Morgunblaðið - 02.04.2005, Qupperneq 34

34 LAUGARDAGUR 2. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
OG HVAÐ MEÐ
SKATTGREIÐENDUR?
Gera má ráð fyrir að einhverjirskattgreiðendur hafi glaðztþegar þeir lásu á forsíðu
Morgunblaðsins í fyrradag að fram-
leiðslutengdur og viðskiptatruflandi
stuðningur við landbúnaðinn yrði að
lækka úr um 10,5 milljörðum á ári í
5–6 milljarða, miðað við núverandi
stöðu í viðræðum á vettvangi Heims-
viðskiptastofnunarinnar, WTO. Þar
er annars vegar átt við beinar
greiðslur til bænda og hins vegar
þann stuðning, sem felst í himinháum
tollum á innfluttar landbúnaðarvör-
ur.
Brosið hefur svo væntanlega farið
af þessum sömu skattgreiðendum er
þeir lásu í Morgunblaðinu í gær um-
mæli Guðna Ágústssonar landbúnað-
arráðherra um að þótt tollar yrðu
lækkaðir og dregið úr framleiðslu-
tengdum styrkjum, myndi krónutal-
an, sem skattgreiðendur láta af hendi
til landbúnaðarins, ekki lækka. Ráð-
herra segir að styrkir verði væntan-
lega færðir yfir í svokallaðar grænar
greiðslur eins og gert hafi verið í
ýmsum nágrannalöndunum. Með
grænum greiðslum er t.d. átt við
beinan tekjustuðning við bændur, án
tillits til framleiðslu, umhverfisstyrki
og byggðastyrki.
Það væri að sjálfsögðu alveg óvið-
unandi niðurstaða fyrir íslenzka
skattgreiðendur, ef framlag þeirra til
landbúnaðarins lækkaði ekkert til
lengri tíma litið. Þeir greiða nú ein-
hverja hæstu landbúnaðarstyrki í
heimi, og fá í staðinn sem neytendur
að kaupa einhverjar dýrustu land-
búnaðarvörur í heimi úti í búð. Þetta
er ástand, sem þjóðin hefur látið
bjóða sér furðu lengi en gerir varla
öllu lengur.
Það getur verið réttlætanlegt, til
skemmri tíma, að færa styrkina til
þannig að peningar, sem áður voru
notaðir í framleiðslustuðning, séu
notaðir til að hjálpa bændum að að-
lagast nýju samkeppnisumhverfi.
Þannig mætti aðstoða þá, sem reka
óhagkvæm bú, til að hætta rekstrin-
um og finna sér aðra vinnu, stuðla að
endurmenntun bænda og skapa ný
atvinnutækifæri í sveitunum. En til
lengri tíma litið er auðvitað ekki við-
unandi að ein atvinnugrein njóti jafn-
víðtæks stuðnings skattgreiðenda og
landbúnaðurinn gerir. Heildarstuðn-
ingurinn hlýtur því að lækka og
markmiðið að vera að íslenzkur land-
búnaður geti staðið á eigin fótum.
Það eru að sjálfsögðu rök í málinu
að önnur ríki styrkja sinn landbúnað
og við þá styrki keppa íslenzkir
bændur. En landbúnaðarstyrkir á Ís-
landi mega lækka umtalsvert áður en
hægt verður að halda því fram með
sanni að íslenzkir skattgreiðendur
geri verr við sinn landbúnað en t.d.
skattgreiðendur í Evrópusambands-
löndunum.
Önnur ríki greiða líka ríkisstyrki
til sjávarútvegsins. Það hefur ekki
orðið til þess að íslenzk stjórnvöld
vilji greiða íslenzkum sjávarútvegi
sambærilega ríkisstyrki. Allir sjá að
það væri ekkert vit í því. Þess í stað
berjast þau fyrir því á vettvangi
Heimsviðskiptastofnunarinnar að
styrkir til sjávarútvegs verði lækk-
aðir eða afnumdir, og að sjávarútveg-
urinn standi á eigin fótum. Sömu
stefnu ættu íslenzk stjórnvöld auðvit-
að að hafa í landbúnaðarmálum. Það
er ekki hægt að marka stefnuna í
WTO-viðræðunum eingöngu út frá
hagsmunum landbúnaðarins. Hags-
muni neytenda og skattgreiðenda
verður líka að virða.
TRÚVERÐUGLEIKI
FRÉTTASTOFU ÚTVARPSINS
Ákvörðun Auðuns Georgs Ólafs-sonar um að gefa frá sér starf
fréttastjóra fréttastofu Útvarpsins
eftir að hafa gegnt því einn dag var
skynsamleg og óhjákvæmileg.
Hann var í raun settur í vonlausa
stöðu strax með ákvörðun meiri-
hluta útvarpsráðs um að mæla með
honum í stöðuna og ganga þar með
framhjá fólki með langtum meiri
reynslu af fréttamennsku. Öllum
mátti vera ljóst að sú ákvörðun var
ekki tekin á faglegum forsendum
og ekki með trúverðugleika frétta-
stofunnar að leiðarljósi, heldur
pólitíska hagsmuni, hversu illa skil-
greindir sem þeir kunna að hafa
verið.
Fréttastjórinn fyrrverandi sá
raunar um það sjálfur að afgreiða
eigin trúverðugleika í sínu fyrsta
viðtali við eigin fréttastofu í hádeg-
isfréttum í gær. Af því viðtali mátti
sömuleiðis vera nokkuð ljóst að
hann hafði ekki þá reynslu, sem
nauðsynleg er til að gegna þessu
erfiða starfi.
Þau miklu viðbrögð, sem komið
hafa fram víða í samfélaginu eftir
að meirihluti útvarpsráðs mælti
með þeim umsækjanda um stöðu
fréttastjóra, sem flestir þeir er til
þekkja töldu einna ólíklegastan til
að verða ráðinn, sýna vel að al-
menningur í landinu gerir miklar
kröfur til fjölmiðla. Fólk vill að
þeim sé stýrt af fagmönnum með
mikla reynslu og þekkingu á
fréttamennsku. Vandaðir fjölmiðlar
hafa byggt upp orðspor, sem er
þeirra dýrmætasta eign. Eitt það
versta, sem getur komið fyrir
fjölmiðla, sem vilja láta taka mark
á sér, er að fólk fái á tilfinninguna
að þeim sé stjórnað út frá póli-
tískum hagsmunum eða peninga-
legum.
Þess vegna ríður mikið á hvernig
framhaldi fréttastjóramálsins verð-
ur háttað. Yfirstjórn Ríkisútvarps-
ins og útvarpsráð verða á næstu
dögum að skoða vel þá stöðu, sem
upp er komin. Forráðamenn Út-
varpsins eiga nú engan annan kost
en að láta reynslu, þekkingu og
fagmennsku ráða þegar nýr frétta-
stjóri verður valinn. Önnur ráðn-
ing, sem kæmi þjóðinni jafnspánskt
fyrir sjónir, gæti riðið trúverðug-
leika fréttastofu Útvarps að fullu.
F
lest bendir til, að Jóhannes Páll páfi
II eigi skammt eftir ólifað. Stað-
fest hefur verið í Páfagarði, að
honum hafi verið veitt hin hinstu
sakramenti og Camillo Ruini kard-
ináli í Róm og yfirmaður ítalska biskuparáðsins
er kominn í Páfagarð. Er það hans hlutverk að
tilkynna lát páfa þegar það ber að höndum. Þá
fer af stað ákveðið ferli við val á nýjum yf-
irmanni kirkjunnar en segja má, að kaþólska
kirkjan standi nú á nokkrum krossgötum í
þeim efnum.
Miklar breytingar hafa átt sér stað innan
kaþólsku kirkjunnar á síðustu áratugum og hún
er nú miklu alþjóðlegri en áður var. Eftir sem
áður er talið víst, að næsti páfi komi úr röðum
kardinálanna sjálfra, sem er þó ekkert skilyrði,
og allt þar til Pólverjinn Karol Wojtyla var
kjörinn sem Jóhannes Páll páfi II árið 1978
þótti það næstum því sjálfgefið, að páfi væri
ítalskur að þjóðerni. Með kjöri Wojtyla var rof-
in 455 ára löng, óslitin hefð og var það einkum
rakið til klofnings meðal ítölsku kardinálanna
og mikils þrýstings frá íhaldssömum kirkjuleið-
togum í Bandaríkjunum.
Breyttir tímar
Innan kirkjunnar er enn sterk hreyfing fyrir
því, að páfi sé ítalskur, en breyttir tímar og
þær breytingar, sem páfi hefur sjálfur beitt sér
fyrir, gera það ekki jafnsjálfsagt og áður. Mið-
stýringin innan kirkjunnar hefur líka minnkað
og kardinálahópurinn hefur aldrei verið jafn-
alþjóðlegur. Næsti páfi gæti því komið hvaðan
sem er úr heiminum.
Verði einhver ítölsku kardinálanna fyrir val-
inu, eru einkum fimm menn nefndir til sög-
unnar. Það eru þeir erkibiskuparnir Dionigi
Tettamanzi í Mílanó; Angelo Scola í Feneyjum;
Tarcisio Bertone í Genúa; Angelo Sodano, utan-
ríkisráðherra Páfagarðs, og Giovanni Battista
Re, yfirmaður safnaðarins í Páfagarði. Eru þeir
á aldrinum 63 til 77 ára en stundum getur ald-
urinn ráðið nokkru við val á páfa.
Ef kirkjuleiðtogarnir eru sæmilega sammála
um helstu áhersluatriðin í stefnu kirkjunnar, er
líklegt, að þeir velji tiltölulega ungan mann,
eins og var með Wojtyla 1978, til að stýra henni
á næstu áratugum. Mikill ágreiningur end-
urspeglast hins vegar oft í því, að þá verður
fyrir valinu aldraður maður, sem almennt er
litið á sem bráðabirgðalausn.
Afrískur páfi?
Ef kardinálarnir beina sjónum sínum út fyr-
ir Ítalíu, má segja, að allt sé opið. Þá gæti svo
farið, að næsti páfi yrði blökkumaður frá Afr-
íku. Yrðu það mikil tíðindi og ákaflega tákn-
ræn. Hefur þessi möguleiki verið nokkuð í
umræðunni að undanförnu og er hann einkum
rökstuddur með þeirri hörðu baráttu, sem
kaþólska kirkjan heyr nú í hinni Svörtu álfu
við íslam og ýmsar kristnar kirkjudeildir. Í
þessu sambandi er oftast nefndur Francis Ar-
inze kardináli frá Nígeríu, 72 ára að aldri, en
hann er nú með sitt aðsetur í Páfagarði.
Í Rómönsku Ameríku eru einkum nefndir
erkibiskuparnir Dario Castrillon Hoyos, yf-
irmaður kardinálaráðsins í heimshlutanum;
Oscar Andres Rodrigues Maradiaga í Teg-
ucigalpa; Jorge Mario Bergoglio í Buenos
Aires og Claudio Hummes í Sao Paulo. Er
Maradiaga yngstur þeirra, 62 ára, en Hoyos
elstur, 75 ára.
Mikill meirihluti kaþólsks
fólks býr á suðurhveli
Það er sem sagt ekki ólíklegt, að næsti páfi
komi úr einhverju þróunarlandanna og á það
veðja margir. Þar er gróskan mest í starfsemi
kaþólsku kirkjunnar, öfugt við það, sem er í
iðnríkjunum þar sem víða hefur hallað undan
fæti. Sem dæmi má nefna, að aðeins á síðustu
20 árum hefur kaþólsku fólki í Afríku fjölgað
úr 50 í 90 milljónir og meira en tveir þriðju
hlutar þess rúma milljarðs manna, sem til-
heyra kirkjunni, búa nú á suðurhveli jarðar.
Í Evrópu, utan Ítalíu, hefur nafn Josephs
Ratzingers kardinála frá Þýskalandi og hægri
handar Jóhannesar Páls páfa II stundum bor-
ið á góma en hvort tveggja er, að hann er orð-
inn 78 ára og þykir fullíhaldssamur. Þar að
auki er talið víst, að ítölsku prelátarnir muni í
ljósi sögunnar seint geta sætt sig við þýskan
páfa eða franskan. Um Bandaríkin þarf ekki
að hafa mörg orð. Vegna hneykslismála innan
kirkjunnar þar, ásakana og dóma um kynferð-
islegt ofbeldi, kemur það ekki einu sinni til
álita að velja mann þaðan.
Óttast að ímynd
kirkjunnar hafi skaðast
Vitað er, að margir kardinálanna vilja fá í
embættið mann, sem vill einbeita sér að innra
Fréttaskýring | Ljóst er, að kaþólska kirkjan stendur
urðsson segir hér nokkuð frá vangaveltum um líklega
Verður næsti
páfi frá þriðja
heiminum?
MORGUNBLAÐINU hefur bor-
ist eftirfarandi yfirlýsing frá
framkvæmdastjórn Landspítala –
háskólasjúkrahúss:
„Stjórnun og rekstur Landspít-
ala – háskólasjúkrahúss (LSH)
hefur verið mikið til umfjöllunar í
fjölmiðlum síðustu daga. Margt
óvægið hefur verið sagt og skrif-
að og sumt af því beinlínis rangt.
Þetta eru staðreyndir um sjúkra-
hús allra landsmanna:
 Starfsmenn á LSH eru um
4.800 í rúmlega 3.800 stöðugild-
um. Heildarkostnaður spítalans á
síðasta ári var um 28 milljarðar
króna. Þar af fóru um 3,8% til
rekstrar skrifstofu forstjóra og
skrifstofu fjárreiðna og upplýs-
inga, þar sem er m.a. starfs-
mannaþjónusta, reikningshald,
launadeild, áætlanir, söfnun,
greining og veiting stjórnunar-
upplýsinga, innheimta, innkaup
og birgðastöð, alls um 150 stöðu-
gildi. Skrifstofa tækni og eigna,
með um 485 stöðugildi, er að
stærstum hluta þjónustustarf-
semi, s.s. ræsting spítalans, eld-
húsrekstur, rekstur þvottahúss,
upplýsingatækni, vakt- og örygg-
isþjónusta og viðhald húsnæðis
og lækningatækja. Á skrifstofu
kennslu, vísinda og þróunar eru
um 28 stöðugildi. Hún er tengilið-
ur spítalans við Háskóla Íslands
og aðrar menntastofnanir og
styður við kennslu- og vísinda-
starf spítalans. Í samdráttarað-
gerðum árið 2004 fækkaði starfs-
mönnum á ofangreindum stoð-
þjónustueiningum um rúm 5% en
rúmt 1% á klínískum starfsein-
ingum spítalans sem er sú þjón-
usta sem snýr beint að meðferð
sjúklinga.
 Á föstu verðlagi var rekstrar-
kostnaður LSH 2004 nánast sá
sami og 2000. Framlag til LSH,
sem hlutfall af heildarfjárlögum,
hefur lækkað þótt fólki á höfuð-
borgarsvæði hafi fjölgað og þjón-
usta aukist.
 Stjórnkerfi spítalans er ein-
faldara og hagkvæmara en fyrir
sameiningu sjúkrahúsanna.
Stjórnendum var fækkað, t.d.
tekið út eitt stjórnunarlag, þ.e.
forstöðulæknar og hjúkrunar-
framkvæmdastjórar. Frá fyrsta
ári eftir sameiningu hefur klínísk-
um sviðum á LSH fækkað um eitt
og sviðum á skrifstofum spítalans
um fimm.
 Starfsmönnum LSH
fækkað og dregið úr yfir
Haldið hefur verið fram a
vinnutímar séu hlutfallsleg
á skrifstofum en í klínísku
Slíkur samanburður er
mögulegur vegna mismu
talningar á yfirvinnutím
vaktavinnudeildum og á
stofum. Til dæmis er yfi
lækna á vöktum talin vakta
aður og telst því ekki ti
vinnutíma í uppgjöri spítala
 Starfsstöðvum hefur mar
verið fækkað til hagræðing
bættrar þjónustu. Víða
Yfirlýsing framkvæmdastjórnar Land
Hið sanna um re