Morgunblaðið - 29.04.2005, Qupperneq 36

Fréttir í tölvupósti
36 FÖSTUDAGUR 29. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SÍFELLT fleira fólk í Garðabæ,
sem ekki verður enn vart við um-
ferðarhávaða frá Reykjanesbraut,
gerir sér nú orðið ljóst, að eftir
tvöföldun brautarinnar með mis-
lægum gatnamótum mun hraði og
umferðarþungi vaxa gífurlega og
þar með hávaðinn. Innan fárra
ára, þegar umferðin sem nú er
nær 25.000 bílar,
verður komin í 50.000
bíla á sólarhring verð-
ur svo enn farið að
huga að breikkun
brautarinnar í sex ak-
reinar. Þá er komin
braut sem ber 72.000
bíla og þá mun áhrifa-
svæði brautarinnar ná
yfir stóran hluta bæj-
arins. Vegna þessa
getur verðmæti íbúð-
arhúsa austan línu
sem draga má um
Karlabraut orðið 15–
20% lægra en ella og
eignirnar torseldari. Og gleymum
ekki því sem ekki verður metið til
fjár, þ.e. heilsu og líðan fólks og
almennt góðri ímynd um búsetu-
skilyrði í bænum. Markaðs-
verðmæti húsa á áhrifasvæði
brautarinnar er nú a.m.k. 10 millj-
arðar króna. Verðfall á þeim gæti
orðið 1,5–2 milljarðar, til að rík-
issjóður geti sparað nokkur hundr-
uð milljónir króna, e.t.v. andvirði
10 einbýlishúsa. Tímamót urðu ár-
ið 2003 með úrskurði umhverf-
isráðherra, því þá var staðfest að
miða skuli við að hljóðstig í íbúð-
arhverfum og útivistarsvæðum
verði ekki hærra en 55 dB(A), sem
er helmingur þess hávaða sem
Vegagerðin hafði áður miðað við,
65 dB(A). Úrskurðurinn skapar
íbúum skýran lagalegan rétt sem
þeir hljóta að verja og stjórnvöld
að virða.
Fundir Hagsmunasamtakanna
með Vegagerðinni hafa verið
gagnlegir og hafa fulltrúar hennar
leitast við að koma til móts við
íbúa í ýmsu. Meðal annars hafa
hljóðmanir lækkað úr 18 metra
hæð yfir landi í 13,5 metra. Man-
irnar lækkuðu sem sagt úr því að
vera á við 7 hæða blokk í það að
vera á við 5 hæða blokk. Á þessum
tíma datt mér í hug að endurnefna
bæinn „Fjallgarðabæ“. Þá hefur
verið tekið vel í lagfæringar á
móts við Sunnuflöt, rétt sunnan
gatnamóta við Vífilsstaði, með
lengingu manar þar. Hins vegar
þybbast Vegagerðin enn við að
lækka veginn. Augljóst er að ef
vegurinn verður lækkaður geta
hljóðmanir lækkað jafnmikið.
Brautin færi vel í landinu, útsýni
yrði ekki skert og íbúar Bæjargils
næst brautinni vestanverðri
slyppu við að búa í skugga hljóð-
varnarveggja. Viðbætur við hljóð-
varnir yrðu auðveldar þegar kem-
ur að þreföldun
vegarins. Án lækkun-
ar verður hins vegar
óframkvæmanlegt að
samræma þreföldun
úrskurðinum. Að
lækka veginn einfald-
an er til sparnaðar,
því lækkun tvöfalds
vegar eftir fáein ár,
þegar kemur að þref-
öldun, þýðir mikla só-
un almannafjár.
Í ársbyrjun 2003
upplýsti Vegagerðin í
bréfi til umhverfis-
ráðherra að áætlaður
kostnaður við lækkunina væri um
600 m.kr. og var það mat verk-
fræðistofunnar Hnits. Síðar var
önnur stofa fengin til að votta að
þessi kostnaður væri 12–1300
m.kr. Verra var þó að Vegagerðin
ætlaði að hefja framkvæmdir án
þess að sýna fram á að úrskurð-
urinn yrði uppfylltur. Stofnunin
taldi sig geta beitt „sértækum að-
gerðum“, jafnvel inni á lóðum ein-
stakra húsa og með breytingum á
einstökum húsum. Hagsmuna-
samtökin töldu framkvæmdaleyfi
við þessi skilyrði ólögmætt og
gera bæinn meðábyrgan fyrir
skaða og alla bæjarbúa þar með
óbeint skaðabótaskylda. Forsvars-
menn bæjarins voru vel á verði og
synjuðu um framkvæmdaleyfið.
Þegar málið var komið í öngstræti
brást samgönguráðherra fljótt og
vel við og setti það í óháða athug-
un hjá verkfræðistofunni Línu-
hönnun. Vegna þessara öruggu
viðbragða beggja aðila hillir nú
undir farsæla lausn.
Niðurstaða Línuhönnunar hefur
verið kynnt samgönguráðherra,
bæjaryfirvöldum og Hagsmuna-
samtökunum. Með lækkun veg-
arins má uppfylla úrskurð um-
hverfisráðherra með óyggjandi
hætti. Engin hús í bænum verða
útundan varðandi hávaðamörk og
engin skerðing verður á útsýni.
Engin vandkvæði eru fyrirséð
þegar að þreföldun vegarins kem-
ur. Ekki er hætta á verðfalli. Lagt
er til að nota styrktan jarðveg í
hljóðmanir. Hann er ódýrari og
betri hljóðvörn en steinsteyptir
veggir og hefur þann kost fram
yfir jarðvegsmanir að geta verið
brattari og þrengir því að hljóðinu
nær veginum. Því þurfa slíkar
hljóðvarnir ekki að vera eins háar.
Þessi mesta hrað- og þungaflutn-
ingabraut landsins færi vel í land-
inu og bæjarbúar yrðu lítt varir
við hana í aðliggjandi hverfum.
Íbúar Bæjargils slyppu við að búa
í skugga af hljóðvegg sem næði
upp í 8,5 metra hæð m.v. landið,
en fengju þess í stað grasi vaxna
brekku sem næði ekki ofar en nú-
verandi tréþil. Útfæra má styrkta
jarðveginn þannig að hann verði
vaxinn gróðri, einnig á þeirri hlið
sem að veginum snýr.
Mati Línuhönnunar ber saman
við mat Hnits svo til upp á krónu.
Það kostar ekki nema um 600
m.kr. að lækka veginn. Samkeppni
hefur leitt til þess að oftast er um
þessar mundir boðið í verk undir
kostnaðaráætlun. Hagstæðasta
boð gæti orðið á bilinu 80–85% af
kostnaðaráætlun og má gera því
skóna að kostnaðurinn verði innan
við 500 m.kr. Skattgreiðendur og
kjósendur á höfuðborgarsvæðinu,
þar sem nær tveir þriðju hlutar
landsmanna búa, horfa um þessar
mundir agndofa á eftir 80% af
framkvæmdafé Vegagerðarinnar
fara í umdeild verkefni utan svæð-
isins. Þeir hugleiða þessi mál í
kyrrstæðum bílum sínum á
Reykjanesbrautinni í Garðabæ, við
gatnamót Miklubrautar og
Kringlumýrarbrautar og á leið um
Mosfellsbæ.
Ég beini þeirri ósk til þing-
manna og bæjarstjórnarmanna að
taka á þessu máli með íbúum.
Þetta er hagkvæm lausn og vönd-
uð og táknræn fyrir það sem koma
skal. Garðbæingar hljóta að fagna
fram komnum tillögum Línuhönn-
unar og treysta ráðamönnum til
góðra verka.
Góð tíðindi fyrir Garðbæinga
Ragnar Önundarson fjallar um
vegagerð í Garðabæ ’Þetta er hagkvæmlausn og vönduð og
táknræn fyrir það sem
koma skal.‘
Ragnar
Önundarson
Höfundur er sjálfstæðismaður í
Garðabæ.
Æ FLEIRI nota reiðhjól sem
aðalfarartæki til og frá vinnustað.
Betri búnaður og hlífðarföt ásamt
batnandi aðstöðu til hjólreiða gera
það að verkum að ekkert er því til
fyrirstöðu að hjóla
allt árið um kring. Í
samfélagi þar sem
streita og tímaskortur
er stórvandamál eru
hjólreiðar líka val-
kostur sem vert er að
skoða. Þær eru marg-
ar ástæðurnar sem
gefa má fyrir því að
leggja einkabílnum og
taka fram reiðhjólið.
Hér verður tæpt á
þremur þeirra; sparn-
aði, umhverfisáhrifum
og heilsubót. Gefum
okkur að hjólað sé 10
km til og frá vinnu,
300 daga ársins eða
3000 km árlega.
Miðað við núver-
andi bensínverð (um
110 kr./l) er sparnað-
ur vegna eldsneytis-
kaupa 35.000 krónur á
ári miðað við meðalbíl
í innanbæjarakstri
(10,6 l/100 km). Auk
þess má gera ráð fyr-
ir viðhalds- og
rekstrarkostnaði um 130.000 krón-
ur. Verði hinn nýi siður til þess að
heimilisbílum fækki um einn marg-
faldast sparnaðurinn vegna gjalda,
trygginga, afskrifta o.s.frv. en
kostnaður við rekstur á með-
aldýrum fjölskyldubíl er yfir
700.000 krónur á ársgrundvelli
(viðmiðunartölur fengnar hjá FÍB).
En fjármunir eru ekki það eina
sem spara má með þessum hætti.
Miðað við sæmilegar aðstæður í
þéttbýli á annatíma má ætla að það
taki hjólreiðamanninn um eina
klukkustund að hjóla þessa 10 km
en ökumann bílsins um 40 mínútur.
Tímasparnaður ökumannsins er um
20 mínútur á dag eða 100 klukku-
stundir á ári miðað við ofangefnar
forsendur. Þær vinnustundir duga
ekki til að fjármagna og reka bíl.
Hjólreiðamaðurinn hefur að auki
slegið tvær flugur og lokið við þá
lágmarks, daglegu líkamsþjálfun
sem mælt er með. Þannig sparar
hann tíma og getur rólegur sinnt
fjölskyldu eða öðrum áhugamálum
það sem eftir lifir dags.
Umhverfi
Bílar menga. Koltvísýrings-, ryk-
og hávaðamengun eru meðal þeirra
þátta sem hafa áhrif á heilsu og líð-
an fólks.
Hljóðvist er vaxandi vandamál í
þéttbýli. Viðvarandi hávaði er
streituvaldur sem ógnar heilsu og
lífsgæðum. Vandamál vegna hljóð-
vistar eru mest í tengslum við um-
ferð á stofnbrautum í þéttbýli.
Nítján prósent íbúa Reykjavíkur
telja sig verða fyrir óþægindum
vegna hávaða og borgin veitir ár-
lega fjölda fjölskyldna, sem búa við
óviðunandi ástand, styrk til hljóð-
einangrunar.
Ryk þyrlast undan dekkjum bíla
og úr útblástursrörum. Ryk er eitt
helsta loftmengunarvandamál í
Reykjavík og ár hvert fer magn
þess oft yfir viðmiðunarmörk. Í
þessu ryki eru efni sem geta valdið
óþægindum og veikindum í önd-
unarfærum.
Koltvísýringurinn veldur gróður-
húsaáhrifum með ófyrirsjáanlegum
áhrifum á veðurfar í framtíðinni.
Ökumaðurinn okkar
sendir frá sér 740 kg af
koltvísýringi árlega. Ef
viðkomandi hyggst
grípa til mótvæg-
isaðgerða og binda
sinn koltvísýring í
jarðvegi þarf hann að
rækta skóg á um 0,2
hekturum (2000 m²)
lands.
Heilsubót
Það er ekki til ein-
hlítt svar við því
hversu mikið fólk þarf
að hreyfa sig. Eitt er
þó víst að allir verða að
hreyfa sig eitthvað til
að halda heilsu og líða
vel. Samkvæmt rann-
sóknum Hjartaverndar
duga 30 mínútur á dag
til að minnka hættu á
hjarta og æðasjúkdóm-
um um þriðjung.
Hreyfingin er auk þess
talin hafa áhrif á tíðni
krabbameina og
styrkja ónæmiskerfið.
Samkvæmt næringarráðleggingum
Lýðheilsustöðvar er mælt með dag-
legri hreyfingu í 45–60 mínútur á
dag. Ýmsum óar líklega við svo
mikilli hreyfingu dag hvern, en þá
verður að hafa í huga að hér er ekki
endilega um að ræða stranga lík-
amsþjálfun, heldur einnig alla með-
alröska hreyfingu yfir daginn.
Hreyfingin þarf ekki að vera sam-
felld í 45 mínútur á hverjum degi
heldur getur verið um að ræða
nokkur styttri tímabil. Dagleg
hreyfing eykur efnaskipti og
brennslu sem ásamt hollu matar-
æði er lykilatriði til að sporna við
offitu. Ávinningurinn af reglulegum
hjólreiðum er ekki einvörðungu
betri líkamleg líðan og minni líkur
á veikindum. Hreyfingin léttir lund
og bætir geð enda talin ein mik-
ilvægasta forvörnin þegar kemur
að geðsjúkdómum og andlegri
heilsu. Regluleg hreyfing, á borð
við það að hjóla til vinnu, stuðlar
þannig að lengra og um fram allt
betra lífi.
Niðurlag
Það er vissulega gaman að keyra
góðan bíl og ástæðulaust að gera
lítið úr mikilvægi hans í samfélagi
nútímans. En hann er líka ógn við
heilsufar almennings víða um heim
þannig að stjórnvöld og stofnanir
leita nú leiða til að stemma stigu
við fjölgun bíla.
Hjólreiðar eru valkostur. Hér að
ofan eru þrjár ástæður til að dusta
rykið af reiðhjólinu og halda af
stað. Víst er að ástæðunum fjölgar
þegar menn finna taktinn og ánetj-
ast þessum ferðamáta. Auðvitað
eru annmarkarnir líka fyrir hendi
en er ekki þess virði að reyna og
meta síðan hvort verði ofaná, kost-
irnir eða gallarnir?
Hjólað til vinnu –
nokkrar flugur
í einu höggi
Haukur Þór Haraldsson
fjallar um gildi hjólreiða
Haukur Þór Haraldsson
’Þær eru marg-ar ástæðurnar
sem gefa má
fyrir því að
leggja einka-
bílnum og taka
fram reið-
hjólið.‘
Höfundur starfar á Lýðheilsustöð.
FIMMTUDAGINN 14. apríl sl.
fóru um 90 lífsleikninemendur úr
Fjölbrautaskóla Suðurlands í
menningarferð til Reykjavíkur með
kennurum sínum. Þessar ferðir eru
fastur liður í skóla-
starfinu og heppnast
yfirleitt með ágætum.
Svo var einnig nú. Þó
urðum við í ferðinni
fyrir reynslu sem kom
okkur nokkuð á óvart
og er tilefni þessara
skrifa.
Í nemendahópnum
að þessu sinni er ung-
ur maður sem bund-
inn er við sérútbúinn
hjólastól. Í honum fer
hann allra sinna ferða
í skólanum og skýst
jafnvel út í sjoppu ef svo ber undir.
Grandalaus pöntuðum við hjóla-
stólabíl til Reykjavíkurferðar og
héldum að þar með væri allt klapp-
að og klárt. Okkur datt ekki í hug
að neinar hindranir biðu okkar þeg-
ar í helstu menningarstofnanir höf-
uðborgarinnar kæmi. Raunin varð
þó önnur.
Reyndar vildi svo til að flestir
helstu viðkomustaðir okkar voru
nýleg eða nýendurnýjuð hús. Í
Hafnarhúsinu og Þjóðminjasafni
gekk allt að óskum. Í Alþingi var
málum bjargað fyrir horn. Lyftan
upp á þingpalla kemur í sumar.
Kringlan gerði engan mannamun
og tók okkur opnum örmum. En
svo fór að versna í því.
Við höfðum nefnilega gerst svo
djörf að ætla á leik-
sýningu í Þjóðleikhús-
inu, og í ljós kom að
það er ekki leikhús
allrar þjóðarinnar. Allt
hefði reyndar bjargast
ef við hefðum ætlað á
sýningu á Stóra svið-
inu, en svo var ekki.
Smíðaverkstæðið var
okkar ákvörðunar-
staður. Var okkur tjáð
að enginn möguleiki
væri að koma okkar
manni í námunda við
leiksýninguna í þeim
sal. Við snerum okkur til Þjóðleik-
hússtjóra sem kom með lausn sem
við sættumst á að þessu sinni, að
hetjan okkar færi á 2. sýningu á
Koddamanninum á Litla sviðinu.
Þar væri aðgengi fyrir fatlaða
mögulegt.
Okkur brá þó í brún þegar við
sáum þessa svokölluðu aðstöðu fatl-
aðra þar. Inngangurinn er um
óhrjálegar dyr bakatil, stallur upp
að fara sem taka þarf á ferðinni
(ekki þægilegt fyrir viðkvæman lík-
ama) og einungis lítið skot rétt inn-
an við dyrnar sem þeim fatlaða er
ætlað. Þar verður hann að halda sig
til loka sýningarinnar, því ekkert
kemst hann frá í hléi. Og þó hann
sjái allvel á sviðið er hann varla
meðal áhorfenda, heldur líkt og að
hurðarbaki, sem endurspeglar
kannski viðhorf okkar hinna í garð
þeirra sem eiga um sárt að binda í
samfélaginu.
Nú er ekki ætlunin að áfellast
neinn í þessu sambandi. Aðalatriðið
er að víða eru aðgengismál fatlaðra
enn í ólestri. Við tökum bara ekki
eftir því fyrr en við rekum okkur á.
Öll ættum við að skammast okkar
fyrir að gera ekkert í málunum, því
oft þarf ekki annað en viljann til
verksins og augun til að sjá hvar
ryðja þarf hindrunum úr vegi.
Víkka dyr. Smíða skábraut. Stund-
um þarf ekki annað en að muna eft-
ir þeim sem ekki eru heilir heilsu
og vilja svo gjarnan vera með. Þá
fyrst verður menningin fyrir okkur
öll.
Menning fyrir (næstum) alla
Gísli Skúlason fjallar um
aðgengi fyrir fatlaða ’Aðalatriðið er að víðaeru aðgengismál fatl-
aðra enn í ólestri.‘
Gísli Skúlason
Höfundur er kennari á Selfossi.