Morgunblaðið - 04.09.2005, Side 25

Lagarfljóti segir hann vera djúpa
ró. „Lagarfljótið er afskaplega ró-
legt vatnsfall þegar það er komið í
sinn fasta farveg neðan við árnar
sem mynda það. Halldór Kiljan
Laxness yrkir um „Fljótsins
dreymnu ró“ í Hallormsstaðarljóði
sínu og það lýsir því mjög vel. Það
er eins og draumkennt og liturinn
slíkur. Hvergi sér til botns nema á
örgrunnu vatni og allt svo dul-
úðugt. Litir fljótsins eru afar
margir. Grunnlitur er gulgrænn og
litabreytingar fara eftir veðri,
vindum og árstíðum. Líklega er
ekkert vatnsfall eða stöðuvatn í
landinu sem hefur eins fjölbreytta
liti.“
Sveppafræðin og dulheimar
Helgi er með annað rit í smíð-
um, stóra bók um sveppafræði og
íslenska sveppi. Er hún nánast
tilbúin og verður fyrsta heildarrit
um íslenska sveppi. „Handritið er
til og búið að vera það lengi, ég
byrjaði á „Svepplu“ á undan Lag-
arfljótsbókinni. Hún byggist á
rannsóknum sem hófust um 1960
og ég hóf að skrifa hana í kringum
1990. Ég hef ekki fengið útgefanda
að henni, það verður sjálfsagt
næsta verkefni ásamt því að laga
handritið til. Svona rit þarf að
endurskoða fram í rauðan dauð-
ann. Ég get hugsað mér að skrifa
fleiri bækur ef guð lofar. Kannski
um dularveröldina.“
Helgi hefur birt fjöldann allan af
greinum og ritgerðum um aðskilj-
anlegustu efni og oft kallaður fjöl-
fræðingur fyrir vikið. Þá hafa
komið út eftir hann tvær smábæk-
ur; Sveppakverið og Veröldin í
vatninu árið 1979, sem notuð hefur
verið sem handbók fyrir kennara
og nemendur og var endurútgefin
1990. Hann hefur frá því hann
flutti austur m.a. skrifað sögu og
náttúrulýsingu býla í uppsveitum
Fljótsdalshéraðs, um huldufólk á
Héraði, náttúrumæraskrá Héraðs
og landlýsingar um 50 skógrækt-
arjarða fyrir Héraðsskóga, með
örnefna-, landslags- og verndar-
kortum, sem mun einsdæmi hér á
landi.
„Það er ýmislegt sem maður
hefur komið nálægt,“ heldur Helgi
áfram. „Stofnanir, félög og tímarit
sem ég hef gengist fyrir. Sumt
hefur lognast út af þegar ég hætti
að hafa hönd í bagga með því. Það
sem hefur dafnað best er Nátt-
úrugripasafnið á Akureyri, sem
eflst hefur gríðarlega og er orðið
vísindastofnun, sem var alltaf
stefnt að af minni hálfu. Ég veitti
safninu forstöðu í aldarfjórðung,
með útskoti í rannsóknastöðina
Kötlu sem ég stofnaði og rak á Ár-
skógsströnd í áratug. Tímaritið
Týli var hluti af þessu líka og
fjallaði á alþýðlegan hátt um nátt-
úrufræði og náttúruvernd. Eftir að
ég kom austur gekk ég m.a. til liðs
við tímaritið Gletting, sem enn er
gefið út við ágætan orðstír.“
Helgi hefur beitt sér fyrir
verndun náttúrunnar, m.a. með
stofnun Samtaka um náttúruvernd
á Norðurlandi (SUNN) og með rit-
un greina um virkjunarmál og
náttúrufar. Hann hefur ritað um
fossana í Jökulsá í Fljótsdal og
Keldá, sem munu skerðast veru-
lega vegna Kárahnjúkavirkjunar
og um Gljúfrin miklu við Jöklu.
Snemmsumars í ár kom svo út
bókin Á sprekamó, safn 70 rit-
gerða eftir jafnmarga höfunda og
er bókin tileinkuð Helga sjötugum.
Lagarfljót – Mesta vatnsfall Ís-
lands er fyrsta bók sem rituð er
um Lagarfljót. Helgi segir hana
jafnframt vera fyrstu bók sem
skrifuð sé um vatnsfall á Íslandi í
þessu formi. Aðrar bækur hafi
snúist um veiðar í ánum. Hann
segir útgefandann, sem er útgáfu-
félagið Skrudda í Reykjavík, hafa
sýnt bæði velvild og bjartsýni að
taka bókina til útgáfu og mikil
vinna hafi verið að brjóta hana um
og vinna myndefni. „Ég er afskap-
lega feginn að vera búinn að koma
bókinni í verk. Nú finnst mér ég
geta horfið rólegur yfir aðra og
meiri móðu. Ég lít á ritið sem hið
mikilvægasta í ævistarfinu, eitt-
hvað sem ég varð að koma frá
mér. Ég hefði ekki verið ánægður
að deyja frá þessu verki. Það er
miklu auðveldara að deyja frá
sveppabók, því þar verða aðrir
sem taka við.“
virktum
Ljósmynd/Skarphéðinn Þórisson
steinunn@mbl.is
Teikning/Málfríður Benediktsdóttir
Málfríður Benediktsdóttir skynjar Orminn yfir Lagarfljóti sem máttuga og
forna veru. Hún teiknaði myndina fyrir bókina.
Ásýnd Lagarfljótsins mun breytast þegar öllu jökulvatni Jökulsár á Dal verður beint um jarðgöng til virkjunar í Fljótsdal
og þaðan í fljótið.
’Bæði venjulegt fólk ogskyggnt virðist geta séð
einhverjar furðulegar
skepnur í Lagarfljóti
sem er ómögulegt að
skýra. ‘
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 2005 25
LÍKLEGA hefur enginn farið
eins frækna skautaför á Lag-
arfljóti og þá sem Guðmundur
Magnússon (Sögu-Gvendur) í
Bessastaðagerði sagði svo frá:
„Það var einu sinni um vetr-
artíma í hvössum vestanvindi,
að ég fór á skautum út eftir
Lagarfljóti. Jók vindurinn mikið
ferð mína. Vissi ég þá ekki fyrri
til en ég straukst ofan um vök
eina. En svo var mikið kastið á
mér, að ég hentist áfram lang-
an veg undir ísnum, í eins kon-
ar öngviti niðri í djúpinu. Loks-
ins skaut mér upp gegnum
ísinn með þeim hraða að ég
kom hvar fjarri niður; varð ég
að liggja þar lítinn tíma áður en
ég áttaði mig.“
----
Lagarfljót - Mesta vatnsfall
Íslands, bls. 166. Úr þjóðsögum
og sögum VIII e. Sigfús Sigfús-
son.
Skautaferð
Sögu-Gvendar
Lagarfljót – Mesta vatnsfall Íslands er 420 bls.
og hefur að geyma um 500 ljósmyndir, teikn-
ingar og kort. Bókin er gefin út í 1.500 eintök-
um og er kostnaður við útgáfu um fimm millj-
ónir króna. Aðalhöfundar mynda eru
bókarhöfundur og Skarphéðinn G. Þórisson
og umbrot annaðist Steingrímur Steinþórsson
hjá Skruddu.
14:00-14:10 Setning; Árni M. Mathiesen sjávarútvegsrá›herra
14:10-14:20 Ávarp; Joe Borge framkvæmdastjóri sjávarútvegsmála hjá Evrópusambandinu
14:20-14:30 Ávarp; William T. Hogarth fiskimálastjóri Bandaríkjanna
14:30-14:50 Auki› vir›i sjávarfangs; N‡ og öflugri tækni
Ásgeir Ásgeirsson framkvæmdastjóri flróunarsvi›s Marel
14:50-15:10 Auki› vir›i sjávarfangs; samstarf stjórnvalda og i›na›arins
Sjöfn Sigurgísladóttir forstjóri Rf
15:10-15:30 Kaffihlé
15:30-15:50 Auki› vir›i sjávarfangs; áhrif flutninga
Kristján M. Ólafsson deildarstjóri flutningastjórnunar Samskipa
15:50-16:10 Auki› vir›i sjávarfangs; áhrif fiskvei›istjórnunar
Bruno Correard framkvæmdastjóri hjá Carrefour
16:10-16:30 Auki› vir›i sjávarfangs; áhrif breyttrar fiskvei›istjórnunar í Alaska
David Bedford framkvæmdastjóri hjá Sjávarútvegsstofnun Alaska
16:30-17:10 Pallbor›sumræ›ur
fundarstjóri; Fri›rik Fri›riksson forma›ur nefndar um auki› vir›i sjávarfangs
17:10-17:15 Rá›stefnuslit; Árni M. Mathiesen sjávarútvegsrá›herra
17:15-18:15 Móttaka í bo›i sjávarútvegsrá›herra; Árna M. Mathiesen
Rá›stefna í Reykjavík, Nordica Hótel, 8. september 2005
Auki› vir›i sjávarfangs
Vinsamlegast sta›festi› flátttöku me› flví a› senda tölvupóst á kom@kom.is e›a í síma 540 8800
Rá›stefnan er haldin í tengslum vi› alfljó›lega rá›stefnu um florskeldi sem
fram fer 6.-8. september, sjá nánar á heimasí›u sjávarútvegsrá›uneytisins;
www. sjavarutvegsraduneyti.is
rá›stefnan fer fram á ensku
rá›stefna
Fundarstjóri: Erla Björg Gu›rúnardóttir framkvæmdastjóri MARZ sjávarafur›a