Morgunblaðið - 04.09.2005, Qupperneq 4

4 SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Heimsferðir bjóða frábært tilboð til
Rimini í september í 1 eða 2 vikur.
Njóttu lífsins á þessum vinsælasta
sumarleyfisstað Ítalíu. Bókaðu sæti
og 4 dögum fyrir brottför færðu að
vita hvar þú gistir.
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000 • www.heimsferdir.is
Stökktu til
Rimini
í september
frá kr. 29.990
Verð kr. 29.990 í viku
Verð kr.39.990 í 2 vikur
Netverð á mann, m.v. hjón með 2 börn, 2-11 ára, í
íbúð í 1 eða 2 vikur 15. eða 22. sept. (ath. 22. sept.
er aðeins vikudvöl í boði). Flug, skattar, gisting og
íslensk fararstjórn.
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Verð kr. 34.990 í viku
Verð kr.44.990 í 2 vikur
Netverð á mann, m.v. 2 í herbergi/stúdíó/íbúð í 1
eða 2 vikur 15. eða 22. sept. (ath. 22. sept. er
aðeins vikudvöl í boði). Flug, skattar, gisting og
íslensk fararstjórn.
Síðustu sætin
SÍFELLT fleiri landsmenn skokka og fyrir marga er
skokkið hluti af lífsstílnum. Sumir sækja í félagsskap-
inn ekki síður en holla hreyfingu. Þessi hlaupari var
hins vegar einn á ferð þegar ljósmyndari Morgunblaðs-
ins mætti honum. Eins og sjá má er farið að skyggja á
landinu. Það er því að verða tímabært fyrir skokkara
og aðra þá sem ferðast um á tveimur jafnfljótum að
huga að endurskinsmerkjunum.
Skokkar í skammdeginu
Morgunblaðið/RAX
TEKJUR ríkissjóðs voru tæpum 35
milljörðum króna hærri fyrstu sjö
mánuði ársins en á sama tímabili í
fyrra, sem er 23% hækkun milli ára.
Gjöldin hækkuðu hins vegar um 15
milljarða króna sem er 6% hækkun
milli ára að frátöldum vöxtum og er
afkoman tæpum 26 milljörðum króna
betri en áætlað var og útkoman er 20
milljörðum króna betri en á sama
tíma í fyrra, að því er fram kemur í
greinargerð fjármálaráðuneytisins af
þessu tilefni.
Fram kemur að heildartekjur rík-
issjóðs námu 185 milljörðum króna
fyrstu sjö mánuðina. Þar af eru skatt-
tekjur 167 milljarðar króna og hækk-
uðu þær um 18,7% frá sama tíma í
fyrra. Verðlag hefur á tímabilinu
hækkað um 3,8% og hækkuðu því
skatttekjur um 14,4% að raungildi.
Tekjuskattur einstaklinga hækkaði
um 11,5%, en tekjuskattur lögaðila
lækkaði um 5,6%. Mest aukning hlut-
fallslega varð hins vegar á tekjum af
fjármagnstekjuskatti sem hækkuðu
um tæpa 3,5 milljarða króna milli ára
eða 54%, sem er raunaukning upp á
rúm 48%.
Þá varð 44% hækkun á innheimtu
eignarskatta en þar er fyrst og fremst
að verki aukning í innheimtu stimp-
ilgjalda vegna mikillar veltu á fast-
eignamarkaði. Liðurinn aðrar rekstr-
artekjur hækkaði einnig um 8
milljarða króna milli ára, en það skýr-
ist einkum af arðgreiðslu frá Síman-
um og af sektargreiðslum olíufélag-
anna að því er fram kemur í
greinargerð fjármálaráðuneytisins.
Veruleg aukning er einnig í inn-
heimtu veltuskatta á fyrstu sjö mán-
uðum ársins eða um 19% sem jafn-
gildir tæplega 15% raunaukningu
milli ára. Þar skiptir virðisaukaskatt-
urinn mestu máli en innheimtur virð-
isaukaskattur er 22,5% hærri í ár en á
sama tímabili í fyrra. Vörugjöld af bíl-
um aukast einnig verulega og eru
76% hærri en sama tímabil í fyrra,
sem endurspeglar stóraukinn bílainn-
flutning það sem af er ársins.
5,7 milljarðar vegna vaxta
Gjöldin hækka milli ára um 15
milljarða króna á þessu tímabili eins
og fyrr sagði. Þar af eru 5,7 milljarðar
króna vegna hækkunar vaxta-
greiðslna en stór flokkur spariskír-
teina ríkissjóðs var til innlausnar í
apríl í vor. Að því frátöldu hækka
gjöldin um 6% milli ára. Hækkun fé-
lagsmála, en undir þau falla almanna-
tryggingar, fræðslu- og heilbrigðis-
mál, er 8,4 milljarðar eða 7,8%.
Hækkun til heilbrigðismála nemur
4,8 milljörðum og til fræðslumála 3,1
milljarði kr. Greiðslur til almanna-
trygginga eru því næst óbreyttar og
það gildir einnig um aðra málaflokka.
Þá kemur fram að 2,3 milljarðar
króna voru greiddir til Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins á tímabilinu til
þess að lækka framtíðarskuldbind-
ingar sjóðsins.
35 milljarða tekjuaukn-
ing fyrstu sjö mánuðina
Eftir Hjálmar Jónsson
egol@mbl.is
SKILNINGUR á niðurbrotsferli í
fiski hefur aukist og niðurstöður
doktorsverkefnis í matvælafræði gefa
fyrirheit um að
fljótvirkir skynj-
arar sem segðu til
um gæði fiskmetis
gætu komist í
hendur neytenda
og kaupmanna áð-
ur en langt um líð-
ur. Guðrún Ólafs-
dóttir varði
doktorsverkefni
sitt við raunvís-
indadeild Háskóla Íslands á dög-
unum.
„Titill verkefnisins er „Rokgjörn
efni sem gæðavísar í kældum fiski“,
en rokgjörn efni valda lykt sem við
nemum með nefinu,“ segir Guðrún.
„Undirtitillinn er „Mat á niðurbrots-
efnum örvera með rafnefi“ og þessi
niðurbrotsefni eru rokgjörn efni sem
valda skemmdarlykt í fiski. Hugsunin
var að kanna hvaða efni þetta eru og
greina þau síðan með fljótvirkum
hætti með svokölluðu rafnefi.“
Aukinn skilningur á
áhrifum hitastigs
Við slíkt mat er venjulega notað
skynmat. Fólk þefar þá af fiskinum til
að segja til um hvort hann sé
skemmdur eða ekki.
„Slíkt er mjög háð einstaklingum.
Til að gera þetta vel þarf að hafa
fimm til sex manns og slíkt er dýrt í
framkvæmd,“ segir Guðrún. „Hug-
myndin var því að þróa tæki sem væri
einfalt í notkun og gæti sagt til um
gæði í fiski.“
Guðrún segir niðurstöður rann-
sókna sinna sýna fram á að skemmd-
arferli í fiski sé afskaplega flókið, en
þorskur, ýsa, karfi, loðna og reyktur
lax voru meðal tegunda sem skoðaðar
voru.
„Fiskur skemmist á mismunandi
hátt eftir því hvernig hann er með-
höndlaður og geymdur. Tilraunirnar
gengu út á að skoða áhrif mismun-
andi hitastigs og bera síðan mælingar
rafnefsins saman við hefðbundnar
mælingar sem notaðar eru í iðnaði og
rannsóknum í dag,“ segir Guðrún.
„Það þarf að tryggja að hægt sé að
segja til um ástand fisks miðað við
aldur hans.“
Niðurstöður Guðrúnar sýndu fram
á mikilvægi þess að geyma fisk kæld-
an, sem ekki eru ný tíðindi, en nú var
lögð áhersla á að skoða sértækar
skemmdar örverur og niðurbrotsefni
þeirra. Skilningur á áhrifum hitastigs
á skemmdarferlið hefur því aukist
mikið.
Rafnef í hendur neytenda
Rafnefið er ekki ný hugmynd og
rannsóknir hafa verið gerðar á því
síðan um árið 1990, en Guðrún segir
að hugsanlega megi nýta niðurstöður
hennar til að þróa betri skynjara til
að segja til um hvort fiskur sé fersk-
ur.
„Neytendur gætu jafnvel sjálfir
notað þá í framtíðinni, eða kaupmenn
þegar þeir kaupa inn fisk,“ segir Guð-
rún. „Stundum fá þeir fisk sem þeir
vita ekki hvernig hefur verið með-
höndlaður áður og ef þeir geta sagt til
um gæðin gætu þeir kannski líka gef-
ið betri upplýsingar til neytenda. Þá
væri líka hugsanlega hægt að verð-
leggja fisk eftir gæðum.“
Aðspurð um hvenær slíkir skynj-
arar gætu komist í almannaeign seg-
ist hún ekki búast við því á morgun,
en tækninni fleygi hratt fram.
„Það væri til dæmis hægt að setja
skynjara í pakkningar matvæla sem
skiptu um lit ef ekki væri í lagi með
vöruna,“ segir Guðrún. „Það er krafa
frá neytendum að pakkningar fari að
gefa til kynna ástand á vörum. Dag-
merkingar og kæling veita þó áfram
mesta öryggið.“
Rannsóknir Guðrúnar fóru fram á
Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins og
leiðbeinandi Guðrúnar í verkefninu
var dr. Kristberg Kristbergsson.
Rannsóknirnar voru styrktar af
Rannís, AVS sjóðnum og Evrópu-
sambandinu.
Guðrún Ólafsdóttir varði doktorsverkefni í matvælafræði við raunvísindadeild Háskóla Íslands
Gæði fiskmetis mæld með rafnefi
Rafnefið (FreshSense) sem notað var í rannsóknunum er frumgerð af tæki
sem þróað var í samvinnu Maritech, Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarins og
Háskóla Íslands. Fiskur er settur í skálina og pumpa er notuð til að flytja
loftsýni í skynjararýmið, þ.e. kassann við hliðina. Tækið er útbúið með raf-
lausnarnemum sem skynja helstu niðurbrotsefni sem myndast við skemmd.
Tækið er tengt við tölvu sem stjórnar og skráir mælingar.
Efni sem valda skemmdarlykt í fiski má nota sem gæðavísa.
Eftir Hrund Þórsdóttur
hrund@mbl.is
Guðrún Ólafsdóttir
NÝJUM öryrkjum í hópi karla
fækkaði á fyrri hluta ársins miðað
við síðasta ár og dregið hefur úr
fjölgun öryrkja meðal kvenna. Þetta
kemur fram á fréttavef Trygginga-
stofnunar. Að mati Sigurðar Thorla-
cius tryggingayfirlæknis styrkja
þessar niðurstöður þá ályktun að
sterk tengsl séu á milli nýgengis ör-
orku og atvinnuleysisstigs hér á
landi og að ekki séu skýr mörk á milli
heilsubrests og atvinnuleysis.
Í frétt Tryggingastofnunar kemur
fram að öryrkjum hefur fjölgað
verulega undanfarin ár. Gögn
Tryggingastofnunar um fjölda nýrra
öryrkja á fyrri helmingi áranna 2000
til 2005 sýni hins vegar að verulega
hafi dregið úr fjölgun öryrkja.
Meðal kvenna fjölgaði nýjum ör-
yrkjum frá 2002 til 2003 um 28% og
frá 2003 til 2004 um 21%. Frá 2004 til
2005 fjölgaði öryrkjum meðal
kvenna hins vegar aðeins um 9%.
Meðal karla fjölgaði nýjum öryrkj-
um frá 2002 til 2003 um 43% og frá
2003 til 2004 um 37%. Frá 2004 til
2005 fækkaði nýjum öryrkjum í hópi
karla hins vegar um 7% og örorkulíf-
eyrisþegum um 13%. „Atvinnu-
ástand hefur farið batnandi og þess-
ar tölur staðfesta þau tengsl á milli
nýgengis örorku og umfangs at-
vinnuleysis sem áður hefur verið
sýnt fram á,“ segir Sigurður Thorla-
cius í fréttinni,
Dregið hefur úr
fjölgun öryrkja