Tíminn - 23.06.1974, Blaðsíða 27

Sunnudagur 23. júni 1974
TÍMINN
31
Fjögur ný þjóðhátíðarfrímerki
Á þessu ári eru liöin 1100 ár frá
þvi island byggöist. i tilefni af þvi
veröa gefin út 11 frimerki i
þrennu lagi og höföar hvert
þeirra um sig til ákveöins tima-
bils eöa atburöar i islandssög-
unni. Hefur i þvi efni veriö fariö
eftir tillögum Þjóðhátfðarnefndar
1974, sem skipuleggur og sam-
ræmir hátiöahöld og annaö i til-
efni afmælisins. Um vai á mynd-
efni var leitað til forstööumanns
Listasafns íslands, dr. Selmu
Jónsdóttur og aö hennar frum-
kvæöi var siöan leitað samstarfs
viö listmálara og safnráös-
meðlimina Jóhannes Jóhannes-
son og Steinþór Sigurösson um aö
finna myndefni, er i senn uppfyllti
ströngustu iistrænu kröfur og
hentuöu tii notkunar á frimerki.
Frimerkin ellefu veröa meö
myndum af gömlum og nýjum is-
lenskum listaverkum.
Fyrstu fjögur frimerkin komu
út 12. mars 1974, næstu þrjú 11.
júnl 1974 og fjögur hin siðustu
koma út 16. júli 1974.
Hiö fyrsta er gert
eftir málverki af
Guðbrandi Þorlákssyni í
Þjóöminjasafni i islands.
réttingarnar nutu riflegra fjár-
framlaga Danakonungs, þar var
unnið af stórhug og bjartsýni i
anda hins umhyggjusama kon-
ungsvalds 18. aldar.
Margt skorti þó til þess að til-
raunin gæti heppnast. Viðreisnar-
áformin voru aðeins til i hugum
embættismanna einvalds kon-
ungs, almenningur var ekki vak-
inn upp til neinnar framfarasókn-
ar, og Islendingar kváðu spé um
Innréttingarnar.
Við það bættist að miklir harð-
ærakaflar gengu yfir á þessum
árum, og Móðuharðindin á niunda
tug aldarinnar bundu endi á allar
vonir um að 18. öldin yröi við-
reisnarskeið á Islandi. Eftir stóð
þó Reykjavik sem litið þorp, en
nægilega stórt til þess að draga að
sér helstu embættismenn lands-
ins og verða miðstöö stjórnsýslu
innanlands.
Síðasta merkið sýnir
fiskvinnu og er
fyrirmyndin lágmynd eftir
Sigurjón ólafsson (f.
1908).
öldum saman hafa Islendingar
sótt fisk i sjó sér til búdrýginda.
Það var þó ekki fyrr en með þil-
skipaútgerðinni á 19. öld að
sjávarútvegur varð sjálfstæður
atvinnuvegur. Þilskip voru gerð
út frá Islandi óslitið næstum alla
19. öld, framan af mest frá Vest-
fjörðum og Eyjafirði. Arið 1866
hófst skútuöld i Reykjavik, þegar
Geir kaupmaður Zoega fékk
fyrsta skip sitt. Brátt varð
Reykjavik mesti útgerðarbær
landsins og miðstöð atvinnulifs og
verslunar.
Þilskipin gátu sótt lengra á mið
en árabátar, og þvi mátti gera
þau út lengri tima á ári hverju.
Það gerði mönnum fært að hafa
sjómennsku að aðalatvinnu. Um
leið varð til verkalýðsstétt i landi,
sem hafði meðal annars atvinnu
af verkun sjávaraflans. Þiískipa-
útgerðin kostaði einnig mikið
stofnfé, og þvi komst hún brátt i
eigu kaupmanna og annarra stór-
atvinnurekenda. Þannig varð
fyrst til stétt atvinnurekenda sem
höfðu fjölda manna i vinnu hver.
Utgerðin skapaði forsendur fyrir
gjaldeyrisöflun og þar með stór-
auknum viöskiptum við önnur
lönd og er nú ein aðalundirstaða
nútimaþjóðfélags á Islandi.
rrrrr»w"rw »mtt»wi
: 874 ÍSLAND 1974 I
liiiiáii ft a ■n.AA.Aia.iauiii
r w trn w rrri ff'WTrn
: 874 ÍSLAND 1974 l
M ■ • > J É « »,Mn*Æá
Guðbrandur Þorláksson var
biskup á Hólum i 56 ár (1571-
1627). Þegar hann settist að stóli
var lútherska siðbótin enn litt
gróin með þjóðinni, þótt hin nýja
kirkjnskipan hefði verið i gildi um
nokkurt skeið. Guðbrandur
biskup vildi úr þessu bæta með
útgáfu bóka handa alþýðu. Hon-
um var og hugleikið að bæta
smekk manna á andlegan kveð-
skap og hreinsa tunguna. Bækur
höfðu verið prentaðar á islensku
áður, m.a. Nýjatestamentið I
þýðingu Odds Gottskálkssonar
1540. Prentsmiðja var til á vegum
Hólastóls. Hana hafði síðasti
rómv.-kaþ. biskupinn keypt til
landsins. Guðbrandur biskup
bætti hana stórum og lét síðan
prenta fjölda bóka, Bibliuna 1584,
Sálmabók 1589, Messusöngbók
1594 og margar fleiri. Bókagerð
hans veldur vatnaskilum. Hún
ruddi braut þeirri hugsjón sið-
bótarinnar, að alþýða skyldi
frædd I trúarefnum. Hún hvatti
skáld og kennimenn til meiri mál-
vöndunar og bægði frá þeirri
hættu, að islenskt ritmál biði
varanlegan hnekk i byltingu 16.
aldar.
Næsta merki er gert eftir
steindri glermynd úr
Hallgrímskirkju í Saurbæ
Höfundur: Gerður
Helgadóttir (f. 1930).
Hallgrimur Pétursson (1614-
1674) er það islenskt skáld, sem
ber yfir öll önnur um margra alda
skeið, þótt jafnan væri mikið ort,
ekki sistá 16. öld, og oft ágætlega.
Hallgrimur var prestur i 25 ár,
fyrst á Hvalsnesi (1644), siöan i
Saurbæ á Hvalf jarðarströnd
(1651-1669). Siðustu æviár sin var
hann sjúkur af likþrá. Frægasta
verk hans er Passiusálmarnir,
ortir út af pislarsögu Krists. Þá
orti hann á árunum 1656-59. Ekk-
ert Islenskt skáldverk hefur notið
ástsældar með þjóðinni til jafns
við þá né haft sambærileg tök svo
lengi. Þeir voru lesnir og sungnir
um föstutimann árlega á hverju
heimili. Fyrstu bænarorö barns-
ins voru oftast þaðan og hinsta
bænin á banasæng. Flestir kunnu
margt úr þeim, heilræði, spak-
mæli, varnaðar- og huggunarorð,
og gripu oft til sliks i daglegu lifi.
Engin bók hefur verið gefin eins
oftútá Islandi og Passiusálmarn-
ir. Sálmur Hallgrims „Um dauð-
ans óvissan tima” hefur verið
sunginn við nær hverja Islenska
gröf i 3 aldir. Ártið Hallgrims,
hin 300., er 27. október 1974.
Þriðja merkið sýnir
útskurð frá 18. öld
úr Þjóðminjasafni islands.
Um miðja 18. öld var hafist
handa um stofnun Innréttinganna
svonefndu I Reykjavik undir for-
ystu Skúla Magnússónar land-
fógeta. Það var fyrsta tilraunin
sem gerð var hér á landi til að
koma á fót iðnaði i sérstökum
stofnunum, sem hefði orðið verk-
efni sérstakrar stéttar iðnverka-
fólks, ef vel hefði tekist til, en
einnig var stefnt að umbótum i
landbúnaði og sjávarútvegi. Inn-
NÚ er ÞJÓÐHÁTÍÐARÁR
Sölustaðir,
taldir frá Reykjavik vestur og noröur um land :
NU
fást minjagripir Þjóðhátíðarnefndar 1974
SEINNA
verður það um seinan að óska sér þeirra.
©
©
©
@
©
Gripirnir eru vegleg heimilisprýði og öðlast aukið gildi á komandi
árum.
Verðlaunaveggskildir Sigrúnar Guðjónsdóttur.
Framieiðandi: Bing & Gröndahl. Verð kr. 7.205.- seria.
Veggskildir teiknaðir af Einari Hákonarsyni. Hlutu sérstaka við-
urkenningu.
Framleiðandi: Gler og postulin hf. Verð kr. 2.640.- seria.
Póstkort.sem inniheldur postulinsbakka framleiddan af Bing &
Gröndahl. Tilvalin gjöf til vina erlendis. Verð kr. 1.349.-
öskubakki með merki þjóðhátiðarinnar. Framleiðandi: Bing &
Gröndahl. Verð kr. 1.963.-
Veggdagatal teiknað á Auglýsingastofu Kristinar.
Framleiðandi: Silkiprent sf. Verð kr. 630,-
Barmmerki þjóðhátiðarinnar úr silfri. Verð kr. 650,-
i litum. Verð kr. 250.-
Þjóðhátíðarnefnd
A.B.C. Vesturveri.
Bristol Bankastræti.
Dómus Laugavegi.
Frimerkjamiftstööin SkólavörBustig.
Gefjun Austurstræti.
Geir Zöega Vesturgötu.
Halldór SigurBsson SkólavörBustig.
Heimaey ABalstræti.
fsl. heimilisiBnaBur Hafnarstræti.
Isl. heimilisiBnaBur Laufásvegi.
Liverpool Laugavegi.
Mál & Menning Laugavegi.
Mimósa Hótel Sögu.
Raflux Austurstræti.
RammagerBin Hafnarstræti.
RammagerBin Austurstræti.
RammagerBin Hótel LoftleiBum.
Rósin Glæsibæ.
Thorvaldsenbasar Austurstræti.
Æskan Laugavegi.
Kaupfélag Kjalarnesþings Brúarlandi.
Verzlun Helga Júliussonar Akranesi.
Verzlunin Stjarnan Borgarnesi.
Kaupfélag BorgfirBinga Borgarnesi.
Kaupfélag GrundarfjarBar Grafarnesi.
VerzlunarfélagiB Grund Grafarnesi.
Kaupfélag Stykkishólms Stykkishólmi.
Verzlun Sig. Agústssonar Stykkishólmi.
Verzlun Jóns Gislasonar Olafsvik.
Kaupfélag HvammsfjarBar BúBardal.
Kaupfélag Saurbæinga SkriBulandi.
Kaupfélag KróksfjarBar KróksfjarBarnesi.
Verzlun Arna Jónssonar, PatreksfirBi.
Kaupfélag PatreksfjarBar PatreksfirBi.
Kaupfélag TálknafjarBar Sveinseyri.
Verzlunin Aldan Þingeyri.
Kaupfélag DýrfirBinga Þingeyri.
AllabúB Fiateyri.
Kaupfélag OnfirBinga Flateyri.
SuBurver hf. SuBureyri.
Kaupfélag SúgfirBinga SuBureyri.
Verzlun Einars GuBfinnssonar Bolungarvik.
Verzlunin Neisti hf. IsafirBi.
Kaupfélag IsfirBinga IsafirBi.
Kaupfélag Strandamanna NorBurfirBi.
Kaupfélag SteingrimsfjarBar Hólmavik.
Kaupfélag HrútfirBinga BorBeyri.
Kaupfélag V-Húnvetninga Hvammstanga.
Verzlun SigurBar Pálmasonar Hvammstanga.
Verzlunin FróBi Blönduósi.
Kaupfélag Húnvetninga Blönduósi.
Kaupfélag SkagfirBinga SauBárkróki.
Gjafa- og bókabúBin, SauBárkróki.
Kaupfélag SkagfirBinga Hofsósi.
Samvinnufélag Fljótamanna Haganesvik.
Gestur Fanndal SiglufirBi.
Haukur Jónasson SiglufirBi.
Kaupfélag OlafsfjarBar ÓlafsfirBi.
Verzlunin Höfn Dalvik.
Amaro hf. Akureyri.
Blómaverzlunin Laufás Akureyri.
Kaupfélag EyfirBinga Akureyri.
Kaupfélag SvalbarBseyrar SvalbarBseyri.
Verzlunin Askja Húsavik.
Kaupfélag Þingeyinga Húsavik.
Kaupfélag N-Þingeyinga Kópaskeri.
Kaupfélag Langnesinga Þórshöfn.
Kaupfélag VopnfirBinga VopnafirBi.
Kaupfélag HéraBsbúa EgilsstöBum.
Blómaverzlunin StráiB EgilsstöBum.
Bókaverzlun
Sigurbj. Brynjólfssonar EgilsstöBum.
Verzlun Björns Björnssonar NeskaupstaB.
KaupfélagiB Fram NeskaupstaB.
Pöntunarfélag EskfirBinga Eskifirði.
Kaupfélag HéraBsbúa ReyBarfirði.
Kaupfélag FáskrúBsfirBinga Fáskrúðsfiröi.
Kaupfélag StöBfirBinga Breiðdalsvik.
Kaupfélag StöBfirBinga Stöðvarfirði.
Kaupfélag BerfirBinga Djúpavogi.
Kaupfélag A-Skaftfellinga Hornafirði.
Kaupfélag Skaftfellinga Vik.
Kaupfélag Vestmannaeyja Vestmannaeyjum.
Kaupfélag Rangæinga Hvolsvelli.
Kaupfélagið Þór Hellu.
KaupfélagiB Höfn Selfossi.
Kjörhúsgögn Selfossi.
Kaupfélag Arnesinga Selfossi.
Stapafell Keflavik.
Kaupfélag SuBurnesja Keflavik.
Kaupfélag HafnfirBinga Hafnarfiröi.
Verzlunin Burkni Hafnarfirði.
Blómahöllin Kópavogi.
/