Morgunblaðið - 09.12.2004, Page 40

40 FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Guðsteinn Þeng-ilsson fæddist á
Akureyri 26. maí
1924. Hann varð
bráðkvaddur hinn 1.
desember síðastlið-
inn. Foreldar hans
voru Þengill Þórðar-
son, f. 1886, d. 1979,
bankagjaldkeri á Ak-
ureyri, áður bóndi í
Höfða í Höfðahverfi,
og Rósa Stefánsdótt-
ir frá Þórðarstöðum í
Fnjóskadal, f. 1897,
d. 1967. Guðsteinn
var sín fyrstu ár á
Þórðarstöðum hjá móður sinni, afa
og ömmu. Er móðir hans giftist
Hallgrími Sigfússyni, barnakenn-
ara, árið 1932, fluttist hann með
þeim að Grjótárgerði í Fnjóskadal
en árið 1937 að Illugastöðum í sömu
sveit. Hálfsystur Guðsteins, sam-
feðra, eru Guðrún og Ásta.
ársins 1963. Þá fluttist Guðsteinn til
Svíþjóðar og starfaði á sjúkrahúsi í
Uddevalla til ársins 1965 er hann
fluttist með fjölskyldu sína til Suð-
ureyrar á ný. Var hann þar héraðs-
læknir til ársins 1968 er fjölskyldan
fluttist búferlum suður í Kópavog.
Vann hann eftir það sem heimilis-
læknir í Reykjavík og síðar á
Heilsugæslustöð Kópavogs. Árið
1982 var Guðsteinn ráðinn yfir-
læknir við dvalarheimilið Sunnu-
hlíð í Kópavogi og gegndi hann því
starfi til ársins 1996.
Guðsteinn var félagi í Lions-
hreyfingunni og starfaði innan
hennar og var ennfremur félagi
m.a. í Skógræktarfélagi Kópavogs
og Samtökum herstöðvaandstæð-
inga. Guðsteinn ritaði margar
blaðagreinar um ýmis þjóðfélags-
mál, ekki síst áfengismál sem hann
lét sig mikið varða og sat um skeið í
áfengisvarnaráði. Frá því að Guð-
steinn hætti læknisstörfum til
dauðadags vann hann sem sjálf-
boðaliði á handritadeild Lands-
bókasafnsins.
Útför Guðsteins verður gerð frá
Neskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.
Eftirlifandi eigin-
kona Guðsteins er Jón-
ína Stefánsdóttir,
hjúkrunarfræðingur.
Börn þeirra eru Stef-
án, f. 1954, Rósa, f.
1956, Sigríður f. 1962,
Hallgrímur, f. 1965, og
Karl Jóhann, f. 1966.
Guðsteinn varð
stúdent frá Mennta-
skólanum á Akureyri
1947. Hann hóf nám í
norrænum fræðum við
heimspekideild Há-
skóla Íslands en settist
í læknadeild skólans
haustið 1949 og lauk þaðan lækna-
prófi vorið 1956.
Guðsteinn hóf læknisstörf á
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri
sumarið 1956 og vann þar þangað
til í janúar 1957 að hann tók við
stöðu héraðslæknis á Suðureyi við
Súgandafjörð sem hann gegndi til
Í dag er Guðsteinn Þengilsson
læknir kvaddur hinstu kveðju. Við
vorum náfrændur því að mæður
okkar voru systur. Þær voru úr
hópi sex systkina, fæddar og upp-
aldar í Fnjóskadal, sem af mætum
manni var eitt sinn kallaður sól-
skinskista Norðurlands. Öll eru
systkinin látin og aðeins mæður
okkar létu eftir sig afkomendur.
Ekki er afkomendahópurinn þó
stór, sérstaklega ekki mín megin,
en Guðsteinn eignaðist með ágætri
konu sinni, Jónínu Stefánsdóttur
frá Purkugerði í Vopnafirði, fimm
börn og eru barnabörnin níu.
Vegna smæðar þessa afkomenda-
hóps veit ég að Guðsteinn og Jón-
ína lögðu mikla áherslu á að halda
stöðugu sambandi við okkur
frændsystkinin og var samgangur
á milli okkar og þeirra ætíð mikill
og góður. Gott var að fá þau í
heimsókn og ennþá betra var að
sækja þau heim.
Hann var læknir að ævistarfi,
einkar vinsæll og vel látinn, og
ekki er að efa að ljúfmannlegt við-
mót hans hefur haft góð áhrif á
sjúklinga þá sem hann annaðist,
en Guðsteinn var alveg sérstakur
geðprýðismaður og léttur í lund.
Réttlætiskennd hans var sterk og
hann skipaði sér ungur í flokk
þeirra sem vilja sem mestan jöfn-
uð manna á meðal og var alla ævi
trúr þeirri hugsjón sinni.
Auk læknisstarfa hafði Guð-
steinn mikinn áhuga á skógrækt
og fylgdist vel með því sem var að
gerast á þeim vettvangi en öðru
fremur unni hann íslenskum fræð-
um, einkum bókmenntum. Fyrstu
tvö ár sín í háskólanum sat hann
raunar í norrænudeildinni sem svo
var iðulega kölluð í þá daga en
hvarf þá frá námi og snéri sér að
læknisfræðinni.
En fræðin slepptu honum aldrei
lausum, um það vitnar til dæmis
bókasafn hans sem er orðið geysi-
mikið að vöxtum. Vísur skrifaði
hann upp og átti mikið safn slíkra
og fór iðulega með. Hann var vel
máli farinn og ritfær í besta lagi.
Nægir því til marks að nefna ný-
lega grein í tímaritinu Heima er
bezt þar sem hann rekur skemmti-
lega og fróðlega lífshlaup sitt og
segir m. a. frá uppvexti sínum í
Fnjóskadal, en þeim dal unni hann
ætíð heitt svo sem gert hafði Rósa
móðir hans. Fyrir löngu hóf hann
að rita dagbækur, þar sem marg-
víslegan fróðleik er að finna.
Guðsteini er hér með þökkuð sú
frændrækni sem hann veitti okkur
frændsystkinum sínum. Jónínu
konu hans og börnum þeirra og
barnabörnum sendum við innilegar
samúðarkveðjur. Guðsteinn gleym-
ist engum sem honum kynntust.
Eiríkur Þormóðsson.
Ég hef verið um það bil þriggja
ára er ég hitti Guðstein Þengilsson
fyrst. Við Bakkafjölskyldan vorum
á leið til kirkju á Illugastöðum og
biðum ferju á árbakkanum Þórð-
arstaðamegin. Í fylgd með ferju-
mönnum, Þórðarstaðabræðrum,
var drengur heldur stærri en ég,
hann kemur á móti mér og slitur
upp blóm sem hann gefur mér.
Það voru mín fyrstu kynni af Guð-
steini.
Þessi athöfn, þessi vináttutján-
ing, reyndist táknræn fyrir öll
samskipti okkar Guðsteins. Kynni
okkar voru raunar lítil næstu árin.
Það var ekki fyrr en ég byrjaði í
barnaskóla sem þau hófust. Þá var
ég orðinn 10 ára og við vorum í
svokölluðum farskóla, þ.e. skóla-
haldið fluttist milli staða. Við vor-
um aðeins þrír piltar á skóla-
skyldualdri í Illugastaðasókn og
því var kennt heima hjá okkur,
mánuð á hverjum stað. Kennari
var Hallgrímur Sigfússon, stjúpi
Guðsteins.
Á þessum árum kynntist ég
Guðsteini vel. Ekki var hægt að
hugsa sér betri skólabróður en
hann. Þótt hann væri bæði stærri
og eldri var hann aldrei að nýta
sér þá yfirburði sína heldur var
alltaf ljúfur og hjálplegur, hvort
heldur var í leik eða námi. Á þess-
um árum tengdumst við órjúfandi
vináttuböndum.
Guðsteinn var námsmaður góður
en lítt hneigður til búskapar og
var því sjálfgefið að hann leitaði
sér menntunar. Er ég flutti til Ak-
ureyrar var hann byrjaður í MA
og dvaldist hann hjá okkur tvö síð-
ustu menntaskólaár sín. Deildum
við þá herbergi og rúmi. Varð
hann á þessum árum nánast einn
af fjölskyldunni.
Guðsteinn lauk læknisprófi 1956.
Eftir 12 ára dvöl úti á landi og við
nám erlendis gerðist hann árið
1968 heimilislæknir hjá Sjúkra-
samlagi Reykjavíkur og síðar
Sjúkrasamlagi Kópavogs. Vorum
við þá báðir komnir með búsetu í
Kópavogi stutt hvor frá öðrum.
Tókust þá góð kynni með fjöl-
skyldum okkar sem héldust æ síð-
an. Brottflutningur minn til Hafn-
arfjarðar gerði þó samfundi
stopulli.
Við Jenný sendum Jónínu, börn-
um þeirra og allri fjölskyldunni
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Guðsteins.
Sigurður V. Friðþjófsson.
Síðast glaðir sigla í strand,
sama er hvað þeir börðu,
þeir sem aðeins áttu land,
elskuðu það og vörðu.
(Þorsteinn Erlingsson.)
Guðsteinn Þengilsson var land-
varnarmaður. Honum var landið
kært og fólkið sem það byggir,
saga þess og tunga. Hann gaf lítið
fyrir þær persónur sem efla „út-
lent grín“, til að mynda þá sem fá
glýju í augu er þeir beina sjónum
að hinu „heilaga“ þýsk-rómverska
ríki nútímans, Evrópusambandinu.
Hann var alinn upp í einum feg-
ursta dal Norðurlands og sjálfsagt
skildi hann aldrei við bernskuslóð-
irnar þó að hann færi víða og lífs-
starfið væri annars staðar unnið.
Að minnsta kosti skildu átthag-
arnir aldrei við hann. Þeir lifðu í
honum, voru hluti af persónuleik-
anum hvert sem hann bar, dal-
urinn og fólkið sem þar átti heima
fyrir miðja öldina sem leið.
Og drengurinn úr dalnum, sem
gerðist fjölmenntaður og margvís,
átti í brjósti sér alla ævi drauminn
um framtíðarlandið góða, um fagra
„friðaröld með frelsisljómann bláa
í augum sér“. Hann bar takmark-
aða virðingu fyrir fjárplógsmönn-
um sem „auði með okri safna, and-
legri blessun hafna en setja sál í
veð“ og vilja gína yfir því sem með
réttu er sameign allra þegna
landsins. Enn minni virðingu bar
hann fyrir undirtyllum þeirra í
sveitarstjórnum og á Alþingi, til
dæmis því óhappafólki sem um
þessar mundir vill færa Baugi
lungann af áfengisgróðanum.
Ef til vill orðaði enginn betur
drauminn um framtíðarlandið en
annar drengur úr norðlenskum dal
en hann kvað vestur á sléttum
Kanada um
það landið sem ekki með onálag hátt
í upphæðum neitt getur bæst,
þar einskis manns velferð er volæði hins
né valdið er takmarkið hæst
og sigurinn aldrei er sársauki neins
en sanngirni er boðorðið æðst.
Guðsteinn Þengilsson var læknir
okkar í áratugi. Og hann var meira
en það. Hann var góður vinur og
skemmtilegur félagi. Ógleyman-
legar eru margar stundir á heimili
þeirra Jónínu Stefánsdóttur. Þar
voru þjóðlegar veitingar bornar
fram af rausn og myndarskap. En
þó var meira um vert að njóta
samskiptanna við þau. Skáldskap-
ur og saga þjóðar og heims voru
tíðum umræðuefnin. Guðsteinn var
prýðilega fróður um bókmenntir,
sagnfræði og hvers konar vísindi
og hann hafði einnig á hraðbergi
ótal lausavísur og vissi tildrög
þeirra margra. Bækur voru í þeim
hávegum hafðar á heimilinu að
varla fannst þar bóklaust herbergi,
tæpast bókalaus veggur. Bæði
hófu þau að læra bókband á efri
árum og bar safn þeirra merki um
það.
Norðlenski daladrengurinn
kvaddi snögglega. Bjart ljós gáfna
hans og rökvísi brennur ekki leng-
ur. Við Björg vottum Jónínu og
öðrum ástvinum djúpa samúð. Gefi
Guð honum nú raun lofi betri.
Ólafur Haukur Árnason.
Ég kynntist Guðsteini Þengils-
syni fyrst haustið 1944 þegar við
settumst báðir í fjórða bekk
stærðfræðideildar Menntaskólans
á Akureyri. Hann var ættaður úr
Suður-Þingeyjarsýslu. Þegar ég og
fleiri kunningjar mínir fórum að
spjalla við hann kom í ljós að hann
hafði lesið mikið; meira en margir
okkar. Hann hafði á reiðum hönd-
um tilvitnanir í gríska heimspek-
inga sem við við höfðum naumast
heyrt nefnda. Hann hafði greini-
lega velt fyrir sér „heimsfræði“
(kosmológíu); vissi t.d. að alheim-
urinn er að þenjast út. Hann átti
til að brydda upp á umræðuefnum
sem voru flestum okkar framandi
á þeim árum, svo sem spurning-
unni um hvort vilji mannsins væri
frjáls eða ekki. Alkunna er að
Þingeyingar voru á fyrri hluta síð-
ustu aldar í forystu fyrir öðrum
landsmönnum á ýmsum sviðum;
ekki síst í menningarefnum, og
bókaeign og lestur bóka var þar
almennari en víða annarsstaðar.
Mér fannst Guðsteinn bera þess
merki. Hann var þó alveg laus við
við þann „háa loftþrýsting“ sem
ýmsir þóttust merkja hjá Þing-
eyingum.
Guðsteini gekk vel námið í
stærðfræðideildinni og við urðum
báðir stúdentar frá MA vorið 1947.
Mig grunar að hann hafi haft
áhuga á fleiru en þar var kennt;
ekki síst ýmsum húmanískum
fræðum. Á okkar menntaskólaár-
um á Akureyri var latína ekki
kennd þar í stærðfræðideildinni.
Flest okkar held ég að hafi fagnað
því að vera laus við hana. En ég er
ekki alveg viss um Guðstein. Svo
mikið er víst að eftir stúdentspróf
tók hann sig til og lærði latínu.
Veit ég ekki til að fleiri okkar
stærðfræðideildarstúdenta frá MA
af árgangi 1947 hafi gert það.
Guðsteinn fór í læknisfræðinám
í Háskóla Íslands, útskrifaðist á
tilsettum tíma og gerðist eftir það
læknir á nokkrum stöðum úti á
landi. Síðar opnaði hann lækna-
stofu í Reykjavík og starfaði auk
þess sem öldrunarlæknir í Kópa-
vogi. Eftir að hann var hættur
læknisstörfum starfaði hann nokk-
uð í Þjóðarbókhlöðunni við að
skrásetja bréfasöfn. Hitti ég hann
þá stundum ef ég átti erindi þang-
að. Fyrir kom að við fengum okkur
þar kaffi saman og röbbuðum um
heima og geima. Þar á meðal um
útþenslu alheimsins og önnur
heimsfræðileg efni. Fann ég að
áhugi hans á þeim viðfangsefnum
hafði ekkert dvínað frá því á
menntaskólaárunum. Hann var
veitandinn í þeim umræðum frem-
ur en ég. Hafði hann orð á því að
ef hann væri ungur í dag gæti
hann vel hugsað sér að fara í há-
skólanám í þeim fræðum.
Guðsteinn var einstaklega hóg-
vær maður og mjög samviskusam-
ur. Stakur öðlingsmaður sem
hvergi mátti vamm sitt vita. Hann
var gæfumaður, bæði í starfi og
einkalífi; giftist mikilli ágætiskonu,
Jónínu Stefánsdóttur, og þau eign-
uðust fimm mannvænleg börn,
þrjá syni og tvær dætur.
Nú að leiðarlokum vil ég þakka
kynnin við Guðstein Þengilsson.
Það er mannbót að því að kynnast
mönnum eins og honum. Eftirlif-
andi eiginkonu hans, börnum og
fjölskyldum þeirra, votta ég ein-
læga samúð. Blessuð sé minning
Guðsteins Þengilssonar.
Jakob Björnsson.
Fallinn er að foldu farsæll og
góður drengur, hugsjónamaður um
heilbrigðara og betra mannlíf, heill
í hverju einu er hann sér fyrir
hendur tók.
Hann var einn þeirra alltof fáu í
hans stétt sem börðust af einlægni
hjartans og hollum rökum gegn
því mikla böli sem af áfengisneyzlu
stafar, orð hans vógu þungt, því
þau voru studd mikilli og biturri
reynslu hans í læknisstarfi og
einkar góðri grundvallarþekkingu
á málum.
Ég átti með honum nokkra sam-
leið á þeim vettvangi og fann
glöggt hversu hann hafði gjör-
hugsað og kynnt sér allar hliðar
þessa mikla vandamáls, öfgalaus í
rökhugsun sinni með öflugar stað-
reyndir í farteskinu máli sínu til
stuðnings. Slíka menn er gott að
eiga að í æranda áfengisdýrkunar-
innar, þar sem öll vandamál eru
vandlega falin og skrautumbúðir
skrumsins gilda einar.
Fyrir hönd Bindindissamtak-
anna IOGT eru færðar miklar og
einlægar þakkir fyrir veitula lið-
veizlu um langan veg, í hans
smiðju var farsæl föng að finna.
Ég hlýt einnig að þakka Guð-
steini samfylgd á þjóðmálasviði,
þar fór róttækur mannúðarsinni
sem átti þann hugsjónaeld er aldr-
ei fölskvaðist.
Það var mannbætandi að kynn-
ast Guðsteini Þengilssyni, finna
þennan undurhlýja undirtón góðra
eiginda með ívafi glettni og gam-
ansemi er einkenndu þennan
sanna dreng.
Eiginkonu hans og börnum eru
færðar innilegar samúðarkveðjur.
Mikil og einlæg þökk fylgir
saknaðarkveðjum í minningu þessa
mannkostamanns.
Helgi Seljan.
Kynni okkar Guðsteins Þengils-
sonar hófust þegar hann að loknu
stúdentsprófi kom til náms í Há-
skóla Íslands haustið 1947 og inn-
ritaðist í norrænudeild, en í henni
hafði ég þá stundað nám einn vet-
ur. Það var engin tilviljun að Guð-
steinn skyldi velja sér þá náms-
braut. Áhugi hans á íslenskum
fræðum, íslensku máli, bókmennt-
um og sögu þjóðarinnar var hon-
um í blóð borinn og síst hafði upp-
eldið í þingeyskri sveitamenningu
orðið til að slæva þá erfðavísa. Á
þessum vettvangi taldi hann sig
mundu finna starf sem hæfði fram-
tíðardraumunum um gott ævistarf.
Við áttum víst þennan draum sam-
eiginlegan og ef til vill var eitthvað
fleira á áhugasviðinu sem dró okk-
ur saman fljótlega eftir að kynni
okkar hófust.
Námsskipan í norrænudeildinni
var þannig háttað að það var farin
sameiginleg hringferð yfir náms-
efnið og kom hver námsmaður þar
inn í hringinn sem yfirferðin stóð
þegar hann kvaddi þar dyra hjá
prófessorunum. Áttu nemendur
því að nokkru leyti samleið í nám-
inu hvort sem þeir voru þar á
fyrsta eða fimmta námsári sínu.
Við Guðsteinn fundumst því fljótt
GUÐSTEINN
ÞENGILSSON
Símar 581 3300 - 896 8242
Allan sólarhringinn - Áratuga reynsla
Suðurhlíð 35 — Fossvogi — www.utforin.is
Sverrir
Olsen,
útfararstjóri.
Sverrir
Einarsson,
útfararstjóri.
Bryndís
Valbjarnardóttir,
útfararstjóri.
Baldur
Frederiksen,
útfararstjóri.
Guðmundur Þór
Gíslason,
útfararstjóri.
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Kársnesbraut 98 • Kópavogi
564 4566 • www.solsteinar.is