Tíminn - 20.09.1973, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 20. september 1973
TÍMINN
17
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
b'ramkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ititstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif- >
stofur i Edduluisinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f
-
Geoffrey Smith, The Times:
Svíum vegnar vel utan
Ef nahagsbandalagsi ns
Utanríkisverzlunin hefur verið þeim hagstæð
Staða iðnaðarins
Við opnun kaupstefnunnar íslenzkur
fatnaður.sem haldin var nýlega, vakti Gunnar
S. Friðriksson, formaður Félags isl. iðnrek-
enda, athygli á þeirri staðreynd, að verðlags-
þróunin hefði ekki verið iðnaðinum eins hag-
stæð og sjávarútvegi og landbúnaði, og væri
þvi nú svo komið, að iðnaðurinn væri kominn i
verulegan vanda vegna þessarar þróunar. Sem
dæmi um það, benti Gunnar á, að á árinu 1972
hækkuðu landbúnaðarvörur um meira en 18%,
fiskur og fiskafurðir um nærri 18%, húsnæði og
þjónusta um 14%, innfluttar neyzluvörur um
12,4%, en innlendar neyzluvörur, þ.e. almenn-
ar iðnaðarvörur, um aðeins 10,4%. Á þessum
tima varð iðnaðurinn að taka á sig yfir 25%
kauphækkanir og miklar hráefnahækkanir.
Gunnari fórust ennfremur orð á þessa leið:
„Þróunin 1973 hefur orðið hraðari og má sem
dæmi nefna að fyrir 2 árum var verð á áli og
frystum fiskblokkum það sama, eða 21 cent
fyrir hvert enskt pund, en i dag hefur verð á áli
mjakazt upp i 27 cent á sama tima og verð á
fiskblokk er komið i 72 cent. Þetta dæmi sýnir
mjög glögglega, þó ef til vill nokkuð ýkt, mis-
muninn á verðlagsþróun iðnaðarvara og fisk-
afurða. Þegar svo innlent verðlag eltir verðlag
fiskafurða má ljóst vera i hvern vanda
iðnaðurinn er kominn.
Af gamalli reynslu eigum við að geta ráðið,
að ekki sé á það treystandi að mjög hátt verð
lag á matvælum haldist til frambúðar, þar eð
hátt verðlag hvetur til aukinnar framleiðslu,
sem siðar veldur verðlækkun vegna aukins
framboðs. Það væri þvi miður, ef hið mikla
góðæri i fiskveiðum og fiskiðnaði, yrði til þess
að áform um eflingu iðnaðar og aukningu á út-
flutningi iðnaðarvara yrðu lögð á hilluna.
Það er þvi knýjandi nauðsyn að stjórnvöld
auðveldi iðnaðinum að bregðast við núverandi
aðstæðum, svo að hann geti gegnt þvi hlut-
verki, að hleypa fleiri stoðum undir islenzkt
efnahagslif og gera það þannig óháðara verð-
og aflasveiflum”.
Undir þessi ummæli Gunnars ber að taka.
Hér kemur i fyrsta lagi til greina að skapa
iðnaðinum sem sambærilegasta stöðu við er-
lenda keppinauta i tolla- og lánamálum. Það
verður eitt af verkefnum næsta þings, að taka
þessi mál til rækilegrar athugunar.
Er Matthias siðlaus?
Morgunblaðið heldur þvi fram i forustugrein
i gær, að það sé „rakalaus, óábyrg ævintýra-
mennska i utanrikismálum” og ,,leikur að eldi
með fjöregg þjóðarinnar”, ef þvi er haldið
fram, að árás Breta geti haft áhrif á afstöðu Is-
lendinga til Nato. Það segir ennfremur að þetta
sé „siðlaus ævintýrapólitik”. Enginn hefur þó
gengið lengra i þessu en Matthías Jóhannes-
sen, þegar hann spurði Kissinger, hvort honum
væri ljóst, að „Bretar væru að skjóta íslandi út
úr Nato”. Ekki verður annað talið af þessum
siðustu skrifum Mbl. en að það dæmi einn rit-
stjóra sinn siðleysingja. Svo fullkomlega eru
þeir, sem nú skrifa forustugreinar Mbl.,
gengnir af göflunum.
Olof Palnie
NOKKUR breyting hefir
orðið á skoðunum Svia i sam-
skiptum þeirra við Efnahags-
bandalag Evrópu. Ýmsir
höfðu gert ráð fyrir að
reynslan af þvi að vera utan
bandalagsins ylli þvi fyrr en
seinna, að Sviar sannfærðust
um, að ekkert jafnaðist á við
fulla aðild.
betta var talið enn senni-
legra vegna þess, að
samningarnir við bandalagið
færðu Svium miklu minna i
aðra hönd en þeir fóru fram á.
Þeir fengu litlu framgengt
öðru en lækkandi tollum, auk
veikra vona um aukna sam-
vinnu i framtiðinni.
Engar stofnanir eiga að sjá
um stefnumótun og engir
samningar fengust um þess
háttar ráðstafanir. Sviar hafa
þvi engin áhrif á stefnu
bandalagsins, en stefna þess
hefir að sjálfsögðu veruleg
áhrif á viðskiptaaðstöðu
þeirra.
ENSKUR géstur i Sviþjóð
hlýtur að komast að þeirri
niðurstöðu, að skoðanir Svia
hafi tekið allt aðra stefnu en
búizt var við. Þeir, sem héldu
fram fyrir nokkrum árum, að
efnahagsleg framtið Svia yilti
á þvi að fá fulla aðild að
Efnahagsbandalaginu, segj-
ast nú vera fyllilega ánægðir
með viðskiptasamningana.
Afstaðan til Efnahags-
bandalagsins var ekki á dag-
skrá i ksoningabaráttunni.
Bent hefir verið á, að banda-
lagið hafi enn ekki mótað
neina ákveðna stefnu um að-
stoð, en þegar að þvi komi
kunni sænsk fyrirtæki að
standa höllum fæti i sam-
keppni við hliðstæð fyrirtæki í
Efnahagsbandalagsrikjunum
um opinberar framkvæmdir.
Sumir hafa einnig nokkrar
áhyggjur af hugarfarslegum
áhrifum þess að standa utan
bandalagsins.
Gleymast sænsk fyrirtæki til
dæmis, þegar farið verður að
sameinast um framkvæmdir i
Suður-Ameriku og Afriku?
Verða sænsk fyrirtæki afskipt
vegna samvinnu fyrirtækja i
aðildarrikjunum? Ofurlitið
heyrist kvartað um, að brezk
fyrirtæki beini skiptum sinum
fyrirtæki beini skiptum sinum
við Svia einungis af þvi, að
þeim beri að skipta við banda-
lagsrikin þegar þess er kostur.
En þetta geta tæpast talizt
nema örlitlir skýjahnoðrar á
viðskiptahimni Svia, sem yfir-
leitt er heiður og bjartur.
HVAÐ veldur bjarsýni
Svia? Sænskir viðskiptajöfrar
kunna að meta það, að tollar
lækka á flestum framleiðslu-
vörum i skiptum við banda-
lagsrikin, og sú lækkun er ná-
lega jafn ör og orðið hefði við
aðild. Að þvi kemur, að
enginn toliur verður til fyrir-
stöðu. Áhrif smáþjóðar á
stefnumótun bandalagsins
hefðuhvort sem er varla ráðið
úrslitum um neinar meiri-
háttar ákvarðanir.
Annað atriði ræður einnig
miklu um bjartsýni Svia. Þeir
eiga marga viðskiptajöfra,
sem þegar starfa meira og
minna á erlendum vettvangi,
og eiga auðvelt með að hefja
starfsemi innan Efnahags-
bandalagsrfkjanna eða auka
fyrri umsvif þar. Sænsk fyrir-
tæki hafa fjárfest það mikið
erlendis, að mörgum þykir
nóg um, og Krister Wickman
utanrikisráðherra Svia hafði
heitið að stemma stigu við
aukningunni. Þess verður þó
ekki vart, að hann eða aðrir
hafi komizt að niðurstöðu um,
hvernig þvi yrði við komið.
SENNILEGA veldur mis-
reikningur sænsku rikis-
stjórnarinnar þó mestu um
ánægju sænskra viðskipta-
jörfa og bankamanna með
skiptin við Efnahagsbanda-
lagsrikin, enda njóta þeir góðs
afhonum. Sænska rikistjórnin
hefir undangengin ár óttazt
þenslu heima fyrir og þvi
reynt að hamla gegn henni.
En ofvaxtar hefir aldrei gætt.
Úrdráttarstef na sænsku
rikisstjórnarinnar hefir sætt
gagnrýni á þeim forsendum,
að hún hafi valdið meira at-
vinnuleysi en nauðsyn hefði
veriðá. Atvinnuleysi i Sviþjóð
telst þóekkimikið miðað við
aðrar þjóðir. Hömlur gegn
þenslu innanlands hafa leitt
til þess, að Sviar hafa aukið
sölu úr íandi hröðum skrefum.
Sænskir iðjuhöldar og
bankamenn glotta i kampinn
þegar þeir lýsa þvi, hve mis-
reikningur rikisstjórnarinnar
hefir reynzt þeim arðvænleg-
ur. Efnahagskerfið innan-
lands hefir ekki ofhitnað og
engir alvarlegir flöskuhálsar
myndazt. Ahrif verðbólgu á
tilkostnað hafa orðið minni i
Sviþjóð en mörgum öðrum
Evrópurikjum. Vextir eru
lágir og horfur A auknum við-
skiptum á Evrópumarkaði eru
þvi góðar.
ÚTFLUTNINGUR Svia hef-
ir aukizt ört, mörg fyrirtæki
hafa dafnað mjög vel og
greiðslujöfnuður við útlönd er
því hagstæður. Þegar þannig
stendur á er varla við þvi að
búast að viðskiptasamningar
við Efnahagsbandalagsrikin
valdi áhyggjum. Sænskir
iðjuhöldar hafa verið of
önnum kafnir við að selja til
þess að gefa sér tima til að
hafa áhyggjur af sölumögu-
leikjum til bandalagsrfkjanna
i framtiðinni. MEð hverjum
deginum, sem liður, nálgast
sú stund, að viðskipti við
bandalagsrikin verði toll-
frjáls.
Hafi Sviar heppnina með
sér næstu árin, geta þeir
glaðzt yfir horfum á auknum
viðskiptum við hinn svo-
kallaða ytri hring Evrópu og
þurfa þvi naumast að ryðja
sér til rúms innan Efnahags-
bandalagsins sjálfs.
Velgengni Svia i viðskiptum
að Vestur-Evrópu hefir valdið
breyttri viðskiptastefnu. Þeir
lita blátt áfram á árangurinn,
sem náðst hefir, og kappkosta
að auka umsvifin þar, sem
hann hefir orðið beztur, en það
hefir hann einmitt orðið i
Vestur-Evrópu og Norður-
Ameriku.
SVIAR hafa verið seinir
ti'.að notfæra sér japanska
markaðinn, en eru nú farnir
að athuga um hann, og
horfurnar eru sýnilega upp-
örvandi. En eftirtektarverðast
erþóhvað orðið hefir útundan
hjá Svium. Þeir fjölyrða
mjög um hinn svonefnda
þriðja heim i stjórnmála-
umræðum. En vanþróuðu
rikin hafa valdið vonbrigðum i
viðskiptum. Einstök fyrirtæki
geta gert ábatavænlega
samninga við riki i Afriku og
Suður-Ameriku, en þar þykir
ekki eftirsóknarverður mark-
aður yfirleitt.
Hið sama á við um Austur-
Evrópu. Skammt er siðan að
Sviar gerðu sér góðar vonir
um viðskipti þar, enda höfðu
þeir sem ein af þróuðustu
iðnaðarþjóðum Evrópu ágæta
aðstöðu til að notfæra sér þann
markað. En nú er ekki framar
álitið, að útflytjendur fái æski-
legt verð fyrir vöru sina i
Austur-Evrópu. Ekki er talinn
öruggur markaður i Sovétrikj-
unum, og markaðurinn i
Austur-Evrópurikjunum er
hvorki talinn ábatavænlegur
né ört vaxandi i samanburði
við Vestur-Evrópu.
Þarna er um merkilega
mótsögn að ræða. Sviar
hneigjast að þvi að haga
stjórnmálasamskiptum sinum
við erlendar þjóðir eftir sér-
stöku siðalögmáli. Svo er þó
að sjá sem þeir ætli að haga
verzlunarviðskiptum sinum
við aðrar þjóðir eftir meira
raunsæi en þeir hafa til þessa
gert,hvaðsem liður háværum
stjórnmálaumræðum i þver-
öfuga átt.
Þ.Þ.