Tíminn - 29.08.1976, Blaðsíða 7

Sunnudagur 29. ágúst 1976
TÍMINN
7
HELCARSPJALL
Gunnlaugur Finnsson alþingismaður:
Hvert horfir um þróun íslenzkra stjórnmóla
Oft getur aö lita i auglýsing-
um um opinbera stjórnmála-
fundi aö stjórnmálaforingjar
eöa réttir og sléttir stjórnmála-
menn ræöi stjórnmálaviöhorfiö.
Oftast er þá fjallaö um
kröfurnar i þjóöarbúskapnum,
þjóöartekjur og greiöslujöfnun
og ef til vill velt vöngum yfir
hræringum og breytingum á
fylgi flokka fram yfir næsta
kjördag. Sjaldan er reynt aö lita
til lengri framtiðar enda erfitt
aö gera sér grein fyrir þvi hvert
viðhorf þeirra verður sem
„landið erfa”, hvert þjóöfélag
uppvaxandi kynslóö skapar
þegar hún kemst til áhrifa og
valda. Ekki veröur hér aö þvi
getum leitt. Hitt þykir mér rétt
aö menn hugi aö veörabrigöum
og vafasamt aö þegjá þunnu
hljóöi viö starfsemi þeirra afla
til hægri og vinstri sem
purkunarlaust grafa undan lýö-
ræðislegu þjóöfélagi á Islandi.
Það fer vart á milli mála aö
pólitisk umræða er nú með
nokkuð öörum blæ en veriö
hefur um langan tima. Enda
þótt við stöndum ekki mitt i
stormsveipi heumsstjórnmál-
anna leikur um okkur straumur
þeirra átaka sem þar eiga sér
stað. Vaxandi ofbeldis- og ein-
ræðishneigö hlýtur aö valda
lýðræöissinnuöum mönnum
áhyggjum, en stórveldin eiga
þar öll sina sök. Linurnar hafa
skýrzt. Afhjúpun á starfshátt-
um bandarisku leyniþjón-
ustunnar og ihlutun Bandarikj-
anna i innanrikismál annarra
þjóöa hefur leitt til endurmats
og breytts viðhorfs gagnvart
Bandarikjunum einkum manna
sem trúöu þvi að þar væri rekin
heiðarleg og nánast óskeikul
utanrikispólitik.
Ihlutun Rússa hefur legið ljós-
ar fyrir einkum eftir átök-
in i Ungverjalandi og
Tékkóslóvakiu. Þó hefur engin
opinber úttekt farið fram á
starfsháttum þeirra leyniþjón-
ustu svo heimsbyggöin viti.
Engum manni sem heyrir og
sér, dylst heldur hlutur Kina i
vaxandi spennu, enda þótt það
land sé nú fyrirheitna landiö og
fyrirmynd róttækustu aflanna i
okkar þjóöfélagi sem stendur.
Hér er drepið á atriöi sem
meðal annars er undirrót að
breyttri pólitiskri umræöu, hér
sem og I öðrum löndum. Goö
voru sett á stall sumum aftur
velt af stalli önnur standa enn,
nýrra leitað og löngu horfnir
foringjar dýrkaðir sem hin eina
sanna fyrirmynd. Umræðurnar
á tslandi eru ekki ólikar þvi sem
gerist i öðrum nálægum lýö-
ræðisrikjum.
Vinstri kanturinn
Sagt er að i Bandarikjunum
einum sé hátt á þriöja hundrað
sértrúarsöfnuöir, þar sem hver
og einn telji sig hinn eina og
rétta túlkanda á kristinni trú.
Ekki skal þvi haldiö fram aö
sértrúaöir söfnuðir sósialiskrar
kenningarséu svo fjölskruöugir,
hitt er vist að þar rikir ekki
bræðralag andans. I heild má þó
segja að eitt sé þeim sameigin-
legt, það aö brjóta niður rikj-
andi þjóðskipulag meö hnefann
á lofti eru þeir sameinaðir
„gegn kerfinu”. Það skal brotið
niöur. Við á að taka „alræöi
öreiganna”. Ekki liggur ljóst
fyrir hvernig það skuli fram-
kvæmt. Oðrum þræöi má skilja
að þar skuli enginn tróna öörum
hærra, þó er persónudýrkun
ekki óþekkt fyrirbrigöi. Mao
hinn kinverski er nú hin eina
sanna fyrirmynd og Castro á
Kúbu nokkru minni spámaður.
Bættur hagur almennings kem-
ur meö þjóðnýtingu allra at-
vinnutækja. Þá minnkar vinnu-
álag og streitan hverfur. Að visu
stenzt þetta þvi aðeins að
markaöskerfi heimsbyggðar-
innar verði brotiö niður. Þetta
kerfi er kerfi kapitalistanna.
Allir eru kapitalistar sem ekki
aðhyllast hugmyndafræöi öfga-
aflanna. Nýtt sósialiskt
markaðskerfi taki viö. Þar á
vist hvorki að rikja samkeppni
né spenna og allt að vera I anda
bróðurkærleikans landa á milli.
Hugurinn litið leiddur aö þvi
hvort fagrar hugmyndir fá
staðizt eöur ei. Þaö hefur
gleymzt hvernig fór fyrir
söfnuöum frumkristninnar þar
skorti hvorki fagrar hugsjónir
eða trú. Mannlegur breyskleiki
er samur við sig enn i dag. I
þessum herbúðum eru meir en
aldargamlir „frasar” tuggnir
sem nýmeti, frasar sem urðu til
i þjóðfélögum sem enn voru
mótuð af lénsskipulagi miðald-
anna.
Gunnlaugur Finnsson.
Þó verður ekki sagt að ekki
örli á nýrri hugsun. Nú er Rúss-
land komið aftur i flokkk
kapitaliskra rikja á þeirri for-
sendu, að það er heimsvalda-
sinnað, tekur þátt i kapp-
hlaupinu um markaðina viö
hina kapitalistanna og sópar
fólki i verksmiðjur og er meira
að segja svo ósvifið að grund-
valla framleiðsluna aö ein-
hverju leyti á bónuskerfi. Eins
og áður sagði er eitt sameigin-
legt þessum mönnum, hvort
heldur þeir kalla sig Marx-
Leninista Maoista, Trotskys-
inna eða eitthvað annað það að
brjóta niður núverandi kerfi,
skapa eitthvað nýtt og breyting-
in skal fara fram nieð valda-
ráni. byltingu. Bylting kann
að vera eina leiðin þar sem
valdrán hefur áður fariö fram
og lýðræði fórnað. En það er
fjarri vitund þjóða sem búa við
lýðræðislega stjórnarhætti.
Þessi öfgaöfl eiga ekki á tslandi
neina samleið- með neinum
starfandi stjórnmálaflokki
nema þá helzt Alþýðubandalag-
inu vegna þess að það heldur
opnum austurglugga þótt hon-
um sé annan veg farið en
vesturglugga Péturs mikla
forðum.
I stefnuskrá Alþýöubanda-
lagsins mun að finna ákvæði
sem ekki útiloka valdrán eða
byltingu eftir þvi hvað viö vilj-
um nefna það.
Hægri kanturinn
Ohætt er að segja að jafn-
framt þvi sem umsvif Marx-
Leninista, Trotskysinna og fleiri
hafa. aukizt i Vestur-Evrópu
hefur öðrum öfgasamtökum
vaxið fiskur um hrygg, á ég hér
við samtök fasista sem teygja
arma sina nú um Norðurhöf.
Hér á landi munu þau að finna
og.fróðlegt væri að vita hvort
rétt sé, að skipulagiðir flokkár
séu i stærstu kaupstööum lands-
ins. Hér gefur að finna sömu
einkunnarorðin „gegn kerfinu”
gegn islenzkri þjóðfélags-
skipan. Osagt skal látið um, hve
fjölmennan hóp manna hér er
um að ræða en hitt er staðreynd
að hér á Islandi er gefinn út
blaðsnepill einn með undirtitli i
yfirskrift „gegn lýðræði með
stjórnræði”. Hvað skyldi stjórn-
ræði hér tákna? Alþingi er
miskunnarlaust rægt og þing-
mönnum undantekningarlaust
gefið sameiginlegt, tæpitungu-
laust heitið „rakkarapakk”.
Sama viðhorf er gagnvart
verkalýðs-foringjum og stétt.
óháð blaðamennska
Hin svokölluðu óháðu dagblöð
taka svo þetta upp. Þar virðast
allir hæfari til forystu en þeir
sem til þess eru kjörnir. Þótt
undantekningu megi finna ber
litið á þvi að stjórnmálamenn
gera tilraun til að bera hönd
fyrir höfuð sér, telja það ef til
vill neðan sinni virðingu, enda
er umræðan oft á harla „lágu
plani”. Ég tei það varhugavert.
Oháð blaðamennska er engin
heilög kýr sem ekki má blaka
við, jafnvel þótt einhverjum
þóknist að taka það sem árás á
tjáningarfrelsið.
Viðhorf unga fólksins
Það ber tiltölulega minna á
þvi, aö ungt fólk taki opinbera
afstöðu „meö kerfinu” að sjálf-
sögðu með þeim fyrirvara að
sifellt sé þörf aðlögunar að
breyttum þjóðfélagsháttum.
Undanfari jákvæðrar breyting-
ar er rökstudd gagnrýni. Órök-
studd gagnrýni, sleggjudómar
og niðskrif þjóna aðeins nei-
kvæðum tilgangi. Við búum
hvorki við þjóðfélagsform
Adams Smiths eða Karls Marx.
Hömlulaus samkeppni er villu-
kenning sem á sér enga for-
sendu i islenzku samfélagi.
Þjóðnýting er mjög takmörkuð
á Islandi. Sósialisk hugsun
hefur verið sterkt afl við mótun
þjóðfélagsins og skilað okkur á
þann veg áleiðis, að það er gott
að búa á tslandi.
Ég veit að róttækir menn
leggja aðra merkingu i hugtakið
sósialisk hugsun en ég. Ég hef
notað þetta erlenda orð af ásettu
ráði, hér er raunar ekki um
annaö að ræða, en það sem
táknað er með islenzka orðinu
félagshyggja. Ég efast raunar
ekki um, að ungt fólk vill slá
skjaldborg um þá þjóðfélags-
gerð sem hér rikir og hafna
öfgunum sem leiða til ófrelsis og
aukinnar stéttaskiptingar. Það
verður aö horfast i augu við
þann vanda sem þvi fylgir að
framkvæma lýðræðið. Allt frelsi
á sér takmörk. Auðgunarafbrot
og aðrir verri glæpir undan-
farinna ára hafa veriö notaðir
til árása á stjórnmálaflokka og i
framhaldi af þvi á stjórnkerfið i
heild. Það er mál fyrir sig að
brjóta til mergjar hve orsökin
sé fyrir vaxandi afbrotahneigð.
Er það stjórnarfarsleg mein-
semd eða er orsökina að finna i
brenglaðri siðgæðisvitund
þjóöarinnar? Og ef svo er, hvers
vegna hefur þá siðgæðisvitund-
inni hnignað. Hér er ef til vill
um vaxtarverki nýrikrar bióðar
að ræða, eöa hefur hinni yngri
sem eldri kynslóð ekki lærzt að
leggja raunsætt mat á andleg
sem veraldleg verðmæti? Það
er ekkert undarlegt, þótt ungu
ábyrgu fólki þyki það ekki taka
við þvi þjóðfélagi sem það vildi
erfa. Vandamál okkar innbyrðis
eru mikil og ekki eru þau minni i
skiptum okkar við margræðan
og viðsjárverðan heim. Fram-
tiðin framtiðarheill og gifta
þjóðarinnar fer eftir þvi hvort
öfgaöflin ná i framtiðinni undir-
tökunum eöa hvort aö félags
hyggjusinnað fólk fær til þess
tilstyrk að þróa þá arfleifð sem
það tekur við til þess að færa
þjóöina til réttlátari tekju-
skiptingar og færa hana til
auðugra menningarlifs og jafn-
framt einfaldara lifs i takt við
gildismat á lifsverðmætum.
Frímerk\osatnaror„a
lC'udóiU P étursson • Hagaskóla.
, UlsöIuúkeppnisstaMHag
• umslögin^ atakroarkað-
VJppIag
ReyVcjavi
Tafltélag
^KMOTlÐ-AtÞlOÐASKAKMOT^ ^ ^
pt. 1976.
Jfr.
497
Auglýsið í Tímanum
Nýkomnir
varahlutir í:
BILA-
PARTA-
SALAN
auglýsir
Singer Vouge 68/70
Toyota 64
Taunus I7M 65 og 69
Benz 219
Peugeot 404
Saab 64
Dodge sendiferðabill
Willys 55
Austin Gipsy
Mercedes Benz 50/65
Opel Cadett 67
Plymouth
Belvedera 66
Moskvitch 71
BÍLAPARTASALAN
Höfðatúni 10.
Simi 1-13-97.
Sendum um allt land.