Fréttablaðið - 04.12.2004, Page 24

Það hafði flogið fyrir að íslenska
utanríkisráðuneytið hefði undir
forystu Halldórs Ásgrímssonar
sett sér það háleita markmið að
tryggja Íslandi sæti í Öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna fyrir kjör-
tímabilið 2009-2010. Háar tölur
heyrðust nefndar um þær upphæð-
ir sem kosningabarátta af þessu
tagi mundi kosta, en það væri þess
virði vegna þess að vegur Íslands
mundi vaxa í veröldinni og orðstír
þess berast um heiminn.
Svo var það, um það leyti sem
þeir höfðu stólaskipti Davíð og
Halldór, að breiðsíða birtist í Morg-
unblaðinu með viðtali við Hjálmar
W. Hannesson, fastafulltrúa Ís-
lands hjá Sameinuðu þjóðunum,
sem rak ákafan áróður fyrir því að
Ísland leitaði fulltingis meðal að-
ildarþjóðanna við þessa hugmynd.
Framboðsbarátta væri raunar þeg-
ar hafin og kostnaður við bröltið
talinn geta numið allt að 800 millj-
ónum króna. Miðað við áreiðan-
leika fjárhagsáætlana opinberra
aðila er örugglega óhætt að smyrja
ofan á þetta sirka 20 prósentum og
gera ráð fyrir að utanríkisráðu-
neytið sé reiðubúið að verja til þess
arna svo sem einum milljarði.
Og rökin fyrir þessu. Það væri
stefna Íslands að láta að sér kveða
sem víðast í alþjóðasamstarfi. Ís-
land vildi hvarvetna stuðla að friði.
Og svo kom rúsínan í pylsuendan-
um, „rök“ sem oft er gripið til
þegar allt um þrýtur: Þetta er svo
góð landkynning, að jafnvel þótt
ekki heppnaðist að afla nægilegs
fylgis við Íslending í þetta sæti, þá
er það fullkomlega peninganna
virði að sóa í þetta svo sem eins og
milljarði króna!
Hjálmar skýrði svo frá, að þeg-
ar hefði framboð íslensks fulltrúa
verið kynnt fyrir fulltrúum fjöl-
margra þjóða og fengið jákvæð
viðbrögð en tók þó fram, að í þessu
efni yrði ekkert öruggt fyrr en
komið væri fast að kosningunni.
Nú er það svo, að aldrei hingað
til hefur ríkt jafn mikil óvissa um
framtíðarskipan Öryggisráðsins.
Núverandi skipan endurspeglar
valdahlutföll eins og þau voru við
lok síðari heimsstyrjaldar. Fimm
ríki hafa fastafulltrúa, sem hver
um sig fer með neitunarvald;
Bandaríkin, Bretland, Rússland,
Frakkland og Kína. Tíu fulltrúar til
viðbótar eru kosnir til tveggja ára í
senn. Þýskaland telur sig ekki hafa
minni rétt en Frakkland sem efna-
hagslegt stórveldi. Í Asíu gera Ind-
land, næstfjölmennasta ríki heims,
Japan og Indónesía, fjölmennasta
múslimaríki heimsins, öll kröfu til
fastafulltrúa. Háværar kröfur eru
uppi um að þess verði jafnan gætt
að allar heimsálfur eigi sinn full-
trúa. Þótt ekkert samkomulag sé í
sjónmáli í þessu efni verður þó að
gera fastlega ráð fyrir því að ein-
hvern tíma á næstu árum verði
skipan Öryggisráðsins gerbreytt,
og líkindin á því að þá verði pláss í
ráðinu fyrir smáríki á borð við
Ísland verða þá hverfandi.
En setjum nú svo að öll þessi
stórveldi að mannfjölda, efnahags-
og hernaðarmætti komi sér nú ekki
saman um neitt og því verði kosið
til ráðsins eftir núgildandi reglum
eftir fjögur ár. Er líklegt að vegur
Íslands aukist við þetta, það verði
stöðugt í sviðsljósinu, heimurinn
eigi eftir að standa á öndinni yfir
því hvaða ákvörðun íslenski full-
trúinn muni að lokum taka varð-
andi frið eða ófrið? Annað eyland í
Atlantshafi, Grænhöfðaeyjar, fékk
fulltrúa sinn kjörinn í ráðið fyrir
nokkrum árum. Ég hef ekki orðið
var við að hróður þess ágæta ríkis
hafi aukist um svo mikið sem
spönn við þessa vegsemd. Þær
ágætu eyjar voru öllum jafn
ókunnar í lok tveggja ára kjörtíma-
bilsins sem við upphaf þess.
Einstaka sinnum hendir þó að
smáríki komist í skeyti alþjóðlegra
fréttastofa vegna setu sinnar í ör-
yggisráðinu. Þannig var t.d. með
Afríkuríkið Kamerún í undanfara
innrásarinnar í Írak. Þegar ljóst
var að neitunarvaldi yrði beitt
gegn lokaályktun, sem legði bless-
un yfir innrás Bandaríkjamanna og
Breta í Írak, freistuðu Bandaríkin
þess að ná þó fram hreinum meiri-
hluta fulltrúa með slíkri ályktun.
Kamerún komst þá í oddaaðstöðu.
Sendifulltrúar Frakka og Banda-
ríkjanna háðu harða keppni um at-
kvæði Kamerún og spöruðu hvorki
gylliboð né hótanir (og kannski
smámútur) til að ná markmiði sínu.
Að lokum höfðu gömlu nýlendu-
herrarnir yfirhöndina og Banda-
ríkjamenn urðu að bíta í það súra
epli að fá ekki einu sinni meirihluta
atkvæða í Öryggisráðinu fyrir
lokaályktun af þessu tagi. Ekki
varð ég var við að Kamerún stigi í
áliti heimsins við þessa athygli.
Hin kalda staðreynd er sú, að
verðandi fulltrúi Íslands á aðeins
um tvennt að velja kæmi til at-
kvæðagreiðslu í ráðinu: Koma
fram sem aftaníossi og leppur
Bandaríkjanna, sem fylgdi þeim í
hvívetna, eða snúast gegn Banda-
ríkjunum og fyrirgera þannig því
vinsamlega samkomulagi sem
þrátt fyrir allt hefur verið byggt
upp milli okkar og þeirra á síðustu
áratugum. Ég veit ekki hvor kost-
urinn er verri. Hitt er víst að hvor-
ugt hlutskiptið yrði okkur til álits-
auka. Við hljótum að geta varið
þessum milljarði til verðugri verk-
efna innanlands eða utan. ■
Í stafrófskverum hagfræðinnar er vaxtahækkun jafnan talin með-al hinna einföldustu og áhrifamestu ráða til að sporna við offram-boði á peningum sem birtist í verðbólgu. Þetta byggir á þeirri ein-
földu hugsun að þegar verð vöru hækkar, í þessu tilfelli peninga,
minnkar eftirspurnin. Þegar Íslendingar tóku upp hefðbundna vest-
ræna hagstjórn í byrjun tíunda áratugarins og ríkisstjórnin ákvað að
notfæra sér þessa aðferð til að slá á þenslu var hugsunin svo framandi
að formaður annarrar stærstu launþegahreyfingar landsins andmælti
henni með þeim orðum að vaxtahækkun myndi augljóslega auka verð-
bólguna en ekki minnka hana. Reynslan átti þó eftir að sýna annað.
En samtímis því sem við Íslendingar höfum verið að tileinka okkur
skilning á lögmálum efnahagslífsins hefur þjóðfélagið tekið stakka-
skiptum. Hækkun vaxta er enn áhrifarík leið til að halda aftur af verð-
bólgu en hún er ekki lengur sá töfrasproti sem hún var þegar hagkerf-
ið var fábrotnara og einangraðra en nú er. Einkavæðingin, alþjóðavæð-
ingin og frjálsræðið á fjármagnsmarkaðnum setur opinberri hag-
stjórn, þar á meðal vaxtahækkun, auknar hömlur og takmarkanir.
Hækkun stýrivaxta Seðlabankans á fimmtudaginn um eitt prósentu-
stig, úr 7,25% í 8,25%, er viðleitni til að hafa verðþróun hér á landi í
samræmi við ásetning bankans um að halda verðbólgu sem næst við
2,5% sem er hið yfirlýsta verðbólgumarkmið bankans. Að undanförnu
hefur ýmislegt bent til þess að verðbólgan gæti farið verulega fram úr
þeirri áætlun. Í ársfjórðungsriti Seðlabankans, Peningamálum, segir
að innlend eftirspurn hafi aukist hraðar en áður var talið og umfang
stóriðjuframkvæmda hafi aukist. Auk þess hafi útlán bankanna til ein-
staklinga, og þá er einkum átt við nýju húsnæðislánin, aukist verulega
í kjölfar vaxandi samkeppni á fjármálamarkaði. Ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar um skattalækkanir án þess að samtímis sé skýrt frá áformum
um aðhald í ríkisfjármálum hafi hér einnig áhrif.
Ástæðulaust er að fetta fingur út í ráðstafanir Seðlabankans, svo
málefnalegar sem þær eru. Hitt blasir við að vegna breytinga á ís-
lensku hagkerfi verður árangur þeirra minni og ekki eins skjótvirkur
og áður. Búast má við því að þörf verði á frekari vaxtahækkun innan
tíðar. Í þessu sambandi er á það að líta að bankarnir og stórfyrirtækin
hafa í auknum mæli fjármagnað sig utan landsteinanna með gengis-
bundnum lánum sem eru miðuð við erlenda millibankavexti. Stýrivext-
ir Seðlabankans hafa engin áhrif á þau lánskjör. Þessu gerir Seðlabank-
inn sér auðvitað grein fyrir. Hann er með lausafjármarkaðinn í huga.
Hugmynd hans er jafnframt að láta vaxtahækkunina auka eftirspurn
utanlands eftir íslenskum krónum, styrkja gengið og halda þannig
vöruverði innanlands niðri. Þetta mun hins vegar bitna á atvinnugrein-
um sem framleiða fyrir útflutningsmarkað eða hafa með öðrum hætti
tekjur af erlendum viðskiptum.
Mikilvægt er að hafa í huga að áhyggjur Seðlabankans af verðbólgu-
þróuninni eru ekki „svört skýrsla“ um íslensk efnahagsmál. Öðru nær.
Um er að ræða eðlileg hagstjórnarviðbrögð við þær ánægjulegu að-
stæður að hagvöxtur á Íslandi er á fleygiferð og efnahagslífið einkenn-
ist af krafti og framsækni. Það gildir hins vegar um þjóðfélagið eins og
fjármál einstakra manna að það að hafa mikið fé umleikis kallar á að-
gæslu og ráðdeild ef ekki á illa að fara. ■
4. desember 2004 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Krafturinn í íslensku efnahagslífi kallar á aðgæslu og ráðdeild.
Vaxtahækkunin
er rökrétt
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
KOSNING TIL
ÖRYGGISRÁÐSINS
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
Er líklegt að heimur-
inn eigi eftir að
standa á öndinni yfir því
hvaða afstöðu íslenski full-
trúinn muni taka varðandi
frið eða ófrið?
,,
4,15%
Kynntu þér kostina við íbúðalán
Landsbankans. Fáðu ráðgjöf hjá
sérfræðingum okkar og veldu
leiðina sem hentar þér best. Hafðu
samband í síma 410 4000 eða á
fasteignathjonusta@landsbanki.is
410 4000 | landsbanki.is Banki allra landsmanna
Íbúðalán
Öryggisráðsruglið
Heldur músarlegir
Egill Helgason skrifar daglega pistla á Vísi.
Í gær fjallaði hann um spaugilega uppá-
komu á blaðamannafundi sem Þjóðar-
hreyfingin hélt á Hótel Borg í vikunni þar
sem saman var komið „alls kyns frægðar-
fólk og menningarvitar“ eins og Egill orð-
ar það. Tilgangurinn var að kynna
söfnun til að birta í New York
Times auglýsingu þar sem
beðist er afsökunar á stuðningi
Íslands við Íraksstríðið.
„En fleiri voru mættir
þarna, gamansmennirnir
Sveppi og Pétur af
Popptíví. Fyndnustu
menn landsins um
þessar mundir. Þeir hafa
stundað að fara á svona
fundi og vera með fíflalæti. Áttuðu sig
kannski ekki alveg á hvers lags samkoma
þetta var – að þarna var fólk að fjalla um
stríð. Einn viðstaddra sagði að þeir hefðu
alveg eins getað reynt að segja brandara
í jarðarför. En þeir byrjuðu samt með
skemmtiatriði sín, voru með framíköll um
að þarna væri fullt af „celebs“ og vildu
svo fara að taka viðtal við „Denna Boy“.
(Les: Steingrím Hermannsson.) Þá var
komið að meistara Bubba að syngja lag
– og hann tók til sinna ráða. Mun hafa
sagt eitthvað á þessa leið: „Gat nú verið
að gríslingarnir væru mættir hingað. Ef
þið steinþegið ekki meðan ég er að
syngja þá lem ég ykkur!“
Sveppi og Pétur munu hafa þagað mest-
anpart eftir þetta, verið heldur músarleg-
ir og viðurkennt á eftir að þetta hafi ekki
verið góð hugmynd“.
Skattaparadís
Geir H. Haarde fjármálaráðherra hafði
ástæðu til að vera upplitsdjarfur eftir
að hafa lesið nýjasta tölublað vikurits-
ins Vísbendingar. Þar kemur fram að
eftir lækkun tekjuskatts, afnám eignar-
skatts og hækkun barnabóta sé Ísland
orðið skattaparadís miðað við önnur
Norðurlönd. Skatthlutfall á Íslandi mið-
að við landsframleiðslu nær ekki 40%
en er á bilinu 45-50% hjá frændþjóð-
um okkar. Íslendingar eiga þó enn
langt í land ef þeir ætla að ná efsta
sæti og verða skattaparadís Evrópu. Hjá
frændum okkar Írum er skatthlutfall
miðað við landsframleiðslu um 30%
samkvæmt Vísbendingu.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS