Morgunblaðið - 10.11.2005, Page 20

20 FIMMTUDAGUR 10. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNSTAÐUR
LANDIÐ
AUSTURLAND
Egilsstaðir | „Tenging fjarðabyggð-
anna og Héraðs með veggöngum er
og verður grunnforsenda framfara
og uppbyggingar á Austurlandi,“
sagði Kristinn V. Jóhannsson, for-
maður Samtaka áhugafólks um veg-
göng á Austurlandi, á ráðstefnu um
veggangamál á Austurlandi, sem
haldin var á Egilsstöðum í fyrri viku
á vegum SAMGÖNG og Þróun-
arstofu Austurlands. „Takist okkur
að styrkja innviðina á Mið-
Austurlandi höfum við skapað
kjarna sem er trúverðugt mótvægi
við bæði Eyjafjarðar- og Faxaflóa-
svæðið. Svæði sem er eftirsókn-
arvert jafnt til búsetu og fram-
kvæmda. Þetta teljum við brýnasta
hagsmunamál okkar sem hér búum.“
Á ráðstefnunni sem um 70 manns
sóttu, kom m.a. fram að nýleg
skýrsla frá Rannsóknastofnun Há-
skólans á Akureyri, sem unnin var
fyrir Samband sveitarfélaga á Aust-
urlandi um veggangakosti í fjórð-
ungnum, lýsti svipuðum nið-
urstöðum og skýrsla sem
Vegagerðin vann árið 1993 um for-
gangsröðun vegganga á Austur-
landi. Hún gerði ráð fyrir veggöng-
um milli Seyðisfjarðar og
Norðfjarðar í 1. áfanga, milli Vopna-
fjarðar, Héraðs, Reyðarfjarðar og
Fáskrúðsfjarðar í 2. áfanga og Fá-
skrúðsfjarðar, Stöðvarfjarðar og
Stöðvarfjarðar og Breiðdalsvíkur í 3.
áfanga. Tillögunum var á sínum tíma
vísað heim í hérað til skoðunar.
27 km á 16 milljarða
Skv. nýlegu mati Vegagerðar rík-
isins á undirbúningi og gerð ganga á
Mið-Austurlandi, þ.e. ganga milli
Eskifjarðar og Norðfjarðar (6,2 km),
Norðfjarðar og Mjóafjarðar (6 km),
Mjóafjarðar og Seyðisfjarðar (5,5
km) og Mjóafjarðar og Héraðs (9,2
km) myndu þessi alls 27 km löngu
veggöng kosta um 16 milljarða
króna. Undirbúningskostnaður
næmi 400-500 milljónum króna og
yrði líklega hærri ef um heilborun
væri að ræða. Rannsóknir næmu um
35% af undirbúningskostnaði, um-
hverfismat 10% og hönnun og útboð
55% kostnaðar. Talið er að und-
irbúningstími nýrra vegganga sé nú
um fjögur ár og almennt eru göng nú
staðsett undir 100 m.y.s.
Vangaveltur um hagkvæmni heil-
borunar vegganga eru ýmsar. Ljóst
þykir að ekki borgar sig að hefja
heilborun fyrir minna en 6 km löng
göng þar sem mikill kostnaður og
tími fer í að koma TBM-bor og öllum
búnaði á upphafspunkt og 2-3 mán-
uði að setja borinn saman. Þá er
spurning hvort menn vilja ein- eða
tvíbreið göng, en þvermál TBM bora
er frá 6,5 til 8,5 metra.
Hagstæðast mun að bora veggöng
í einu lagi og hafa hliðargöng beint
niður í þéttbýlin sem tengja á með
mannvirkjunum. Sagði Edvard
Dahl, verkefnisstjóri hjá ELKEM í
Noregi, sem unnið hefur með TBM-
borum frá árinu 1989 að um 150 km
af göngum, að ef heilbora ætti veg-
göng væri skynsamlegt að gera það í
samhangandi áföngum og taka
hvern þeirra í notkun um leið og
honum lyki. Hann benti jafnframt á
að hugsanlega yrði hægt að kaupa
verkefnalausa TBM-bora á um
fimmtung kostnaðarverðs á næstu
misserum.
TBM-borun í Kárahnjúkavirkjun
hefur gengið misvel, en sé dæmi tek-
ið af borun TBM í aðgöngum 1, sem
nú eru komin rúma 7 km inn eftir
Fljótsdalsheiði við góð skilyrði, hafa
afköst að jafnaði verið um 200 metr-
ar á viku. Veggsteðjar og tjakkar
þrýsta borkrónunni áfram og við
hverja borfærslu fer borinn fram um
2 metra. Hver færsla skilar um 84
rúmmetrum efnis út eftir færibönd-
um á efnishaug nokkuð utan ganga-
opsins.
Almenna vegakerfið næst
Jón Rögnvaldsson vegamálastjóri
sagði á ráðstefnunni bráðnauðsyn-
legt vegna byggðar í landinu að ljúka
hinu almenna vegakerfi og það væri
næst á dagskrá.
Hann gagnrýndi jarðganga-
skýrslu HA fyrir að gera ráð fyrir
einbreiðum göngum. „Ég held að við
séum komin út úr þeim tíma að við
eigum að gera ráð fyrir öðru en tví-
breiðum göngum. Það verður að
taka á landsvísu þessi stóru verkefni
eins og veggöng og raða þeim, til að
vera með grunn svo ekki sé alltaf
hrepparígur“ sagði Jón.
„Við vinnum eftir ákveðnu plani
varðandi undirbúning og fram-
kvæmdir og ákvörðunum um frekari
veggöng er vísað til þingmanna,“
sagði Hreinn Haraldsson, fram-
kvæmdastjóri þróunarsviðs Vega-
gerðarinnar. Hann segir undirbún-
ingsrannsóknir vegna vegganga
ekki hafa verið settar af stað fyrr en
Alþingi hefði tekið ákvörðun um slík-
ar framkvæmdir og tímasett þær.
„Við teljum að varðandi Vopnafjörð-
Hérað og Eskifjörð-Norðfjörð séum
við komin með það mikið af gögnum
að næsta skref sé einfaldlega að taka
ákvörðun eins nákvæmlega og hægt
er um hvar göngin eiga að vera og
fara í dýrar rannsóknir, sem eru þá
undanfari framkvæmdanna sjálfra.
Þar er um að ræða kjarnaborun sem
kostar mikið fé. Ekki er farið út í
slíkar rannsóknir fyrr en ákveðið
hefur verið af Alþingi að fara í til-
tekna framkvæmd og tímasetja hana
inn á næstu tíu árum eða svo.“
Grunnforsenda framfara á Austurlandi
Eftir Steinunni Ásmundsdóttur
austurland@mbl.is
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Heilborun möguleiki Edvard Dahl hjá ELKEM í Noregi útskýrði heil-
borun með TBM-gangaborvélum.
Reykjadalur | „Lengi býr að fyrstu gerð,“ seg-
ir máltækið, en það sannaðist þegar nautið
Eldur frá Laugabóli var valinn arftaki Gutt-
orms í Fjölskyldu- og húsdýragarðinn í
Reykjavík enda er hann góður við krakkana
sem koma að skoða hann.
Laugaból er í Reykjadal í Suður-Þingeyj-
arsýslu en þar hefur bóndinn Haukur
Tryggvason ásamt fjölskyldu sinni búið með
kýr í marga áratugi. Hann hefur alla tíð hugsað
mjög vel um kálfana og gefið þeim góðan tíma,
kjassað þá og klappað þeim þannig að þeir hafa
orðið mjög mannblendnir.
Haukur segir að þessi vinna skili sér alltaf,
sérstaklega á þetta við um kvígurnar sem eru
að bera í fyrsta sinn. Þær séu miklu viðráð-
anlegri, séu ekki hræddar við mjaltavélarnar
og eigi auðveldara með að venjast breytingum.
Hefur gaman af skepnunum
Haukur er oftast með sjö kýr í mjólkurfram-
leiðslu, en framleiðir að jafnaði um 30 þúsund
lítra á ári. Með árunum hefur hann minnkað
við sig en þar sem hann hefur mjög gaman af
skepnunum ætlar hann að halda áfram enn um
sinn enda margir góðir gripir í fjósi.
Þar skal nefna systur Elds, hana Tinnu, sem
er á öðrum kálfi.
Hún mjólkaði 6.500 lítra á almanaksárinu
2004 og bætti síðan við 2000 lítrum áður er hún
átti sinn annan kálf. Hún mjólkaði því 8.500
lítra á sínum fyrsta kálfi.
Eldur og Tinna eru hálfsystkini undan kúnni
Glóð sem var metkýr og fékk Haukur verðlaun
fyrir hana sem best dæmdu kúna í Suður-Þing-
eyjarsýslu sem fædd var 1999. Hún bar ekki
nema fjórum sinnum þar sem hún ofgerði sér,
enda fór hún í 40 l dagsnyt á þriðja kálfi.
Hún mjólkaði að meðaltali 7.493 l mjólkur á
ári sem ekki er lítið.
Tinna er eina kvígan undan henni, en heima í
fjósinu á Laugabóli lifir ungur boli sem heitir
Logi sem er síðasti kálfurinn undan Glóð.
Hann er hálfbróðir Elds, en tæplega er þess að
vænta að hann njóti sömu virðingar í framtíð-
inni.
Í fjósinu hans Elds
er kálfunum klappað
Eftir Atla Vigfússon
Mýrdalur | Bændur í Fagra-
dal í Mýrdal hafa aldrei
keypt rafmagn frá samveitu.
Bæjarlækurinn var virkjaður
fyrir bráðum áttatíu árum og
síðan hefur heimarafstöð séð
heimili og búrekstri fyrir
orku. Nú er Jónas Erlends-
son bóndi í Fagradal að end-
urnýja rafstöðina.
Afi núverandi bónda, Jón-
as Jakobsson, og Ólafur
bróðir hans virkjuðu bæj-
arlækinn árið 1928 og ráku
þar litla virkjun fyrst í stað.
Endurnýjuðu þeir tækjakost-
inn fyrir um 50 árum og
stækkuðu þá í 12 kW. Sú
virkjun hefur snúist síðan og
malað gull fyrir eigendur
sína.
Borgar sig upp
á þremur árum
Nú hefur Jónas Erlends-
son fest kaup á nýrri rafstöð
frá Kanada. Raunar er bún-
aðurinn smíðaður enn lengra
í burtu, eða í Víetnam.
Hverfillinn og rafallinn eru
komnir á sinn stað í rafstöðv-
arhúsinu, við hliðina á gömlu
rafstöðinni, og aðeins er eftir
að tengja. Nýja stöðin er
heldur stærri en sú eldri, eða
16 kW uppsett afl.
„Stöðin er orðin fimmtíu
ára gömul og þótt hún snúist
enn getur eitthvað farið að
gefa sig. Það er ágætt að
að hita upp vatnið fyrir fisk-
eldisstöð, sem Jónas rekur,
og skapar grundvöll til hrað-
ari vaxtar seiðanna.
Jónas segir að töluverð
vakning sé í uppbyggingu
heimarafstöðva þessi árin,
margir hafi farið í uppbygg-
ingu og endurnýjun og enn
fleiri séu að spá í hlutina. Þá
nýti sumir sér aðstöðuna til
að selja rafmagn inn á lands-
kerfið og fái þannig tekjur til
að standa undir fjárfesting-
unni.
hafa hana áfram, til vara,“
segir Jónas. Hann segist hafa
þurft að stækka stöðvarhúsið
lítillega en annars felist
kostnaðurinn að mestu í
kaupum á hverflinum og öðr-
um tækjabúnaði. Hann hafi
fengist á hagstæðu verði
vegna sterkrar stöðu krón-
unnar. „Hún borgar sig upp
á þremur árum,“ segir Jónas.
Jónas notar orkuna til
heimilis og búrekstrar og
þegar hún er ekki fullnýtt
heima gagnast rafmagnið til
Fagridalur hefur aldrei keypt samveiturafmagn
Fimmtug heima-
rafstöð endurnýjuð
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Endurnýjun Andrés Pálmason hífir vatnsaflshverfil, rafal og
tilheyrandi búnað inn í stöðvarhúsið í Fagradal.
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is