Fréttablaðið - 07.10.2004, Blaðsíða 16

Almennt er viðurkennt að heimil-
isofbeldi sé til staðar hér á landi.
Umfangsmiklar rannsóknir hafa
farið fram á orsökum, umfangi og
afleiðingum heimilisofbeldis.
Mismunandi áherslur eru hins
vegar uppi um hvaða leiðir eigi að
fara til þess að taka á vandamál-
inu. Kjarni málsins er í raun hvort
og hvernig gera eigi greinarmun á
heimilisofbeldi og öðru ofbeldi.
Átölur eftirlitsaðila
Eftirlitsnefnd á vegum Samein-
uðu þjóðanna, sem kom hingað til
lands nýlega í þeim tilgangi að
kanna hvernig alþjóðlegum mann-
réttindaskuldbindingum Íslands
er fylgt eftir, lýsti yfir furðu sinni
á því hversu væg refsing er lögð
við ofbeldisbrotum gagnvart kon-
um og lagði til að breytingar verði
gerðar á refsilögum.
Í Fréttablaðinu í gær er rætt
við Brynhildi G. Flóvenz, aðjúnkt
við Lagadeild Háskóla Íslands,
um gagnrýni nefndarinnar og
sagði Brynhildur að sárlega skorti
ákvæði í íslensk refsilög sem
legði skýra refsiábyrgð við heim-
ilisofbeldi. „Þetta er sérstök teg-
und ofbeldis sem líkist ekki neinu
öðru ofbeldi og þess vegna ná
hefðbundin líkamsmeiðingar-
ákvæði ekki yfir það. Það þarf að
lögfesta ákvæði sem nær yfir alla
þá þætti sem einkenna heimilis-
ofbeldi og skýra refsiábyrgðina,“
sagði Brynhildur.
Ákveðið ferli fyrir heimilis-
ofbeldi
„Við höfum líka lagt áherslu á að
það sé ekki nóg að breyta lögun-
um heldur þurfi að koma til
félagsleg úrræði líka. Við höfum
bent á að það verði að vera að-
gerðaáætlun sem fer í gang þegar
heimilisofbeldi á sér stað. Eins og
staðan er í dag er sú hætta fyrir
hendi að þessar konur villist í
kerfinu,“ segir Drífa Snædal,
fræðslu- og framkvæmdastýra
Kvennaathvarfs. Hún vekur at-
hygli á því að mjög fáar konur
sem orðið hafa fyrir heimilis-
ofbeldi leggi fram kæru. „Vanda-
málið er að samfélagið virðist
ekki líta á heimilisofbeldi sem al-
varlegan glæp. Það virðist vera
þannig í vitund fólks að ofbeldi
innan veggja heimilisins er álitið
síður alvarlegt en það sem á sér
stað á götum úti. Skilaboðin þurfa
að vera alveg skýr um að slík hátt-
semi verði ekki liðin,“ segir Drífa.
Í Fréttablaðinu í gær sagði
Brynhildur G. Flóvenz, aðjúnkt við
Háskóla Íslands, að endurskoða
þyrfti hvernig staðið er að rann-
sókn þessara brota sem og ákæru-
reglurnar. Karl Steinar Valsson,
aðstoðaryfirlögregluþjónn hjá lög-
reglunni í Reykjavík, segir að af-
skipti lögreglu af heimilisofbeldi
fari eftir eðli verknaðarins í
hverju tilviki fyrir sig. „Rannsókn
þessara mála getur verið mjög erf-
ið. Ástæðurnar fyrir því eru eink-
um þær að undantekning er að
vitni sé að meintum brotum og
mjög algengt er að sá sem brotið
er gegn vilji ekki leggja fram
kæru,“ segir Karl Steinar.
Ríkari réttur til ofbeldis?
Að sögn Karls Steinars gerist það
oft að brotamaðurinn er fjarlægð-
ur af heimili sínu þegar tilkynnt
er um ofbeldi en slíkt sé metið í
hverju tilviki. „Valdheimildum
lögreglu eru takmörk sett og okk-
ur er skylt að beita þeim varlega,“
segir Karl Steinar. Aðspurður um
hvort menn hafi þannig ríkari rétt
til að beita ofbeldi ef það er gert
innan veggja heimilisins, segir
Karl Steinar að friðhelgi einka-
lífsins verndi brotamanninn upp
að ákveðnu marki. „Viðbrögð
okkar eru þó ekki mildari á neinn
hátt,“ segir hann.
Varðandi það hvort æskilegt
væri að ákveðið ferli færi af stað
þegar heimilisofbeldi ætti sér
stað sem leiddi jafnvel til nálgun-
arbanns eða ákæru af hálfu lög-
reglu, sagði Karl Steinar að menn
yrðu að fara varlega í þeim efn-
um. „Við verðum að hafa það að
leiðarljósi að stíga engin þau
skref sem gætu orðið til þess að
letja einstaklinga til að kalla eftir
aðstoð,“ sagði Karl Steinar. Hann
benti á að ef brotamaðurinn yrði
fjarlægður og jafnvel ákærður
þvert gegn vilja þess sem misgert
hefði verið við, kynni það að letja
þolendur ofbeldis til að leita sér
aðstoðar. „Þó svo að mál hafi ekki
alltaf framgang, þá eru þau í öllu
falli komin inn á borð til lög-
reglu,“ sagði Karl Steinar.
Umfangsmiklar rannsóknir
Á vegum dómsmálaráðuneytisins
hefur farið fram umfangsmikið
starf til að kanna tilvist heimilis-
ofbeldis í samfélaginu. Árið 1996
kom út skýrsla um orsakir, um-
fang og afleiðingar heimilis-
ofbeldis og annars ofbeldis gegn
konum og börnum.
Í þeirri skýrslu kemur fram að
ýmislegt bendi til að litið sé öðrum
augum á ofbeldi sem á sér stað
utan veggja heimilis en ofbeldi
innan heimilis og að rannsóknir
hafi sýnt að ofbeldi innan fjöl-
skyldna er margfalt algengara en
ofbeldi gegn ókunnugum. Ofbeldi
á opinberum stað er fremur skil-
greint sem líkamsárás eða líkams-
meiðing en sama athæfi innan
veggja heimilisins sé þá fremur
talið einkamál eða heimiliserjur.
Síðan þessi skýrsla kom út hafa
verið gerðar þrjár rannsóknir á
heimilisofbeldi á vegum dóms-
málaráðuneytisins; ein um for-
varnir og meðferðarúrræði og
hinar tvær um meðferð heimilis-
ofbeldis hjá lögreglu og fyrir
dómstólum.
Hver verða næstu skref?
Í þessum skýrslum er sérstaða
heimilisofbeldis undirstrikuð og
þar eru lagðar til gagngerar
breytingar á lögum í þeim tilgangi
að styrkja stöðu þeirra sem orðið
hafa fyrir heimilisofbeldi. Nú
þegar nefnd á vegum Sameinuðu
þjóðanna hefur átalið íslensk
stjórnvöld fyrir vægar refsingar
fyrir ofbeldisbrot gagnvart kon-
um er þess hugsanlega að vænta
að breytingar verði gerðar á lög-
um í þeim tilgangi að koma til
móts við þessa gagnrýni. Grunn-
urinn er til staðar. ■
16 7. október 2004 FIMMTUDAGUR
KVEIKT Í FORSETANUM
Gloriu Arroyo forseta var kennt um slælegt
efnahagsástand á Filippseyjum þegar efnt
var til mótmæla fyrir framan Malacanang-
höll í Manila, höfuðborg landsins. Mót-
mælendur kveiktu í mynd af forsetanum.
Verðkönnun á 95 oktana í sjálfsafgreiðslu:
Bensínið lægst í Hveragerði
BENSÍNVERÐ Lægsta bensínverð á
landinu var í gær hjá Orkunni í
Hveragerði. Þar kostaði lítrinn
af 95 oktana bensíni 103,60 kr.
Í könnun sem Fréttablaðið
gerði var einungis miðað við lítra
af 95 oktana bensíni í sjálfsaf-
greiðslu, án tillits til annarra af-
sláttarþátta.
Hjá Orkunni var lægsta bensín-
verð á höfuðborgarsvæðinu, kr.
103,80 á stöðinni við Klettagarða.
Atlantsolía var með 103,90
krónur á báðum sínum bensín-
stöðvum í Hafnarfirði.
Á Essóstöðvunum var lítra-
verðið lægst á höfuðborgarsvæð-
inu í Skógarseli og Stórahjalla,
106,80 krónur, en algengasta
verð 109,10.
Á express-stöðvunum kostaði
lítrinn 103,90 og sama verð var í
Ego.
Hjá Olís var lítrinn lægstur á
106,80 krónur, meðal annars á
Klöpp, í Mjódd, í Hafnarfirði og
Kópavogi.
Hjá ÓB var lægsta verð í
Fjarðarkaupum 103,80.
Hjá Shell var verðið lægst í
Hveragerði 105,70 en lægsta
verð á höfuðborgarsvæðinu var
106,80 á Breiðholtsstöðinni.
Þjónustuverð var 113,50 krón-
ur á lítrann á þeim stöðvum þar
sem menn geta látið dæla á fyrir
sig.
Eins og sjá má af fréttinni hér
til hliðar er engin sérstök ástæða
til að ætla að bensínverð fari
lækkandi á næstunni. ■
Ofbeldi í skjóli heimilis
Nefnd Sameinuðu þjóðanna gagnrýnir vægar refsingar fyrir ofbeldi gagnvart konum á Íslandi.
Umfangsmiklar rannsóknir hafa verið gerðar á heimilisofbeldi hér á landi. Tillögur til að styrkja
stöðu þolenda hafa legið fyrir í nokkur ár en þeim hefur ekki verið hrint í framkvæmd.
Olíumálaráðherra:
Nóg olía
JAPAN, AP „Það er enginn skortur,
ekkert skelfingarástand í fram-
boði á olíu,“ sagði Abdullah bin
Hamad al-Attiyah, olíumálaráð-
herra Katar, og kenndi spákaup-
mönnum um mikla hækkun á
verði olíu síðustu misseri.
Olíuverð í New York var í sögu-
legu hámarki í gær, þá seldist fat-
an á 51,48 dollara, andvirði tæpra
3.700 króna.
Þessu valda áhyggjur kaup-
manna af hryðjuverkum í Mið-
Austurlöndum og áföllum vegna
náttúruhamfara í Mexíkóflóa.
Al-Attiyah hét þó að ríkin innan
OPEC-samtakanna myndu reyna
að auka framboð á olíu sem ætti
að lækka verð. ■
LÆGSTA VERÐ Á LANDSVÍSU
- lítri af 95 oktana í sjálfsafgreiðslu
Orkan 103,60
ÓB 103,80
Atlantsolía 103,90
Express 103,90
Ego 103,90
Shell 105,70
Olís 106,80
Esso 106,80
Verð kl. 13.00 06.10.2004
LYKTARVÆNT?
Umhverfisráðherra notaði lyktarskynið til
að kynna sér nýja vistvæna eldsneytið.
Nýjung á markaði:
Vistvænt
eldsneyti
ELDSNEYTI Sigríði Önnu Þórðardótt-
ur umhverfisráðherra var í gær
afhent flaska af nýju eldsneyti,
biodísil, sem Olíufélagið Esso hef-
ur sett á markað. Biodísil þykir
umhverfisvænt eldsneyti í bók-
staflegum skilningi en það á til
dæmis að draga úr koltvísýringi
og rykmengun í útblæstri bíla.
Fyrst um sinn mun nýja elds-
neytið einungis standa fyrirtækj-
um og verktökum til boða til notk-
unar á flutningabíla og vélar. ■
Lögreglan:
Tíu innbrot
í Reykjavík
LÖGREGLA Tilkynnt hafði verið um
tíu innbrot í Reykjavík frá klukk-
an sjö í gærmorgun til klukkan
þrjú í gærdag. Brotist var inn í sjö
bíla og inn á tvö heimili og á
kvennadeild Landspítalans.
Gluggi var brotinn á kvenna-
deild Landspítalans og farið inn á
skrifstofur tveggja lækna. Búið
var að róta til á skrifstofunum og
var talið að lyfseðlablokk hefði
verið stolið. ■
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/P
JE
TU
R
DAGUR B. EGGERTSSON
Hefurr rætt umdeildar hugmyndir um sam-
einingu íþrótta- og menningarmála.
Íþróttahreyfingin:
Formenn
mótmæla
SVEITARSTJÓRNARMÁL Forystumenn
allra stærstu íþróttafélaganna í
Reykjavík hafa mótmælt hug-
myndum um sameiningu íþrótta-
mála og menningarmála í stjórn-
sýslu borgarinnar. Málið verður
tekið fyrir í borgarráði í dag. Þeir
telja að núverandi fyrirkomulag
hafi reynst vel og óttast að breyt-
ingar kunni að bitna á íþrótta-
félögunum. Dagur B. Eggertsson,
formaður stjórnkerfisnefndar
borgarinnar, hefur sagt að endan-
legar tillögur um málið liggi fyrir
síðar í þessum mánuði. ■
Með áverka við komu í athvarf
Brot kært til lögreglu
2001 2002 2003
12%
13%
16%
7%7%
5%
AUSTURRÍSKA MÓDELIÐ
Fyrir sjö árum voru sett lög í Austurríki um vernd gegn heimilisofbeldi. Hin nýju lög
fólu í sér þá meginbreytingu að þegar tilkynnt var um ofbeldi á heimili fékk lögreglan
heimild til að vísa ofbeldismanni burt af heimili. Þeir sem vilja gera breytingar á ís-
lenskri löggjöf til að taka betur á heimilisofbeldi benda gjarnan á austurrísku lögin
sem fyrirmynd.
Samkvæmt austurrísku lögunum geta yfirvöld vísað meintum brotamanni af heimili
meints fórnarlambs og úr nánasta nágrenni, ef líkur eru á að alvarleg atlaga verði gerð
að lífi, heilsu eða frelsi manneskju, sérstaklega í ljósi sögu um fyrri atlögur,
Lögin vernda alla einstaklinga á heimilum sínum, hvort sem skyldleiki er með meint-
um brotaþola og brotamanni eða ekki. Brottvísunin og bannið við að snúa aftur eru
virk í 7 daga frá brottvísun.Yfirvöld geta ekki aflétt nálgunarbanni eftir ósk meints
brotaþola, nema sýnt hafi verið fram á að skilyrðin sem leiddu til brottvísunarinnar séu
ekki lengur til staðar.
Brottvísun lögreglunnar eða bann við að snúa aftur getur varað í allt að 10 daga. Ef
fórnarlambið, sem hefur þurft að þola hótun um ofbeldi, óskar eftir að bannið vari
lengur verður það að snúa sér til dómstólanna innan þess tíma og krefjast úrskurðar
um tímabundið bann.
LEIÐIR TIL ÚRBÓTA
Tillögur í skýrslum dómsmálaráðu-
neytisins til að bæta stöðu þolenda
heimilisofbeldis:
- þolendur heimilisofbeldis fái skipaða
löglærða talsmenn
- ákærureglum verði breytt á þann veg
að létt sé af þolendum heimilisofbeldis
að skera úr um hvort kæra skuli eða ekki
- felld verði úr gildi heimild til að falla frá
saksókn ef brot telst smávægilegt
- endurskoðuð verði heimild til að fella
niður refsingu vegna kynferðisbrots ef
brotaþoli og hinn brotlegi hafi gengið í
eða haldið áfram hjónabandi eða óvígðri
sambúð eftir að brot átti sér stað
- ákvæði um nálgunarbann verði lögfest
- ákvæði um vitnavernd verði lögfest
HEIMILISOFBELDI
Sextán prósent þeirra kvenna sem komu í Kvennaathvarfið í fyrra voru með áverka af
völdum ofbeldis. Myndin er sviðsett.
BORGAR ÞÓR EINARSSON
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
HEIMILISOFBELDI
ÁVERKAR OG KÆRUR
Heimild: Ársskýrsla Kvennaathvarfs 2003
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/T
EI
TU
R