Morgunblaðið - 25.06.2005, Page 32

32 LAUGARDAGUR 25. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ ER undarlegt hvað ég sem
myndlistarmaður þarf að leggja fyrir
mig til að innheimta höfundarlaun af
útgefendum Stafakarlanna. Nú
neyðist ég til að hamra
á jafn ágætum manni
og Jóhanni H. Níels-
syni hrl., skiptaráðanda
Apple-umboðsins sál-
uga, til að fá upplýs-
ingar um viðskipti hans
við útgefendur mína.
Það gengur erfiðlega
því Jóhann er tregur til
að veita upplýsingar,
ýmist svarar ekki bréf-
um eða ber við minn-
isleysi. Samt ber hon-
um sem opinberum
embættismanni að gera
grein fyrir embættisverkum sínum.
En um hvað snýst málið sem Jó-
hann vill þegja um?
Jón og Jón sf. er eigandi höf-
undaréttar að myndefni Stafakarl-
anna og ég er annar Jóninn.
Útgefendur margmiðlunardisks
Stafakarlanna eru Bergljót Arnalds
og Virago sf. (BA&V) en þau gerðu
diskakaupsamning við Apple-
umboðið sem Jón og Jón (J&J) áttu
að fá 10% höfundarlaun af væri hann
efndur.
Apple-umboðið fór á hausinn 1998
og BA&V kröfðu búið um efndir
samningsins. Til að losna við að
greiða J&J höfundarlaun sundurlið-
uðu útgefendur einingaverð diska í
höfundarlaun J&J og Bergljótar. Svo
drógu BA&V höfundarlaun J&J frá
kröfu sinni í búið en héldu inni höf-
undarlaunum Bergljótar sjálfrar.
Með þessum reiknikúnstum skyldu
BA&V spara sér að greiða J&J eina
milljón í höfundarlaun. Ég uppgötv-
aði þessi viðskipti BA&V við skipta-
ráðanda og krafðist leiðréttingar á
höfundaruppgjörum þessa árs.
BA&V höfnuðu því alfarið og því fór
J&J í tvö innheimtumál.
J&J vann fyrra innheimtumálið
gegn BA&V vegna 500 þús. kr. und-
anskots af sölu til Apple-umboðsins.
Næst fór J&J í inn-
heimtumál við BA&V
vegna viðskipta útgef-
enda við þrotabú Apple
og dómur féll í mars sl.
Tapaði J&J málinu
vegna pappírsfrágangs
skiptaráðanda, Jó-
hanns H. Níelssonar,
hrl.
J&J mun áfrýja dóm-
inum til Hæstaréttar
fáist upplýsingar frá
Jóhanni. Þetta snýst
allt um tölur. Upp-
hafleg krafa BA&V í bú
Apple var 11 m. kr. Þar af hafnaði
skiptaráðandi strax 1,8 m. og eftir
stóðu 9 m. sem byggðu á diskakaup-
samningnum. Sem sagt, einungis
höfundarlaunaskyldar kröfur voru
eftir. Þá hófust samningar milli Jóns
L. Arnalds, lögmanns BA&V, og Jó-
hanns sem enduðu með skuldajöfn-
unarsamningi. BA&V féllu frá 11 m.
kr. kröfunni gegn afhendingu verð-
mæta úr búi Apple og niðurfellingu
skulda.
Hér liggur hundurinn grafinn. Í
pappírsfrágangi skiptaráðanda er
bókfært andvirði viðskiptanna lækk-
að úr 11 m. kr. niður í um 3 m. kr. án
sýnilegrar ástæðu! Verst fyrir J&J
er að fimm af sex höfundarlauna-
skyldu kröfuliðunum detta út, – og
liðir 3–10 (þ.e. 1.8 m. kr.) sem Jóhann
hafnaði í upphafi koma inn aftur og
verða kjarninn í samkomulaginu!
Ég spyr Jóhann hvaða hagsmuni
hann var að verja og af hverju var
höfundahagsmunum J&J fórnað með
þessum hætti? Vissulega var BA&V
greiði gerður með að skuldajafna
bara liðum 3 m. kr. af kröfuskránni.
Sömu verðmæti komu eftir sem áður
til BA&V úr búi Apple. Þá lækkar
tekjustofn útgáfunnar, – þ.e. ef við-
skiptin voru þá talin fram til skatts
sem ég veit ekkert um. Ég veit bara
að þau voru ekki talin fram til höf-
undarlauna J&J.
Nú vill J&J áfrýja innheimtumál-
inu gegn BA&V en upplýsingar vant-
ar frá Jóhanni til þess arna. Séu
kröfuliðir „3 – 11“ innsláttarvilla og
þar á að standa liðir „3 – 17“ þá á J&J
rétt á höfundarlaunum. Jóhann er sá
eini sem veit hvað er rétt. Hann út-
hlutaði eignum úr þrotabúinu,
skuldajafnaði gegn kröfum BA&V og
skráði sjálfur tölurnar á blaðið. Var
þetta innsláttarvilla, eða getur Jó-
hann útskýrt þessa 70% „lækkun“
sem eðlilega samningsniðurstöðu
milli sín og BA&V?
Jóhann, svaraðu nú fyrir embætt-
isverk þín. Skýrt og skorinort svo
sannleikurinn sé augljós. Heimilaðu
mér aðgang að málsskjölum þrota-
búsins í geymslu Þjóðskjalasafns því
þar gæti eitthvað leynst sem nýtist
J&J í áfrýjun til Hæstaréttar. Þá læt
ég þig í friði framvegis og sný mér
aftur að því að innheimta höfund-
arlaun J&J úr hendi útgefenda
Stafakarlanna.
Af hverju þegir
Jóhann H. Níelsson, hrl.?
Jón Ármann Steinsson
ritar opið bréf til Jóhanns H.
Níelssonar, hrl. ’Var þetta innslátt-arvilla, eða getur Jó-
hann útskýrt þessa 70%
„lækkun“ sem eðlilega
samningsniðurstöðu
milli sín og BA&V? ‘
Jón Ármann Steinsson
Höfundur er rithöfundur
og grafískur hönnuður.
MIKIÐ er rætt um áfengis- og
vímuefnafíkn í samfélagi okkar.
Eðli mannsins er að mynda sér
skoðun á málefnum sem eru í um-
ræðunni. Við metum og flokkum
þau málefni sem verða á vegi okkar
með viðhorfum og gildum. Einnig
lærum við að vega og meta í upp-
eldinu, mynda okkur
skoðun og fara eftir
þeim viðhorfum í sam-
félaginu sem ríkjandi
eru hverju sinni. Við-
horf til áfengis og
vímuefnafíknar er að
mörgu leiti neikvætt
og mikið til bundið
þeirri stimplun um það
að vera alkóhólisti eða
háður ólöglegum vímu-
efnum, hljóti viðkom-
andi að vera mjög gall-
aður einstaklingur.
Sumir sjá jafnvel fyrir
sér að viðkomandi sé
óheiðarlegur og tilheyri undir-
heimum og stundi alls kyns ólöglegt
athæfi.
Í félagslegum veruleika lítur
myndin öðruvísi út. Félagslegur
veruleiki er samfélagið sem við lif-
um í þar sem býr fólk af öllum stig-
um þjóðfélagsins. Áfengissýki er
sjúkdómur sem þróast og gerir ein-
staklinginn alltaf veikari ef ekkert
er að gert. En eins og með alla
sjúkdóma bitnar það ekki síst á
þeim fjölskyldumeðlimum sem
standa þeim veika næst. Af þeim
23% íslenskra karla og 11,5% ís-
lenskra kvenna sem leituðu sér að-
stoðar við vímuefnamisnotkun fram
til ársins 2004, er mikill meirihluti
þeirra heiðarlegt fólk. Ein-
staklingar sem hafa skyldum að
gegna við samfélagið, eiga fjöl-
skyldu og standa við skuldbind-
ingar.
Á bak við hvern einstakling sem
greinist með áfengissýki eru oftast
einn til fimm nánir aðstandendur
svo ljóst er, að hér er verið að tala
um stóran félagslegan hóp í ís-
lensku samfélagi sem þekkir til
áhrifa vímuefnamisnotkunar. Þessi
hópur er dreifður og á engan hátt
bundinn við ákveðna þjóðfélags-
stétt.
Aðstandendur alkó-
hólista verða einnig
fyrir áhrifum af vímu-
efnamisnotkuninni.
Þeirra veikindi eru oft
dulin og koma í ljós
með breyttu atferli
sem skýrt er í daglegu
tali sem meðvirkni.
Ýmsir andlegir og lík-
amlegir sjúkdómar
geta gert vart við sig
svo sem kvíði, þung-
lyndi og magasár. Sem
dæmi getum við tekið
foreldra sem ásaka sig
ef barnið ánetjast vímuefnum og
makann sem reynir umfram allt að
rugga ekki bátnum og rær með
maka sínum í þeirri von að allt lag-
ist. Að lokum geta þessir ein-
staklingar orðið sem skuggar af
sjálfum sér. Vonir, þrár og lífsgleði
eru nokkuð sem aðstandandinn átt-
ar sig svo á að hafa tapað einhvers
staðar á leiðinni. Einmanaleiki,
sorg, skömm og sjálfsásökun geta
verið ríkjandi, ásamt ótta við að
sýna að eitthvað sé að hjá mér og
minni fjölskyldu. Einnig getur nei-
kvætt viðhorf og stimplun komið í
veg fyrir að aðstandendur leiti sér
faglegrar aðstoðar.
Það besta við þetta er, að hægt er
að snúa ferlinu við, þ.e. leita til fag-
aðila, t.d. félagsráðgjafa eða áfeng-
isráðgjafa, sem hafa góða þekkingu
á vímuefnamisnotkun og áhrifum
hennar á fjölskyldur. Hægt er að
fara í einkaviðtöl, fjölskyldu-
meðferð, hópmeðferð eða námskeið
hjá þessum aðilum. Grunnur að
bata er að fá fræðslu og öðlast
skilning á sjúkdómnum. Skoðað er
m.a. hvað er meðvirkni, hvers vegna
upplifa aðstandendur kvíða og
skömm. Einstaklingurinn lærir
hvernig hann getur stjórnað tilfinn-
ingum og lífi sínu sjálfur.
Viljum við ekki öll búa í samfélagi
sem er hvetjandi og segir okkur að
það er ekkert sem gerir okkur að
þroskaðri og ábyrgari manneskjum
en þegar við áttum okkur á að eitt-
hvað er að. Þá leggjum við af stað
fáum fræðslu og hjálp og leitum að-
stoðar þegar það á við.
Ég held að allir geti verið sam-
mála um að það er þannig samfélag
sem við viljum búa í.
Fjölskyldan og fíknin
Jóna Margrét Ólafsdóttir
fjallar um áhrif fíknisjúkdóma
á fjölskylduna ’Á bak við hvern ein-stakling sem greinist
með áfengissýki eru oft-
ast einn til fimm nánir
aðstandendur svo ljóst
er, að hér er verið að
tala um stóran félags-
legan hóp í íslensku
samfélagi sem þekkir
til áhrifa vímuefna-
misnotkunar.‘
Jóna Margrét
Ólafsdóttir
Höfundur er félagsráðgjafanemi
við Háskóla Íslands og hefur starfað
við áfengisráðgjöf hjá SÁÁ og
Götusmiðjunni.
UMRÆÐAN um fiskveiðimál á Ís-
landi hefir áratugum saman verið á
villigötum – og henni haldið þar af
ráðnum hug landstjórnarmanna með
það fyrir augum að
skjóta skildi fyrir þá
staðreynd, að fiskveiði-
stjórnarkerfið hefir
leitt þjóðina í háskaleg-
ar ógöngur.
Kvótakerfinu var
komið á fót undir því yf-
irskini að vernda –
raunar bjarga – þorsk-
stofninum. Hagræð-
ingin var fundin upp
síðar, þegar sýnt þótti
að kerfið var verra en
ekki í þeim efnum.
Hvernig sem á málið
er litið hafa allar ráða-
gerðir allra sérfræð-
inga og ráðamanna í út-
vegsmálum reynzt
ráðleysi verri: Ekki sér
högg á vatni hvað varð-
ar vöxt og viðgang
þorskstofnsins.
Í 22 ár, á árunum
1950 til 1972 var jafn-
stöðuafli þorsks á Ís-
landsmiðum 438 þús-
und tonn innan
landhelgi, sem þá var
lengst af miklu minni en síðastliðin 30
ár. Síðustu 20 árin hefir meðaltalsafl-
inn verið innan við 200 þúsund tonn.
Geta ófaglærðir menn fengið ein-
hverja skýringu á þessum ókjörum?
Að vísu hafa miklar veiðar á loðnu
og rækju síðari áratugina vafalaust
orðið til trafala, enda meginhlekkir í
fæðukeðju þorsksins.
Spurning: Þurfa fiskifræðingar að-
eins að taka tillit til landaðs afla við út-
reikninga sína en ekki til þess hversu
mikið af þorski er drepið árlega?
Þótt þagað sé um það þunnu hljóði
er öllum, sem nærri útgerð koma,
kunnugt um það gífurlega brottkast,
sem tíðkast á Íslands-
miðum. Enda er brott-
kastið beinlínis innbyggt
í kvótakerfið. Allur flot-
inn kastar smáfiski. Þeir,
sem leigja sér kvóta,
kasta öllu nema stærsta
og verðmætasta fisk-
inum.
En útgerðaraðallinn
fagnar niðurskurði fiski-
fræðinga. Niðurskurð-
urinn heldur uppi verð-
inu á gjafakvótanum
þeirra og hækkar verð-
lag á leigukvótanum,
þótt það hafi að vísu í för
með sér aukið brottkast.
Brottkastið er svo mikið
hvort sem er að ekki sér
á svörtu.
Þar sem logið er til
um aðalforsendur í
stjórn fiskveiða, er öll
umræða rugl og mark-
leysa. Og verður það
áfram þar til þjóðin hefir
endurheimt lögmæta
eign sína úr ræn-
ingjahöndum.
Þegar sá dagur rennur, að það gef-
ur fiskimanninum mest í aðra hönd að
koma með allan afla að landi, munu
menn sjá ofboðslega sóun og spillingu,
sem núverandi fiskveiðistjórnarkerfi
hefir haft í för með sér.
Rugl
Sverrir Hermannsson fjallar
um fiskveiðistjórnun
Sverrir Hermannsson
’Allur flotinnkastar smáfiski.
Þeir, sem leigja
sér kvóta, kasta
öllu nema
stærsta og verð-
mætasta fisk-
inum.‘
Höfundur er fv. form.
Frjálslynda flokksins.
ÍBÚAR á Seltjarnarnesi kjósa um
skipulagsmál á laugardag, 25. júní.
Íbúum verður gefinn kostur á að
velja milli tveggja tillagna, sem auð-
kenndar eru með bók-
stöfunum H og S. Þeim
sem hugnast hvorug
tillagan, verður ekki
gefinn kostur á að láta
þá skoðun í ljós. Það
umboð, sem bæj-
arstjórn fær úr nið-
urstöðum slíkra kosn-
inga, verður því mjög
takmarkað. Það verður
nefnilega ekki hægt að
líta svo á, að tillagan,
sem sigrar, hafi hlotið
eindreginn stuðning
meiri hluta kjósenda,
heldur einungis að
þeim hafi þótt sú tillaga
betri en hin, e.t.v. að-
eins skárri kosturinn af
tveimur illum. Það er
því vandséð hvernig
slík niðurstaða getur
orðið bindandi fyrir
bæjarstjórn, eins og
lagt er upp með.
Það er mikil óánægja
meðal íbúa við Austur-
strönd (húsaröðin með-
fram Nesvegi að aust-
an, norðan
Suðurstrandar) með
báðar tillögurnar. Báð-
ar gera ráð fyrir allt að 6 hæða bygg-
ingum á Hrólfsskálamel, rétt handan
Nesvegar. Þetta kemur til með að
spilla mjög útsýni frá Austurströnd-
inni til suðurs og vesturs og auka
skuggavörpun. Íbúar hafa áður hafn-
að því að svo háar byggingar risu á
þessum stað. Svo virðist sem þessi
sjónarmið eigi að hundsa. Það má þó
segja að hér sé tillaga H illskárri
kosturinn, annars vegar vegna þess
að húsin á Hrólfsskálamel standa
nokkrum metrum fjær og hins vegar
vegna þess að skv. þeirri tillögu verð-
ur umferð um Nesveg minni en ella.
Að setja fólk í þá stöðu að þurfa að
taka afstöðu á þessum forsendum er
ekki gott, vegna þess að meginmunur
tillagnanna liggur ekki í þessum þátt-
um, þegar á heildina er litið.
Í síðustu fundargerð
(17. maí 2005) rýnihóps
á vegum bæjarins, sem
fjallaði um skipulagstil-
lögurnar, kemur fram að
nokkrir nefndarmanna
voru mjög ósáttir við að
ekki skyldi gefið meira
svigrúm til að ljúka
starfinu. Mörg atriði
sem varði skipulags-
vinnuna séu enn á huldu.
Telja þeir, svo vitnað sé í
fundargerðina, „óeðli-
legt með öllu að rjúfa nú
það samstarfs- og sátta-
ferli, sem í starfi rýni-
hópsins hefur falist“.
Telja þeir ennfremur að
bæjarstjórn sé í raun að
ganga á svig við erind-
isbréf rýnihópsins með
því að stöðva vinnu hans
(sjá http://www.seltjarn-
arnes.is/skipulagsmal/
rynihopur/fundargerdir/
nr/1559).
Það boðar ekki gott
um framhaldið að bæj-
arstjórn skuli ganga
fram með þessum hætti.
Í fyrsta lagi að hætta við
hálfkláraða vinnu rýni-
hópsins og í öðru lagi að leggja ein-
ungis tvær tillögur í dóm bæjarbúa,
eins og engir aðrir kostir séu í stöð-
unni. Þetta er eins og einn nágranna
minna orðaði það: „Þú færð að velja
um hvort þú verður hengdur eða
skotinn“!
Ég mun líklega velja H (hengdur)
frekar en S (skotinn).
H (hengdur) eða
S (skotinn)
Kristján Helgi Bjartmarsson
fjallar um skipulagsmál
Seltjarnarnesbæjar
Kristján Bjartmarsson
’Það er mikilóánægja meðal
íbúa við Austur-
strönd (húsa-
röðin meðfram
Nesvegi að
austan, norðan
Suðurstrandar)
með báðar til-
lögurnar.‘
Höfundur er verkfræðingur og íbúi á
Austurströnd á Seltjarnarnesi.