Morgunblaðið - 02.04.2005, Qupperneq 26

26 LAUGARDAGUR 2. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF



 






























Aukin orka og vellí›an, sjaldnar kvef
Fjölbreytt virkni í einum skammti.
„Ég vinn mikla álagsvinnu sem orsakar streitu. Ég hef nota› Angelicu
í flrjú ár me› rá›lög›um hléum og mér finnst Angelica vera bæ›i
orkugefandi, kví›astillandi og ég fæ
sjaldnar kvef. Mér finnst ég einnig
finna gó› áhrif á meltinguna.“
Helga G. Gu›mundsdóttir
tölvu- og kerfisfræ›ingur
Reykjavík
www.sagamedica.is
Íslenskt náttúruafl
Sigríður Erla Guðmunds-dóttir leirlistakona segir aðþetta sé það sem bændurhafa oft kallað bölvaða
drullu þar sem við stöndum á rúm-
lega sextíu fermetra rauðbrúnu
flísagólfi í nýju húsi hennar og eig-
inmannsins, Gunnars Einarssonar, í
Ásahverfi í Hafnarfirði. Áferðin á
flísunum er furðu mjúk og birtan frá
stórum gluggum fellur mildilega á
handgerðar flísarnar. Í gólfið er fellt
verk eftir listakonuna, Áttun, og út
um gluggann blasa við kunn kenni-
leiti: Ásafjallið sunnan Hafnar-
fjarðar, Keilir og Snæfellsjökull.
Á síðustu þremur árum vann og
brenndi Sigríður Erla 1.800 flísar
sem eru 20 x 20 cm hver, fyrir gólfið.
„Þetta er íslenskt leirgólf,“ segir
hún. „Þetta er ein ásýnd landsins.
Mér finnst heillandi hinn stutti ferill,
að vinna með nánasta umhverfi,
sækja fisk í sjóinn, leir í jörðina. Og
viðhalda í gegnum handverkið kunn-
áttunni til að nýta hráefnið. Að
kunna að gera að efninu verður oft-
ast til þess að maður fær einhvers
konar svörun sem nærir sálina og
líkamann.
Mér finnst liggja fegurð í ferlinu
og þykir vænt um hverja mínútu
sem fór í þetta verk.
Ég byrjaði smám saman að nota
íslenska leirinn fyrir tíu árum. Ég
kynntist þá Steinólfi Lárussyni í
Fagradal á Skarðsströnd, sem er
mjög skemmtilegur vísindamaður í
hugsun og hefur áhuga á ýmsum
nýjungum. Ég sagðist vera að hugsa
um íslenska leirinn og þá teymdi
hann mig út, sagðist eiga þar nokkr-
ar milljónir tonna og ég mætti nota
eins mikið af honum og ég vildi. Það
er mikill heiður að þekkja svona
mann.
Byggðu hús utan um gólfið
Leirinn liggur víða undir gróður-
þekjunni. Það er mikill leir í Döl-
unum og ég hef víða tekið hann og
prufað en samsetningin í Fagradals-
leirnum hentaði mér best. Það kom í
ljós sem ég þóttist vita, að íslenski
leirinn er ekki þægilegur að vinna
með. Ég notaði hann fyrst með öðr-
um leir en varð sífellt tengdari hon-
um einum og sér.
Það var svo ekki fyrr en ég spurði
hann hvað hann vildi vera, og hann
sagðist helst vilja vera flísar, að við
náðum endanlega saman – hann er
svo jarðbundinn.“
Guðmundur Einarsson frá Miðdal
hóf að nota íslenska leirinn um 1930
og hann og fleiri gerðu ýmsar til-
raunir með hann.
„Í rannsóknarniðurstöðum hefur
iðulega komið fram að íslenski leir-
inn sé ekki mjög meðfærilegur en
það sé hugsanlega hægt að nýta
hann í gólf- eða þakflísar. Ég veit
samt ekki til þess að neinn hafi notað
íslenska leirinn á þennan hátt áður.“
Hún segir að sig hafi um skeið
langað til að gera gólf úr leirnum, og
bætir við brosandi að til að gólfið
fengi notið sín hafi þau Gunnar
ákveðið að byggja hús utan um gólf-
ið.
„Þetta var rosaleg vinna. Ég var í
þrjú ár að þessu með öðru. Ferillinn
er mjög langur. Maður grefur upp
leirinn, sem er blautur og þungur.
Þá þarf að þurrka efnið í gegn, þá
bleyta það aftur og gera einskonar
þunna hræru, sigta úr steina, og loks
láta leirinn botnfalla og þorna á ný.
Hnoða, móta og brenna. Þetta er
langt ferli og erfitt líkamlega.
Talið er að maðurinn hafi upp-
götvað keramikið fyrir 8.000 árum
og ég nota alveg sömu aðferðir við
gólfið og beitt hefur verið gegnum
tíðina, fyrir utan að ég brenni í raf-
magnsofni.“ Línolía og bívax er bor-
ið á gólfið til að verja það raka og
ídrægni og er það ævagömul aðferð.
Langt frá jörðu á gólf
Sigríður Erla hefur bæði sinnt gerð
nytjahluta úr leir og myndlist.
„Keramik er oftast tengt við nytja-
hugtakið en leirinn er bara hráefni í
sjálfu sér. Ég set mína nytjahluti oft
í myndlistarlegt samhengi.
Í gólfinu er því þetta myndlist-
arverk sem heitir Áttun, þar sem
þetta hús og gólfið vinna saman.“
Í kjölfarið á þessari vinnu tók Sig-
ríður Erla, í samvinnu við Kristínu
Ísleifsdóttur, að sér að gera um 30
fermetra gólf úr Fagradalsleirnum í
gamla pakkhúsið í Búðardal, sem
byggðasafnið verður senn flutt í. Þar
munu leirflísarnar liggja með líparít-
flísum austan úr Hamarsfirði.
„Halla Steinólfsdóttir frá Fagra-
dal hefur unnið leirinn fyrir okkur.
Það hafa margir fyrir vestan verið
áhugasamir um þetta verkefni og
veitt okkur ýmiskonar hjálp, það
væri mjög gaman ef Dalamenn gætu
gert meira með leirinn og fundið
honum arðbæran farveg,“ segir Sig-
ríður Erla.
En þetta hlýtur að vera gríðar-
dýrt gólf?
„Á hvaða verði er tíminn? Það
liggja mikil verðmæti í því og ekki
bara fjárhagsleg. Þessi stutta leið
frá jörðu á gólf er í raun mjög löng.“
Sigríður Erla heldur í dag sýn-
ingu fyrir almenning á gólfinu í nýja
húsinu í Þrastarási 3 í Hafnarfirði.
Er húsið opið á milli 14 og 20. Þar
gefur einnig að líta nýtt veggverk úr
lituðu steiningarefni sem Helgi Þor-
gils Friðjónsson vann nýverið inn í
rýmið.
 HANDVERK
Þetta er íslenskt
moldargólf
„Ég veit ekki til þess að neinn hafi notað íslenska leirinn á þennan hátt,“
segir Sigríður Erla Guðmundsdóttir um íslensku leirflísarnar sínar.
Línurnar eru mjúkar og liturinn
mildur í leirflísunum úr Dölunum.
efi@mbl.is
Sigríður Erla Guð-
mundsdóttir leirlista-
kona vann gólfflísar úr
leir frá Fagradal í nýtt
hús þeirra hjóna.
Morgunblaðið/Einar Falur
ÁR hvert helgar Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin hinn 7. apríl
málefni sem skiptir verulegu máli
fyrir lýðheilsu þjóða. Nú í ár er
heilsa og velferð mæðra og barna
sett í öndvegi. Stofnunin vill
vekja athygli á því að á ári hverju
deyr hálf milljón mæðra í kring-
um barnsburð og 11 milljónir
barna á fyrstu fimm árum lífs
síns. Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unin hefur sett fram fjögur meg-
inskilaboð í tilefni dagsins:
 Heilbrigðar mæður og börn
eru sá þjóðararður sem skiptir
sköpum.
 Á alþjóðavísu deyja og þjást
börn og mæður vegna sjúk-
dóma sem auðveldlega hefði
mátt koma í veg fyrir.
 Með því að nýta þekkingu sem
við höfum yfir að ráða í dag má
bjarga milljónum mannslífa.
 Til róttækra breytinga þarf
samstarf og framkvæmd í
verki. Hvert og eitt okkar hef-
ur hlutverki að gegna.
Hvað er það hér á landi sem
hægt er að gera til að vinna í
anda þessa dags?
Í fyrsta lagi skal það tekið
fram að faðirinn er auðvitað lyk-
ilaðili þó að ónefndur sé í slagorð-
inu. Heilbrigðisþjónustan með
heilsugæsluna í broddi fylkingar
á að vera talsmaður þess að
heilsa barna og mæðra sé höfð að
leiðarljósi í þjónustu sem veitt er
og jafnframt í stefnumörkun
stjórnvalda. Félagsmálaþjónusta
og menntakerfi eru lykilsam-
starfsaðilar sem einnig hafa lagt
sitt af mörkum. Við sem búum í
samfélaginu eigum að standa vörð
um hagsmuni og gildi sem hlúa
að fjölskyldunni þannig að hún
geti sinnt börnum sínum af alúð,
bæði hér á landi sem og annars
staðar. Áfram þarf að feta þá
braut sem hefur verið byggð upp
á síðastliðnu árhundraði til að
tryggja velferðarkerfi sem bygg-
ist á jöfnuði í þjóðfélaginu í formi
heilsugæslu-, mennta- og fé-
lagskerfi.
Nú má segja að við hér á Ís-
landi höfum að mörgu leyti staðið
okkur vel til að tryggja heilsu
mæðra og barna. Bólusetningar
og slysavarnir hafa skilað veru-
legum árangri án þess að ástæða
sé til að sofna á verðinum. Enn
má þó bæta sig og má þar nefna
sálfélagslega þætti eins og fá-
tækt, mikla atvinnuþátttöku for-
eldra, einstæð foreldri, innflytj-
endur og foreldra sem eiga við
langvinna sjúkdóma eða örorku
að stríða.
Einnig þarf að bregðast við
ýmsum þjóðfélagslegum breyt-
ingum sem hafa áhrif á uppvaxta-
skilyrði barna og tækifæri for-
eldra til að sinna
uppeldisskyldum sínum. Börn og
mæður eiga að skipa öndvegi í
sérhverju þjóðfélagi. Við getum
öll lagt lóð á vogarskálarnar.
Landlæknisembættið vill hvetja
foreldra, stofnanir samfélagsins,
fjölmiðla og aðra til að líta í eigin
barm og huga að því hvort og
hvernig þau stuðla að bættri vel-
ferð barna og mæðra.
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Landlæknisembættið
Heilsa mæðra og barna
Anna Björg Aradóttir hjúkrunar-
fræðingur, Landlæknisembættinu.
TENGLAR
............................................
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin:
www.who.int/world-health-
day/2005/en/
Fréttir í
tölvupósti