Tíminn - 02.03.1975, Blaðsíða 11

Tíminn - 02.03.1975, Blaðsíða 11
Sunnudagur 2. marz 1975 TÍMINN 11 Malik Höegh, sem ætlar aö læra efnaverkfræöi, heldur þvf fram, aö ráöskiö með Grænlendinga sé komið á það stig, að lífiö sé oröið mörg- um þeirra gleðisnautt og tilgangslaust. I kjölfariö sigldi svo minni- máttarkennd, vonleysi og drykkjuskapur. meöal annars, aö margt manna, sem kemur til Grænlands og nýt- ur þar friöinda og forréttinda um- fram Grænlendinga sjálfa, er lausingjalýður, sem sizt er llkleg- ur til góðra áhrifa i nokkru landi. Ekki farnast þeim Grænlending- um, sem flytjast úr landi til Dan- merkur, betur en hinum, sem kyrrir eru heima. Um kjör þeirra og afdrif er fjallaö I grein i Poli- tiken sem veröur nokkuö rakin hér. Um það bil helmingur Græn- lendinga, sem heima ejga I Dan mörku, á viö félagsleg vandamál að striða, og þeim hriðfjölgar hlutfallslega, er úti verða á þjóð- félagsauðninni. Nú er svo komið, að um sjöundi hver Grænlending- ur i Danmörku hefur komizt á kaldan klakann. Það eru tvö hundruð sinnum meiri likur til þess, að grænlenzkur unglingur lendi á heimili vandræðaunglinga heldur en danskur. Fjórðungur til helmingur græn- lenzkra karlmanna I Danmörku hefur einhvern tima komizt i kast við lögregluna, og álika margir hafa komizt I erfiðar, félagslegar kröggur. Þetta er niðurstaöa rannsóknar, sem gerö hefur ver- ið. — Þessar tölur eru ægilegar, segir Hjálmar Dahl, sem sjálfur er grænlenzkur félagsráðgjafi á uppeldisstofnun vandræðaung- linga I Kaupmannahöfn. En yfir- völdin loka augunum fyrir þessu, sakbitin af þeirri skömm, að þetta er afleiðing danskrar ný- lendustefnu. Þrúgaður minnihluti Hjálmar Dahl er einn i hópi margra ungra Grænlendinga, sem bera danska ráðamenn þungum sökum. Þeim fjölgar si- fellt er lita málin svipuðum aug- um og hann. Og Hjálmar Dahl dylst þess ekki, aö Grænlendingar I Danmörku eru I svo til öllum greinum ósamkeppnishæfur minnihluti, þrúgaður og þjáður af minnimáttarkennd, hlédrægni og vanmati á sjálfum sér. — Danska nýlendustefnan hef- ur veriðað gera okkur að Dönum. En Danir og Grænlendingar eru harla óllkir, og gildir það jafnt um ætterni, uppeldi og hugsunar- hátt, segir Hjálmar Dahl. Grænlendingum er innrætt frá blautu barnsbeini, aö þeir eigi að apa allt eftir Dönum, en kasta sinu eðli og sinni menningu fyrir róða. Liti börnin I kring um sig, sjá þau, að kjör manna eru þeim mun betri og viröing þeirra meiri sem þeir eru danskari. Þau eru send i danska skóla, og þeim er veitt dönsk menntun. Að lokum flýja þau frá atvinnuleysinu heima fyrir I leit aö nýjum llfs- bjargarmöguleikum i þvi landi, þar sem þeim hefur verið innrætt, að allt sé gott og allt til fyrir- myndar. En þau koma ekki i neina paradís. Þau fara úr at- vinnuleysi I atvinnuleysi, fá varla þak yfir höfuðið, geta hvorki gert sig skiljanleg né skilið aöra og eru dæmd til hinnar mestu einsemd- ar, sem hugsazt getur, hvergi hlutgeng. I ókunnu landi, ókunnu umhverfi, við ókunnar lifsvenjur. Þessir vesalings unglingar drekkja hörmum sinum i áfengi eða deyfa sorgir sinar með eitur- lyfjum. Þeir gætu auðvitað snúiö heim aftur, en það væri sllk niðurlæging að hverfa sigraður heim á vit f jölskyldunnar og fyrra samfélags, að þeir afbera það Hjálmar Dahl — félagsráð- gjafi I stofnun I Kaupmanna- höfn, þar sem tiundi hver vist- maður er grænlenzkur. ekki. Þess vegna kjósa flestir að farast, þar sem þeir eru komnir. Gljáfægð nýlendustefna Danir eru nýlenduherrar, held- ur Hjálmar Dahl áfram, og ný- lendustefna þeirra er slzt betri en annarra. En þeir eru hyggnir ný- lenduherrar, sem gljáfægja ný- lendustefnu sina, og þannig hefur þeim tekizt að telja Grænlending- um trú um, að þeir séu að hjálpa þeim, þegar þeir eru I reynd að mala þjóðina undir sér, hægt og hægt. Við vissum, hvað að okkur sneri, ef Danir notuðu vélbyssur og bensinhlaupssprengjur, og myndum bregðast við samkvæmt þvi. Hjálmar Dahl er ekki einn um þessar skoðanir. Uppreisnarhug- ur ungra Grænlendinga hefur si- fellt verið að magnast siðustu ár- in. Dæmi um slikt eru fimm Grænlendingar, sem búa saman I Charlottenlundi þeir skipuleggja grænlenzk samtök, og gefa út blöð og bæklinga. Samtimis og þeir styðja framfarasinnaöa Græn- lendinga, leggja þeir mikla áherzlu á, að allar tilraunir til þess að ráða bót á grænlenzkum þjóðfélagsvandamálum séu hæpnar, ef ekki er einnig glæddur skilningur á þvl, af hverju þau eru sprottin. Gleðisnautt og tilgangslaust líf — Danir hafa gengiö svo langt I forsjá sinni, að lifið er orðiö mörgum Grænlendingi tilgangs- laust og óþolandi, bæði hér I Dan- mörku og heima á Grænlandi, segir Malek Höegh, sem stundar nám i Kaupmannahöfn. Viö erum alin upp við það aö lita niöur á okkur sjálf — þjóð okkar, tungu og land, en upphefja allt, sem er danskt. 1 Grænlandi eru það eini mælikvarðinn á manngildi, hversu danskur maður getur orö- ið. Þetta hefur I för með sér upp- lausn, sundrung og niðurlægingu. Þetta er orsök þess, hversu margir fremja sjálfsmorö. Þetta leiöir til drykkjuskapar og ann- arrar uppgjafar I lifsbaráttunni. Fjöldi barna verður þegar á fyrstu skólaárunum fyrir þvi áfalli, að þau biða þess aldrei bætur. A viðkvæmasta aldri er byrjað að kenna þeim á erlendri tungu. Meiri óvirðingu er ekki unnt að sýna móðurmáli þeirra. Þetta dregur einnig dilk á eftir sér á heimilunum. Meö þessu er sáð til sundrungar innan fjöl- skyldnanna, þvi aö þaö eykur bil- ið á milli barnanna, sem tala dönsku og foreldranna, sem tala grænlenzku. Börnin komast að raun um það” I skólanum, að álit þeirra er háð þvi einu, hvernig þeim miöar við dönskunámið, og þau fyllast fyrirlitningu á máli foreldra sinna. Þannig er sáö til óvirðingar yngri kynslóðarinnar á hinni eldri. Þegar að þvi kemur að ákveða, hvort börnin skuli halda áfram námi i gagnfræðaskóla, er það ekki greind þeirra og námshæfi- leikar, sem úrslitum ráöa, heldur dönskukunnáttan ein. Sé litiö á námsskrárnar, dylst ekki, hversu auðmýkjandi þær eru fyrir Grænlendinga. Landa- fræðikennslan snýst til dæmis svo til einungis um Danmörku. Græn- lenzk börn eiga að vita, hversu margir eiga heima i Bogense, en á allt það, sem snertir Grænland sjálft, er aðeins lauslega drepiö. Seinna á ævinni rekur fólk sig á þaö dagsdaglega, að þeim mun fremur getur það komið sér sæmilega fyrir sem það hefur til- einkað sér betur danskt snið. Kaupið hækkar um fimm krónur á klukkustund, ef sá, sem I hlut á, getur talað dönsku. Betri og virðulegri stöður standa þeim til boða, er semja sig að dönskum lifsvenjum og teljast færir um að umgangast Dani. En langflest embætti, sem nefnandi eru, eru að sjálfsögðu skipuð aldönskum mönnum. Danskar forsendur alltaf settar efst — Viö viljum fá heimastjórn og koma á legg grænlenzku sam- félagi, sem hvllir á grænlenzkum viðhorfum, en ekki dönskum, segja þessir ungu Grænlendingar. Það hefur verið . Dönum metnaðarmál, að Grænland „þróaðist”. En sú þróun hefur átt aö hvlla á dönskum forsendum. Aðalsmerki þessarar „þróunar” eru skolpleiöslur, heitt vatn og tæknibúnaður. Þegar Græn- lendingum hefur gengið illa að fella sig að hinum dönsku áætlunargerðum, hafa þeir verið sakaðir um ódugnað og sviksemi. En kannski er leyfilegt aö spyrja: Hafi Grænlendingar verið atorku- litið fólk, hvernig gátu þeir séð sér farborða við hörð lifsskilyrði, áður en danska nýlenduforsjónin kom til sögunnar? Sannleikurinn er aftur á móti þessi: Það er danskt snið atorku- seminnar, sem tekið er fram yfir grænlenzka atorkusemi. Græn- lenzk atorkusemi er ekki I neinum metum höfð — henni er visað út i horn. Við erum auðmýkt, snið- gengin og fótum troðin á öllum sviðum, og manngildi okkar að engu haft. Danir ráða öllu, og þeir ákveða, hvað er rétt og hvað rangt. Og allt er rétt, sem er danskt. t ofanálag á þetta er svo Danmörk það land, sem við eig- um sizt til nokkurs náttúrlegs skyldleika viö að telja. Og þaö gildir jafnt, hvort sem litiö er til legu landanna og náttúrufars, þjóðmenningar eða llfsviðhorfa. — Stundum hvarflar að manni, að það myndi létta llfiö i Dan- mörku, ef hér væri þó ekki nema eitt fjall, segir Ole Rosing Olsen. Ef ég heföi vitaö það, sem ég veit nú um Danmörku, hefði ég frem- ur kosið að stunda nám mitt I Noregi. Björn Chimnitz og Malik Hoegh hafa afráðiö að fara til Noregs, er þeir hafa fengiö full- gild stúdentsskirteini. Þeir una sér ekki I Danmörku. Og vlst er, að jafnskjótt og þeir hafa lokið námi sinu, annar I fiskifræði, en hinn I efnaverkfræði, munu þeir báðir snúa heim til Grænlands, þar sem þeir munu vinna að stofnun nýs þjóöfélags i samræmi við grænlenzka landshætti og þjóðararf. Sjálfur kveöst Ove Rosing 01- sen ætla að gerast læknir á Græn- landi. Þjóðarsjúkdómar Græn- lendinga eru aö hans mati llfsleiði og ofneyzla áfengis. — Þá sjúkdóma getur að vlsu enginn læknir þurrkað út, segir hann. Það veröur að koma i veg fyrir þá með nýjum þjóöfélags- háttum, sem glæða Hfsgleði Grænlendinga og heilbrigðan þjóðarmetnað. Grænlandspeningarnir lenda mest í dönskum vösum Þessir þrlr menn hafa mikiö hugsað um framtiö Grænlands. Þeir staðhæfa aö Grænlendingar geti sjálfir séö sér farborða. Þeirri kenningu margra Dana, aö það séu þeir ekki færir um, er vis- að heim til fööurhúsanna sem venjulegri kenningu nýlendu- herrans. Alla útreikninga, sem eiga að sýna, hvað Grænland „kostar” Dani, kalla þeir nýlendupólitik. Þeir benda á aðra útreikninga, sem gerðir voru af landfræði- stofnun háskólans I Kaupmanna- höfn um útgjöld Dana vegna Grænlands. Sú könnun leiðir i ljós, aö fjórar krónur af hverjum fimm sem fara frá Danmörku til Grænlands, lenda i dönskum vös- um. Þeir segja, að Grænlendingar geti bjargazt fjárhagslega. Þeir tala um fiskveiðisamvinnu við Færeyinga og Islendinga, um nýtt skipulag sauðfjárræktar i landinu og um þau auöæfi, sem eru i fjöll- um landsins og viö strendur þess. Og þeir telja, að Grænlendingar Framhald á bls. 39. fr Þykkar, þunnar, einfaldar, samsettar, Þar á meöal, ein sem hæfír þér best. Vesturgötu 71 sími 24060

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.