Morgunblaðið - 02.10.2005, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
F
ríkirkjuvegur 3 hefur
verið töluvert í fréttum
upp á síðkastið, húsið
var auglýst til sölu og í
það komu nokkur til-
boð, það hæsta um 90
milljón krónur, að því
er fréttir herma.
Sigurð Thoroddsen landsverk-
fræðing hefur líklega ekki grunað hve
dýrt þetta hús yrði selt eftir hundrað
ár þegar hann flutti í það nýbyggt
sem íbúðarhús sitt og ungrar konu
sinnar árið 1905.
„Faðir minn fékk þessa lóð 1899 og
byggði fyrst á henni hesthús með
baðhúsi í öðrum endanum. Reykja-
víkurbær hafði staðið fyrir rekstri
baðhúss fyrir fólk sem ekki hafði bað-
aðstöðu en sú starfsemi gekk ekki.
Pabbi rak sitt baðhús í tvö ár, leigði
aðgang að því, en hætti rekstri þess af
sömu ástæðu og Reykjavíkurbær, of
fátt fólk borgaði sig inn í baðhúsið til
þess að það tæki því að reka það.
Íbúðarhúsið hóf hann að byggja árið
1903. Byggingu hússins lauk 1905 og
þetta var hið myndarlegasta hús,
þrjár stofur og eldhús á aðalhæð, í risi
voru ein 6 svefnherbergi og baðher-
bergi og í kjallaranum þvottahús og
ótal geymslur. Ekki má gleyma háa-
loftinu, þar sem var þurrkloft og
geymsla fyrir gamalt dót. Það var æv-
intýri líkast að koma á háaloftið og fá
að gramsa þar í gamla dótinu.“
Sú sem talar er Margrét Thorodd-
sen, yngsta dóttir Sigurðar lands-
verkfræðings og konu hans Maríu
Kristínar Claessen.
Margrét fæddist 19. júní 1917 í
svefnherbergi foreldra sinna að Frí-
kirkjuvegi 3.
„Uppi í risi á móti suðri,“ segir hún
og brosir. Í því herbergi fæddust líka
bræður hennar þrír, þeir Valgarð,
Jónas og Gunnar Thoroddsen, en
elstu börn hjónanna, þær Sigríður og
Kristín fæddust í leiguhúsnæði við
Þingholtsstræti sem hjónin bjuggu í
meðan verið var að byggja hið glæsi-
lega hús að Fríkirkjuvegi 3.
Í garðinum fyrir utan húsið stend-
ur nú brjóstmynd af dr. Gunnari
Thoroddsen sem varð bæði borgar-
stjóri Reykjavíkur og forsætisráð-
herra Íslands áður en stjórnmálaferli
hans lauk.
„Það var ekki aldeilis ljóst að
Gunnar yrði stjórnmálamaður, hann
var mjög feiminn sem ungur maður,
rétt eins og ég sjálf. Okkur hætti báð-
um systkinunum til þess að roðna ef
við þurftum að hafa okkur eitthvað í
frammi. Gunnar fór þó ungur að
halda ræður í menntaskóla en svo
mjög roðnaði hann við ræðuhöldin að
skólasystir hans ein spurði hann í fúl-
ustu alvöru hvort hann væri kominn
með rauðu hundanna þegar hann var
nýstiginn niður úr ræðustólnum,“
segir Margrét og hlær.
Við borðstofuborðið gerist margt
Margrét er greinilega glaðsinna
kona enda bjó hún að eigin sögn við
skemmtilegt heimilislíf frá fyrstu
æskudögum að Fríkirkjuvegi 3.
Í stofunni hennar uppi á tíundu
hæð við Sólheima í Reykjavík stend-
ur borðstofuborðið sem foreldrar
hennar keyptu nýgift og skenkur sem
hún nefnir svo.
„Við þetta borð gerðist svo margt
skemmtilegt alla mína æskudaga og
raunar hefur það verið vettvangur
hinna margvíslegustu viðburða allt til
þessa dags,“ segir Margrét.
„Þegar mamma var búin að ákveða
að selja húsið okkar við Fríkirkjuveg-
inn vildi hún losna við borðstofuborð-
ið en ég ákvað að taka það til mín og
losa mig við nýja borðstofuborðið sem
ég og maðurinn minn höfðu keypt
okkur.
Borðstofuborðið gamla var svo
mikill miðpunktur heimilislífsins á
Fríkirkjuveginum. Við það var auð-
vitað borðað, og þar saumaði mamma
og við það sat ég þegar Gunnar bróðir
minn kenndi mér að lesa þegar ég var
fimm ára gömul. Hann lét mig taka
lestrarpróf við þetta borð, ég var svo
feimin að mamma varð að sitja undir
mér í prófinu en prófdómari var
Kristín systir mín. Ég á enn viður-
kenningarskjal sem er undirritað af
systkinum mínum þann 1. maí 1923
þess efnis að ég væri læs. Gunnar var
alltaf svo góður við mig, hann var
næstur mér að aldri og við vorum ná-
in þegar við vorum krakkar þótt hann
væri sjö árum eldri en ég. Faðir okk-
ar var mikill útiverumaður, við Gunn-
ar fórum í ferðalög með, t.d. fórum við
í 4 daga reiðhjólaferðalag austur um
sveitir. Ég var þá enn í barnaskóla en
Gunnar um tvítugt. Ég var mikið með
pabba þegar ég var lítil stelpa, fór
með honum á skauta, í gönguferðir og
stundum í sjóböð í Skerjafirði,“ segir
Margrét.
Húsið tekið breytingum í áranna rás
Húsið að Fríkirkjuvegi 3 hefur tek-
ið ýmsum breytingum á þeim 100 ár-
um sem liðin eru síðan Sigurður og
María Kristín Thoroddsen fluttu í
það. Lengi vel bjuggu þau í öllu hús-
inu en leigðu þó stundum frá sér.
Húsinu var breytt í tvíbýlishús 1941,
og bjuggu Gunnar og Vala Thorodd-
sen fyrstu búskaparár sín á Frí-
kirkjuveginum, árin 1941 til 1948, þar
til þau byggðu í Oddagötu.“
Sigurður Thoroddsen var orðinn 39
ára þegar hann kvæntist Maríu
Kristínu Claessen og hafði þá verið
landsverkfræðingur í sjö ár.
„Pabbi var fremur hlédrægur mað-
ur en mér er sagt að þegar hann var
ógiftur hafi hann stundað talsvert
samkvæmislíf þeirra tíma, hann hætti
því þó nær alveg þegar eftir brúð-
kaupið og undi sér vel heima hjá konu
og börnum,“ segir Margrét.
Það gekk þó ekki þrautalaust fyrir
Sigurð að ná ástum Maríu Kristínar.
„Hún var systurdóttir Páls Briems,
sem þá var sýslumaður en síðar varð
amtmaður. Hann leyfði henni að fara
með sér að vígslu Blönduóssbrúar,
sem var mikil ævintýraferð fyrir 17
ára kaupmannsdóttur frá Sauðár-
króki.
Faðir minn sá um gerð brúarinnar
og við vígslu hennar kom hann auga á
móður mína og varð svo ástfangin af
henni að hann ákvað að hún skyldi
verða kona hans. Konuefnið tilvon-
andi færðist þó undan, kvaðst vera
alltof ung: „Ég er bara barn ennþá,“
sagði hún. En faðir minn gafst ekki
upp, hann skrifaði bæði henni og föð-
ur hennar og ámálgaði ráðahaginn,
afa leist ágætlega á þennan biðil,
pabbi var álitlegur maður, mikill
dansherra og góður skautamaður,
eigi að síður hikaði mamma og faðir
minn skrifaði meira að segja Páli
Briem og bað hann að liðka til fyrir
sér hvað kvonfangið snerti. Bréf þessi
eru mörg til og á ættarmóti á Sauð-
árkróki fyrir fimm árum las Dóra
dóttir Gunnars bróður míns, sem er
bókasafnsfræðingur, brot úr þeim, af-
komendunum til mikillar ánægju.
Það var ekki fyrr en móðir mín fór
til dvalar hjá móðurbróður sínum í
Hafnarfirði sem þetta fór eitthvað að
ganga. Þau gengu í hjónaband ári eft-
ir að hún kom suður, 22. ágúst 1902,
þá var hann sem sagt 39 ára en hún 22
ára.
Er barnabarn Jóns
Thoroddsens rithöfundar, f. 1818
Fljótt tóku þau að eignast börn,
fyrr en varði voru börnin orðin fimm
og skammt á milli þeirra, nema hvað
nær sjö ár liðu frá fæðingu Gunnars
þar til ég komin í heiminn árið 1917,
sem fyrr sagði.“
Margrét kynntist hvorki foreldrum
móður sinnar né föður.
„Mamma missti móður sína Krist-
ínu Briem þegar hún var tæplega
tveggja ára, hún dó eftir fæðingu síns
fjórða barns, Gunnlaugs Claessens
læknis, sem síðar varð. Hin alsystkini
móður minnar voru Ingibjörg sem
giftist Jóni Þorlákssyni síðar for-
sætisráðherra og Eggert Claessen
lögmaður. Afi minn, Valgarð Claes-
sen, var danskur og sendur sem
verslunarnemi til Íslands en settist
hér að. Hann gifti sig aftur ekkju með
þrjú börn og saman eignuðust þau
svo tvö börn, fjölskyldan varð því stór
og ég hafði mikið af systkinum og
stjúpsystkinum mömmu að segja.
Faðir minn var sonur Jóns Thorodd-
sens rithöfundar og sýslumanns, sem
fæddur var 1818, hann var kominn
nokkuð á fimmtugsaldur þegar pabbi
fæddist og dó þegar hann var sex ára,
móður sína missti pabbi 16 ára. Við
höfðum samt mikinn samgang við
skyldulið hans, einkum ekkju Skúla
bróður hans, Theodóru Thoroddsen
og börn þeirra, Skúli sonur þeirra,
seinna læknir, var skólabróðir minn í
MR.
Um daginn fór ég með dóttur minni
til þess að skoða húsið okkar gamla
við Fríkirkjuveginn og enn heillaðist
ég af útsýninu yfir tjörnina úr stofu-
glugganum. Mér fannst í svip sem ég
sæi okkur Völu, langar, mjóar og valt-
ar á skautum við hólmann en föður
minn um áttrætt renna sér teinréttan
hring eftir hring á tjarnarsvellinu, en
þannig lýsti móðir mín einni af
skautaferðum okkar Völu og pabba.
Þess má geta að faðir minn var gerð-
ur að heiðursfélaga Skautafélags
Reykjavíkur þegar hann var 81 árs,
en hann var einn af stofnendum þess
félags og var einnig gerður að heið-
ursfélaga Verkfræðingafélags Ís-
lands og Taflfélags Íslands.
Af æskuvinum og vinkonum
Fyrstu æviárin voru mjög fátæk af
vinkonum. Þá voru svo fá hús hér í
kring. Reyndar átti ég strákavini,
Þórarin, son Sigmundar húsvarðar í
Menntaskólanum, bróður Sesselju
sem rak barnaheimilið að Sólheimum
í Grímsnesi og svo frænda minn
Gunnlaug Briem, son Önnu, hálfsyst-
ur mömmu. Hann bjó í Miðstræti 5.
En svo byggði Jakob Thorarensen
hús að Skáholtsstíg 2A. Hann átti
tvær dætur, Ég horfði oft á Laufeyju
Thorarensen sem var 6 ára eins og
ég. Mér fannst hún svo merkileg
manneskja því hún var í tímakennslu,
hún var oft að hlaupa upp Skálholts-
stíginn með skólatösku á bakinu.
Loks fórum við að tala saman og urð-
um vinkonur og vorum það til æviloka
hennar. Okkur fannst Elínborg systir
hennar smábarn þá en hún varð góð
vinkona mín síðar.
Á Laufásvegi 10 bjó Finnur
Thorlacius, dóttir hans Halldóra varð
vinkona mín. Dóra var mikil leikfim-
Yndislegt fjölskyldulíf
Nú er verið að selja Fríkirkjuveg 3, hús Sigurðar Thorodd-
sens landsverkfræðings, frá 1905. Margrét, yngsta dóttir
hans, segir Guðrúnu Guðlaugsdóttur frá heimilislífinu að
Fríkirkjuvegi 3 – í bland við ýmislegt sem hana sjálfa henti
bæði fyrr og síðar á lífsleiðinni.
Morgunblaðið/Sverrir
Margrét Thoroddsen á heimili sínu í Sólheimum í Reykjavík.
Morgunblaðið/Ásdís
Fríkirkjuvegur 3, Sigurður Thoroddsen fékk byggingarleyfi fyrir húsinu í nóv.
1903 og fyrsta brunavirðingin var gerð í maí 1905. Leitað var tilboða í húsið og
var það hæsta 90 milljónir króna.