Tíminn - 20.09.1973, Blaðsíða 16

16
TÍMINN
Fimmtudagur 20. september 1973
BROTTFÖR BREZKA FLOTANS MIKILVÆGT
SKREF TIL LAUSNAR LANDHELGISDEILUNNI
Rætt við Heimi Hannesson lögfræðing um
Skjótra aðgerða þörf
drsfund A.T.A. samtakanna
Heimir Hannesson
I SIÐUSTU viku var haldinn i
Briissel ársfundur Atlantshafs-
samtakanna, sem eru heildar-
samtök A.T.A. samtakanna, sem
starfandi eru i öllum aöildarrikj-
um NATO og eru félög áhuga-
manna um alþjóöamál og sam-
starf Atlantshafsrikjanna. A
vegum islenzku S.V.S. samtak-
anna sátu þennan fund fjórir
fulltrúar, m.a. formaöur samtak-
anna, Knútur Hallsson skrif-
stofustjóri og Heimir Hannesson
lögfræöingur. Þaö hefur þegar
komiö fram i fréttaskeytum frá
erlendum fréttastofum, aö fundur
þessi vakti mikla athygli og
einkum fyrir þá sök, aö málefni
lslands voru þar mjög á dagskrá
og I lokaályktun um þessi mál
borin fram af forseta samtak-
anna, Eugene Rostow, sem um
skeiö var aöstoöarutanrikisráö-
herra Bandarikjanna, en i þeirri
ályktun er fagnaö þeim samning-
um, er Islendingar hafi þegar
gert viö Belgiumenn, Norömenn
og Færeyinga svo og vinsam-
legum samningaviöræöum við V-
Þjóöverja, en þvi lýst yfir að
fundurinn telur þaö mikilvægt
skref til lausnar deilu Breta og
tslendinga, að brezki flotinn fari á
brotU af tslandsmiðum.
Heimir Hannesson flutti ræöu
um landhelgismáliö þegar er
framsöguræðum var lokiö og
innti blaðið hann frétta af fundin-
um, en hér á eftir verður sagt
fráhluta af ræðu hans.
íslenzk málefni á dag-
skrá
1 viðtali við blaðið staðfesti
Heimir, að miklar umræður hefðu
átt sér staö um islenzk málefni,
bæöi á dagskrá fundarins og þá
ekki siöur óformlega. Aö þvi leyti
heföi þetta veriö auðvelt, þar sem
bæöi islenzku fulltrúarnir og hinir
erlendu væru komnir sem
einstaklingar, en ekki fulltrúar
rikisstjórna i þessu tilviki, en
þarna heföu veriö saman komnir
um 300 manns og þar af f jölmarg-
ir þingmenn og aðrir áhrifamenn
margra landa. Hann og aðrir
fulltrúar héöan heföu verið
ánægöir með þaö, aö i lokaálytk-
un fundarins væri viljayfirlýsing
um brottför flotans, þó aö vissu-
lega heföi verið ákjósanlegra, að
kveöiö hefði verið sterkara aö
oröi, en þetta atriði heföi þó veriö
mjög mikilvægt. Þvi færi fjarri að
þarna heföi veriö grundvöllur til
umræöna, um nokkra lausn deil-
unnar, en hinn ákjósanlegasti
vettvangur til að skýra fyrir
fundinum afstööu Islendinga og
um leið þær afleiöingar, er að-
gerðir Rreta gætu haft á afstööu
mannahértil samstarfs við aörar
bandalagsþjóöir i öryggismálum,
ef lengur drægist, aö bandalags-
þjóöir okkar sýndu okkur skilning
og stuöning bæði i oröi og á borði.
Meöal framsögumanna á fund-
inum voru ýmsir forystumenn i
belgiskum stjórnmálum, dr.
Jósef Luns og Johan Holst, for-
stööumaður norsku utanrikis-
stofnunarinnar, sem gerði m.a.
aö umtalsefni islenzk málefni.
Akveðið hafði verið, að dr.
Kissinger flytti þarna ræðu, en
afturkalla varð heimsókn hans
vegna anna heima fyrir, en I stað
þess flutt ávörp frá honum.
Heimir sagði, að mjög áberandi
hefði verið, að þingfulltrúar
sýndu áhuga á málinu og um leið
áhyggjuraf frekari gangi þess, ef
engin lausn fyndist. Rikjandi
skoðun hefði verið, að Bretum
bæri að kalla flota sinn á brott án
tafar og viö þvi ekki búizt, að til
greina kæmi af hálfu Islendinga,
aö hefja nokkra samninga við
Breta undir þessum kring-
umstæðum. Brezku fulltrúarnir
sem margir hefðu veriö þing-
menn úr öllum flokkum, hefðu
sýnt málinu mikinn áhuga, en
skoöanir nokkuð skiptar eftir
eigin kjördæmum, og um starfs-
aðferðir til lausnar. Mjög
áberandi hefði verið vinsemd
norrænu fulltrúanna og hinna
bandarisku. Forseti samtakanna
Eugene Rostow, hefði tsýnt mál-
inu persónulega mikinn áhuga.
t upphafi ræöu sinnar sagði
Heimir Hannesson, að óhjá-
kvæmilegt væri, að á þessum
tima hljómaöi rödd tslands með
töluvert öðrum hætti en áður
hefði gerzt á þessum fundum —
og þaö ekki siður meö hliðsjón af
þvi, að dagskrá fundarins væri
tillögur og framsöguræður um
einingu og samstarf Atlantshafs-
rikjanna. Siðan sagði Heimir:
Fiskveiðideilan við Breta — og
Vestur-Þjóöverja — og þá eink-
um rikisstjórn hennar hátignar
og fiskveiðiflota brezku togaraút-
geröarinnar hefur nú stigmagn-
azt svo — og er komin á það al-
varlegt stig, að rikisstjórn Bret-
lands hefir siöan i maí-mánuöi
látið sjálfan brezka flotann og
nokkra dráttarbáta hafa slik af-
skipti innan islenzkrar fiskveiði-
lögsögu, aö viö liggur, að til hinna
alvarlegustu atburða kunni að
draga daglega,og frá þvi að flot-
inn kom hafa gerzt hinir alvar-
legustu atburðir. Ég ætla ekki á
þessum stað né stund að reyna að
rekja fyrir þessari samkomu hið
þjóöréttarlega baksvið deilunnar
— um það fjalla embættismenn og
ráðherrar landanna, en ég tel það
skyldu okkar, sem hér erum
komnir úr fleiri en einum isl.
stjórnmálaflokki, að vekja at-
hygli fundarins á þvi, að ef áfram
heldur sem verið hefur og brezki
flotinn dregur sig ekki án nokk-
urra skilyrða út fyrir 50 mflna
mörkin — er á þvi veruleg hætta,
að meö þessum aðgerðum af
hálfu brezku rikisstjórnarinnar
sé verið að stofna I hinn alvarleg-
asta voða öryggistengslum ts-
lands við Atlantshafsbandalagið.
Það hefur aldrei verið ætlun is-
lenzkra ráðamanna að tengja
þessi tvö mál saman^em eru ólik
að eðli ög uppruna, en aðgerðir
Breta hafa gert það á svo áhrifa-
mikinn hátt, aö héðan af verður
ekki aftur snúið nema til skjótra
aögeröa verði gripið.
Siðan rakti ræðumaður
Nimrod-flug Breta og afstöðu ts-
lendinga I þvi máli og hversu al-
varlegum augum þetta væri litið
og varpaöi fram þeirri spurningu,
hvort Bretar myndu leyfa sér i
sambærilegri deilu viö aðra þjóð
að beita slikum aðgerðum, jafn-
vel þó að slik þjóð væri mun
minna herveldi en Bretar sjálfir.
Sagan og þorskurinn
1 framhaldi af þessu sagði
ræðumaður:
Ef vikið er aftur að sjálfri deil-
unni um réttinn til að hafa lög-
sögu yfir sjávarbotni og hafinu
fyrir ofan þá skal þvi ekki haldið
fram, að allur rétturinn, lagaleg-
ur, sögulegur eöa siðferðilegur
sé skilyrðislaust allur Islands
megin. Hinn lagalegi er
umdeilanlegur einkum vegna
vöntunar á alþjóðalögum, hinn
sögulegi mótast af mati mannna
á þvi, hvernær sagan hefjist. Bre-
tar tala um sögulegan rétt til fisk-
veiða og benda á gamalgróna út-
gerð — á móti má svara með rik-
um rétti, að ef sú söguskýring
hefði ráðiö, t.d. þegar deilt var
um 12 milurnar væri varla nokkur
fiskur eftir til skiptanna-einnig
þorskurinn heyrði sögunni til. En
hinn siðferðilegi réttur orkaði
ekki tvimælis. Ef lltilli þjóð, sem
á allt sitt undir sjávarafla, er
neitað um þann lffsrétt af sterk-
um nágrönnum, sem beita afls-
munar, er sjálfstæði hennar i veði
— og þegar sjálfstæði og sjálft lif
þjóðarinnar er i hófi vill engin
þjóð, hvorki tslendingar Bretar
ne áðrar þjóðir, eiga sina framtið
undir ákvörðunum annarra.
Með aðgerðum sinum geti Bre-
tar tafið þessa þróun, en allir vita
að sú þróun er hafin, er verður
ekki stöðvuö. Það er áreiðanlega
ekki langt undan að 50 milurnar
verða söguleg staðreynd.
Betur væri að brezka rikis-
stjórnin færi að ráðum nýlegs
stjórnmálaleiðara i einu virtasta
blaði Bretlands, þar sem sagt
var, að það væri i þágu Breta
sjálfra, að lýsa þvi þegar yfir, að
þeir styddu 50 milur á hafréttar-
ráðstefnunni á næsta ári. En það
væri betur, að töfin ,sem svo dýru
veröi væri keypt af Bretum sjálf-
um, verði ekki éingöngu til þess
að rýra traust Atlantshafsbanda-
lagsins heldur einnig til þess aö
það glataði bandamanni.
Baráttan er við stjórn-
málamenn og hags-
munasamtök
Og i lok ræðu sinnar sagði
Heimir Hannesson:
Sérstök áherzla skal á það lögð,
að það er okkur mikið harmsefni
að eiga I jafn alvarlegum deilum
viö gamla vinaþjóð og á tslandi á
sú skoðun sér enn marga
fylgjendur, að baráttan sé ekki
við þjóð heldur stjórmálaforingja
og þau hagsmunasamtök, sem
þeir telja sig vera fulltrúa fyrir.
En hvert sem upphafið og hver
sem alþjóöalögin kunna að vera
— eða vera ekki — verð ég að tala
eins hreinskilnislega og kostur
er við þessa virðulegu samkomu,
aö ef ekki veröa skjót þáttaskil af
hálfu brezka flotans kann svo að
fara að afleiðingarnar verði hin-
ar alvarlegustu fyrir öryggismál
alls Noröur-Atlantshafssvæðis-
ins, sem skiptu verulegu máli fyr-
ir allar þær þjóðir, er þar ættu
hagsmuna að gæta. Þvi miður er
málið svo einfalt. Ef svo er kom-
iö, aö rikisstjórn hennar hátignar
ætlar sér að kalla fram þessa
stöðu til þess eins að vernda
nokkra viðbótarþorska fyrir Hull
og Grimsby — er illa komið fyrir
þessum gamla gæzlumanni
Atlantshafsins og hinni gáfuðu
þjóð Englendinga. Og það verður
að skiljast svo á þvi leiki enginn
vafi, að á tslandi eru engin
flokksbönd, engir pólitiskir flokk-
ar eða mismunandi afstaða til
grundvallaratriða landhelgis-
málsins. Það væri mjög alvarleg-
ur misskilningur, ef einhverjir
héldu annað.
Siðan þakkaði Heimir þann
skilning og þann áhuga er fjöl-
margir aðilar hefðu sýnt á mál-
efnum tslendinga og þakkaði dr.
Josef Luns, framkvæmdastjóra
bandalagsins, sérstaklega það
starf, er hann hefði innt af hönd-
um vegna deilunnar og sagði að
lokum:
Til þess að leysa þann vanda,
sem við er að etja, þurfa menn að
skilja hann. Ef hann er ekki leyst-
ur innan skamms tima kann að
blasa við okkur öllum enn meiri
vandi en flesta kann að gruna
með hinum alvarlegustu afleið-
ingum — og þá kann að verða of
seint að tala um einingu og sam-
starf. — TK.
Félagsmdlaróðherra: Komandi alþingi auki tekjur byggingasjóðs:
Félagsleg byggingastarf-
semi fái aukin hluta af
hinni opinberu aðstoð
51.65% af fjármagni
EJ-Reykjavik. — 80 —90 manns
víðs vegar af Norðurlandi sátu
ráðstefnu um húsnæðismáL
sem Fjórðungssamband Norð-
lendinga hélt i samráði við Hús-
næðismálastofnun rikisins og
Rannsóknarstofnun byggingar-
iðnaðarins á Dalvik s.l. mánudag
. t ræðu, sem Björn Jónsson,
félagsmálaráðherra hélt á ráð-
stefnunni, lagði hann áherzlu á,
að komandi Alþingi yrði að sjá
Byggingasjóði rikisins fyrir
auknum tekjum. Jafnframt þyrfti
að beina opinberri aðstoð i hús-
næðismálum i vaxandi mæli til
félagslegra byggingafram-
kvæmda.
Ráðstefnan fór fram i Vikurröst
á Dalvik, og var til hennar boðið
sveitarstjórnarmönnum,
byggingarfulltrúum og öðrum
tæknistarfsmönnum sveitar-
félaga, svo og byggingamönnum
og verktökum.
Betra skipulag —
meira fjármagn
Bjarni Einarsson formaður
Fjórðungssambands Norðlend-
inga setti ráðstefnuna og skipaði
fundarstjóra Hilmar Danielsson,
sveitarstjóra á Dalvik og Valde-
mar Bragason, skrifstofustjóra,
ritara. Var siðan gengið til dag-
skrár og flutti Björn Jónsson
félagsmálaráðherra fyrst ávarp.
byggingasjóðs hefur
Félagsmálaráðherra taldi, að
húsnæöismál landsbyggðarinnar
væri nærtækasta og árangursrik-
asta leiðin til að skapa jafnvægi i
byggðum landsins. Fyrst eftir að
ráðherra hefði tekið við störfum
var þvi mjög haldið á lofti i fjöl-
miölum að algjört öngþveiti rikti i
lánamálum Húsnæðismálastj
rikisins og mikið fé skorti til að
hægt væri að lána út á ibúðir, sem
gerðar höfðu verið fokheldar frá
siðustu áramótum. Þetta hefði
verið ofmælt og nú hefði tekizt að
útvega nægilegt fjármagn til að
lána þeim húsbyggjendum, er
hafa gert fokhelt þetta ár.
Ráðherrann ræddi að lokum
framtið 'húsnæðismálanna, og
lagði þar m.a. áherzlu á, að vinna
yrði skipulegar en gert hefur
verið að lausn húsnæðismálanna,
m.a. með áætlanagerð, sem sam-
ræmd sé atvinnu- og byggðaáælt-
unum og almennri stefnu i efna-
hagsmálum, að koma verði á
nánara samstarfi lifeyrissjóð-
anna og almenna húsnæðismála-
kerfisins i sambandi við fjár-
mögnun byggingastarfsemi i
landinu, að komandi alþingi auki
tekjustofna.Byggingasjóðs, og að
opinber aðstoð verði i rikara mæli
en nú er beint til félagslegra
byggingaframkvæmda. Þá sagði
hann, að framkvæmd á lögum um
leiguibúðir á vegum sveitar-
félaga, við hlið byggingu verka-
farið til Reykjavíkur
mannabústaða, verði látin njóta
algjörs forgangs af hálfu
Byggingasjóðs og stjórnvalda.
Orsakir húsnæðisvand-
ræða landsbyggðarinnar
Framkvæmdastjóri Húsnæðis-
málastofnunar, Sigurður E
Guðmundsson, ræddi m.a. um
húsnæðismál landsbyggðarinnar,
og taldi upp eftirfarandi orsakir
þess, að landsbyggðin býr við
skarðan hlut i húsnæðismálum:
1. Röskun varð á jafnvægi
Ibúðarbygginga á landinu vegna
ákvörðunar stjórnvalda að láta
byggja 1250 ibúðir fyrir láglauna-
fólk i Breiðholti.
2. Landsbyggðin hefur farið
mikils á mis við fjármögnun á
vegum lifeyrissjóðakerfisins.
3. Vegna hagkvæmni, sem skap-
azt hefur af stærri verkeindum á
höfuðborgarsvæðinu, hefur oft
reynzt auðveldara fyrir efnalitið
fólk að eignast ibúð þar en úti á
landsbyggðinni.
4. Ekki hefur verið nægilega
rikur skilningur af hálfu sveitar-
stjórna á að marka langtima
stefnu i húsnæðismálum, og jafn-
vel að taka frumkvæði i upp-
byggingu ibúðarhúsnæðis.
5. Peningastofnanir viða úti á
landi eru of veigalitlar til að geta
Framhald á bls. 13