Morgunblaðið - 19.10.2005, Page 41

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 2005 41
MENNING
Af hverju er svona skrýtið fólkað eiga börn?“ spyr hnáta íBreiðholtsskóla, þegar
krakkarnir þar fá færi á að spyrja
Stebba hvers vegna móðir hans
beitir hann ofbeldi. Stebbi er leik-
brúða, og á heima í leikritinu
Krakkarnir í hverfinu, en það eru
mæðgurnar Hallveig Thorlacius og
Helga Arnalds sem eru höfundar
brúðanna og leika.
Skólum landsins stendur nú til
boða að sýna nemendum sínum
Krakkana í hverfinu og þörf er á.
Blátt áfram er heiti verkefnis
sem unnið er að tilstuðlan systr-
anna Svövu og Sigríðar Björns-
dætra. Systurnar voru beittar kyn-
ferðislegu ofbeldi í æsku, og áttu
sér þann draum að geta fundið leið-
ir til að koma í veg fyrir að börn í
dag þurfi að þola það sama. Ung-
mennafélag Íslands tók að sér að-
fóstra verkefni systranna og rækja
þannig það verkefni að efla for-
varnir gegn kynferðislegu ofbeldi á
börnum á Íslandi, en fyrirtæki og
almenningur hafa styrkt það.
Leikritið Krakkarnir í hverfinu
er liður í þessu átaki.
Sýninguna í Breiðholtsskóla á
mánudag sóttu tíu ára krakkar í
skólanum og kennarar, en einnig
allir helstu forsjármenn slíkra mála
í samfélaginu, þar á meðal mennta-
málaráðherra, Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir, forstjóri Barna-
verndarstofu, Bragi Guðbrandsson,
umboðsmaður barna, Ingibjörg
Rafnar, Sigurður Guðmundsson
landlæknir, Guðrún Jónsdóttir frá
Stígamótum og fleiri. Gert er ráð
fyrir því að á sýningum verði alltaf
til staðar fagfólk börnunum til að-
stoðar og nánari stuðnings, ef eitt-
hvað kemur upp á.
Björn Jónsson, formaður UMFÍ,
og Svava fylgdu verkinu úr hlaði
með ávörpum, og svo byrjaði það.
Tveir strákar hittast; – Stebbi og
Númi, sem er logandi hræddur við
mömmu Stebba. Hvers vegna? Jú,
hún beitir son sinn ofbeldi og það er
farið að spyrjast út. Stebbi segir
vini sínum allt af létta, segir honum
frá því að hann hafi sagt kenn-
aranum frá því, og að mamma hans
og fjölskyldan öll fái nú aðstoð við
að glíma við vandamálið. Það var
gott að geta létt á hjarta sínu, og
öllum líður betur, Stebba, mömmu
hans, fjölskyldunni; – og vinunum,
sem höfðu óljósar hugmyndir um að
ekki væri allt í lagi. Stebbi hittir svo
Jóhönnu, og segir henni að hann
hafi verið að segja Núma frá öllu
saman, og þá kemur á daginn að Jó-
hanna átti sér líka einu sinni hræði-
legt leyndarmál. En eins og Stebbi,
þá vissi hún að einn maður myndi
ekki bregðast henni, og það var
pabbi vinkonu hennar, – hún treysti
honum fyrir leyndarmálinu vonda,
og þá breyttist allt.
  
Tvívegis í miðjum leik stoppakrakkarnir í hverfinu spjall
sitt, og gefa krökkunum í salnum
tækifæri til að spyrja, og þá gerðust
undrin. Spurningum og at-
hugasemdum rigndi yfir brúðukríl-
in, sem svöruðu samviskusamlega.
„Fer Leó í fangelsi?“ „Af hverju er
fólk vont við börnin sín?“ „Það er
ljótt að ljúga!“ „Af hverju gerði
pabbinn ekkert þegar mamman var
að lemja þig?“ „Það er alltaf betra
að segja satt!“ Þau voru sannarlega
með á nótunum, og skildu um hvað
málið snýst. Í sýningarlok var
spurningum enn ósvarað, en allir
voru glaðir í hjarta sínu, því tilfinn-
ingin var svo sterk, að við værum
öll svo miklu nær, og vissum að
þeim sem lenda í ofbeldi eru ýmsar
leiðir færar til að komast út úr því.
„Ég vil byrja á því að lýsa aðdáun
minni á þeim systrum Svövu og Sig-
ríði. Þær eru búnar að vera óþreyt-
andi í baráttu sinni fyrir því að líf
barna verði betra en þær þekktu
sjálfar,“ sagði Guðrún Jónsdóttir í
Stígamótum. „Ég held að það geti
brotið ísinn að komast svona beint
að börnunum eins og gert er hér.
Það vantar mjög mikið upp á að sá
jarðvegur sé í samfélaginu hér að
krökkum finnist þau getað opnað
sig. Þetta er sannarlega áhugaverð
tilraun til þess að bæta úr því. Við
verðum bara að vona að skólarnir
taki verkið til sýninga, og að það
verði alltaf fær fagmanneskja á
staðnum sem getur fylgt málunum
eftir.“ Guðrún sagði eftir sýn-
inguna að það hefði verið dásam-
legt hvað börnin í salnum hefðu
opnað sig og spurt skynsamlega.
„Sýningin hreyfði greinilega við
þeim, og þegar þau fengu tækifærið
komu spurningarnar, og það er það
sem á að gerast.“
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra tók í sama
streng. „Mér fannst þetta mjög eft-
irtektarverð sýning og það sem
meira er að hún virðist greinilega
hafa náð til barnanna, því þau komu
mörg hver með frábærar og bein-
skeyttar spurningar sem snertu
kjarna málsins, sem er að vekja þau
til umhugsunar um það hvort allt sé
í lagi hjá þeim og í umhverfinu. Við
megum ekki vera værukær – verð-
um að vera vakandi. Það er gott að
samfélagið allt er að verða meðvit-
aðra en áður; það var líka nauðsyn
á.“
  
Bragi Guðbrandsson, forstjóriBarnaverndarstofu, kvaðst
hafa séð þetta tiltekna leikverk
fyrst sýnt á norrænu barnavernd-
arþingi sem haldið var í Reykjavík
1988, fyrir sautján árum. „Þær
Hallveig og Helga fluttu þetta þá, á
norsku, ef ég man rétt, við gríð-
arlega hrifningu okkar norrænu
kollega. Í þau sautján ár sem liðið
hafa hefur mér oft orðið hugsað til
þess hversu mikilvægt þetta verk-
efni er, og hversu nauðsynlegt það
er að geta hrint því í framkvæmd
hér á Íslandi. Ég er sannfærður um
það að sýningin hafi mikið forvarn-
argildi, sé afskaplega uppfræðandi
fyrir börnin, og kenni þeim hvaða
leiðir eru færar fyrir þau til þess að
gera viðvart og leita eftir hjálp.
Jafnframt má reikna með að fag-
fólk sem væri viðstatt slíkar sýn-
ingar gæti hugsanlega séð hvaða
börn kunni að hafa upplifað slíka
reynslu af viðbrögðum þeirra við
sýningunni. Sýningin býður upp á
geysilega mikla möguleika. Hún er
að mínu mati nærfærnisleg og
gengur ekki of nærri börnunum.
Hún er líka skemmtun og er for-
vitnileg. Því fagna ég þessu fram-
taki og á mér þá ósk að verkið verði
sýnt sem víðast í skólum landsins og
jafnvel í elsta árgangi í leikskól-
anum.“
Bragi segir að viðbrögð
barnanna í salnum hafi verið lýs-
andi fyrir það hve frábært verkið
sé. „Þau lifðu sig svo inn í samtölin.
Ugglaust hafa þau upplifað þetta
með misjöfnum hætti, en gegn-
umgangandi voru spurningar
þeirra svo þroskaðar og markviss-
ar, að það gefur manni tilefni til að
álykta að þarna sé raunverulega
verið að tala til barnanna og við þau
á þeim grunni sem höfðar til þeirra.
Það finnst mér líka undirstrika
hvað þetta var frábærlega vel gert,
hvað börnin höfðu mikla ánægju af
og hvað börn eru skörp í sínum at-
hugasemdum.“
Bragi telur að nú þurfi að koma
til einhvers konar stefnumörkun, –
jafnvel af hálfu menntamálaráðu-
neytisins, til að skólunum verði gert
kleift að standa straum af kostnaði
við sýningarnar í skólunum, sé svo
að fjármunir standi í vegi fyrir því
að skólarnir ráði við að kaupa sýn-
ingarnar. Svava Björnsdóttir segir
að hver sýning kosti skólana 30 þús-
und krónur. „Á hinn bóginn,“ segir
Bragi, „snýst þetta líka um skilning
skólastjórnenda. Ég hef síður
áhyggjur af þeim þætti. Mér finnst
skólastjórar og kennarar á Íslandi
yfirleitt vera næmir fyrir þörfum af
þessu tagi, og skynja ekki annað en
ríkan vilja hjá skólafólki til þess að
þetta viðfangsefni sé tekið til með-
ferðar. Ég geri mér líka grein fyrir
því, að það eru takmörk fyrir því
hve hægt er að ganga nærri Hall-
veigu og Helgu, en þær eru al-
gjörlega lykilpersónur í verkinu.“
Verkefnisstjórinn, Svava Björns-
dóttir, var ánægð í sýningarlok.
Hennar verkefni nú er að hringja í
skólana, tala við skólastjórnendur
og bjóða þeim sýninguna fyrir nem-
endur sína. „Eftir sýninguna í dag
vonum við að ráðuneytið sjái hvað
þetta virkar vel, og að það hjálpi
okkur við að koma verkinu á fram-
færi sem markvissri fræðslu fyrir
grunnskólabörn.“ Svava kveðst
vonast til að verkið veki börn til vit-
undar um að ofbeldi gegn börnum
þurfi að ræða á opinskáan hátt, og
að við sýnum þeim að fyrra bragði
að það séu til leiðir fyrir þau til að
leita hjálpar.
Ráðist á ljótu leyndarmálin með leik
’Sýningin býður upp ágeysilega mikla mögu-
leika. Hún er að mínu
mati nærfærnisleg og
gengur ekki of nærri
börnunum.‘
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
Morgunblaðið/Golli
Stebbi, Númi, Helga og Hallveig. „Samfélagið allt er að verða meðvitaðra
en áður; það var líka nauðsyn á,“ sagði menntamálaráðherra eftir sýningu.
begga@mbl.is
MÁLIÐ
MOGGANU
M Á MOR
GUNMÁLIÐ FY
LGIR MEÐ
ÍSLENSKA
R ROKKST
JÖRNUR
Á AIRWAV
ES
18 TÓNLI
STARMEN
N TEKNIR
TALI