urborg axlaði á síðasta áratug síðasta árþúsunds ábyrgð á aðstöðumálum tónlistarmanna og starfrækti slíka í Brautarholti, þar sem Hitt húsið hafði aðsetur um tíma. Seinna, þegar Hitt húsið missti það hús, var að- staðan færð niður í bæ, um tíma var hún í kjallara Hafnarhússins og síðar í Geysishúsi. Að lokum var það ein- faldlega húsnæðisskortur sem kom í veg fyrir að hægt væri að bjóða upp á þessa aðstöðu. En nú, í einka- framtaki, hefur þráðurinn verið tek- inn upp að nýju og með auknum metnaði og eilítið meiri skilning á málefnum grasrótartónlistarmanna höfum við saman tekið ófá skref áfram í áttina að öryggi, skilningi og virðingu í garð listamannanna. Snillingar morgundagsins; leik- skólabörn í hljómsveitaleik Við látum ekki staðar numið hér. Grunnurinn hefur verið lagður að miðstöð grasrótarinnar og það vita þær 34 hljómsveitir sem æfa nú í TÞM. Þessa dagana vinnum við að því að trygga okkur viðbótarhúsnæði í sömu byggingu. Það höfum við ætl- að undir fjölnotasal sem rúmar yfir 300 manns auk þess sem hljóðver verður sett á laggirnar. Möguleik- arnir eru gríðarlegir. Nú þegar hafa ýmsir leikhópar sýnt áhuga á að nýta fjölnotasalinn undir æfingar og jafn- vel leiksýningar. Við höfum tekið á móti fjölda leikskólabarna sem hafa komið til að kynnast „hljómsveitalíf- erninu“ á jákvæðan hátt en ég get ekki ímyndað mér margt skemmti- legra en það að vera fimm ára og fá að berja á alvöru trommusett eða taka í rafmagnsgítar. Áhugann á þessari starfsemi finn- um við úr öllum áttum og segir það okkur eitt; þörfin er gríðarleg. Fram- tíðin býður upp á ótalmörg tækifæri og leyfi ég mér að fullyrða að snill- ingar morgundagsins séu nú búnir að finna sér framtíðarheimili. Aðstöðumál tónlistarmanna Gylfi Blöndal fjallar um tónlist- armenn og aðstöðu þeirra ’Áhugann á þessaristarfsemi finnum við úr öllum áttum.‘ Gylfi Blöndal Höfundur er tónlistarmaður og einn af aðstandendum Tónlistarþróun- armiðstöðvar. Í BYRJUN júlí sl. sáum við hjónin okkur færi á að komast eina nótt út úr bænum og þá er ekkert ljúfara en að sækja til bernskuslóða og upplifa fegurð og kyrrð náttúrunnar. En annað átti nú ald- eilis eftir að koma á daginn. Tjaldvagninn var hengdur aftan í, ung- lingar heimilisins voru í vinnu og ætlun okkar að vera komin aftur til skyldustarfa seinnipart næsta dags. Gamli góði staðurinn við Glugga- foss í Merkjá við Múlakot í Fljótshlíð var á lausu. Á meln- um við ána höfum við slegið upp tjaldi ótal sinnum í gegnum tíð- ina, en nú hafði orðið 3ja ára hlé. Þar sem við sátum úti í veðurblíðunni og dásömuðum sveitina kom silfraður Benz aðvífandi og út úr honum steig silf- urhærður náungi. Hann vék sér að okkur, stjarfur í fasi, og hreytti út úr sér „hypjið ykkur í burtu!“ án nokkurs for- mála. Við urðum felmtri slegin, en héldum ró okkar og spurðum hverju þetta sætti. Svipur manns- ins og fas varð enn hvassara og tókst ekki með nokkru móti að koma á málefnalegri samræðu. Þá mundi ég allt í einu eftir að undir teppi í farangursrými bílsins lágu lög nr. 44/ 1999 um náttúruvernd. Lögin hafði ég prentað út fyrir nokkrum árum í viðleitni til að koma kunningjafólki til hjálpar sem hrakið var í burtu úr berjamó á heiðum uppi af skapill- um borgarbúa sem ný- lega hafði fest kaup á landspildu í sveitinni. Ekki varð sá illi blíðari við þetta uppátæki mitt og nú var fokið í öll skjól. Í því sem hann rauk í burtu, með fýlda konu sér við hlið, hótaði hann m.a. að flytja á staðinn stór- grýti og loka okkur inni! Eftir þessa ótrú- legu framkomu og dónaskap vorum við enn staðráðnari en fyrr að gista þarna um nóttina, enda með lög landsins með okkur í öllum skilningi. Á kvöldgöngu fór ekki framhjá okkur að nýbúið er að reisa nokkur hundruð fermetra marmarahöll vestan við gamla bæ- inn í Múlakoti 2. Við komum niður heiðina og í gegnum hlaðið á Múla- koti 1, þar sem flugáhugamenn hafa komið sér snoturlega fyrir. Þegar við nálguðumst gamla garð- inn við Múlakot 2, sem eitt sinn var með fallegustu skrúðgörðum landsins en nú í mikilli niðurníðslu, kom mannvera á miklu skriði frá marmarahöllinni. Nú var það eig- inkonan, svipljót með afbrigðum, og hreytti út úr sér svipuðum orð- um og sá grái hafði gert og ekki séns að ná eðlilegu talsambandi. Grimmustu varðhundar hefðu ekki skilað hlutverkinu betur. Við hrökkluðumst til baka og tókum stóran sveig til að styggja ekki skötuhjúin enn frekar og fylgdust þau vel með úr fylgsni sínu. Í bítið morguninn eftir vökn- uðum við upp við mikið vélarhljóð frá traktor; sá grái var mættur. Hann ók ógnandi upp að tjald- vagninum sem var í eins metra fjarlægð frá girðingunni. Þar sneri hann vinnuvélinni með ámokst- urstækin fyrir ofan tjaldið, ham- aðist fram og aftur og hélt svo í burt. Þessa aðför endurtók hann með miklum látum en við létum sem ekkert væri og héldum okkur innan tjalds. Þegar djöfulgang- inum slotaði mátti sjá að hann hafði reynt mikið við að ná upp stærðar grjóti inni á landi sínu en ekki tekist. Þarna var kletturinn sem átti að loka gestina inni. Í áðurnefndum lögum um nátt- úruvernd frá 1999 stendur í 20. grein: „Við alfaraleið í byggð er heimilt að tjalda hefðbundnum við- legutjöldum til einnar nætur á óræktuðu landi.“ Fólki er sem sagt heimilt að tjalda eina nótt á órækt- uðu landi, hvort heldur það er girt eða ógirt, án sérstaks leyfis land- eiganda eða rétthafa lands, og hvort sem um er að ræða eign- arland eða þjóðlendu. Hér hefur löggjafinn til mikilla heilla og örugglega að gefnu tilefni sett lög til höfuðs yfirgangi fólks eins og býr í Múlakoti 2 í dag. Þessar línur set ég á blað til að lýsa því með hvaða hætti einstaka nýbúar sveitanna, oftast nýríkir og spilltir borgarbúar, geta með yf- irgengilegum hroka sett ljótan svart- an blett á fallegustu staði landsins. Þetta landráðafólk á ekkert skylt við bændur landsins sem sýna gestrisni í hvívetna. Ég kalla það stórslys að svona fólk nái í valdi auðs, og jafnvel með prettum eins og ég hef heyrt eftir á í þessu tilfelli, að sölsa undir sig perlur landsins. Hremmingar í Fljótshlíðinni Gísli Jónsson fjallar um heimild til að tjalda á óræktuðu landi Gísli Jónsson ’Fólki er semsagt heimilt að tjalda eina nótt á óræktuðu landi, hvort heldur það er girt eða ógirt, án sérstaks leyf- is landeiganda.‘ Höfundur er dýralæknir.Smáralind • sími 553 6622 • www.hjortur.is RAFSÓL Skipholti 33 • 105 Reykjavík Sími: 553 5600 ENDURNÝJUN OG VIÐHALD E i n n t v e i r o g þ r í r 2 6 6 .0 0 2 lögg i l tu r ra fverk tak i FRÉTTIR mbl.is

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.