Tíminn - 29.08.1976, Síða 19

Sunnudagur 29. ágúst 1976
TlMINN
19
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aftalstræti 7, simi 26500 — afgreiftslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verö I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
„Sjávarpláss úti á landi"
Sumir eru haldnir undarlegri dómgirni, sem allt
eins getur komið þar niður, er sizt skyldi. Þetta
kemur stundum fram i svokölluðum lesenda-
bréfum i dagblöðunum. Þar geysast fram ein-
hverjir náungar, sem eiga það til að kveða upp
þvilika sleggjudóma, að furðu sætir.
Sjaldnast er þessu gaumur gefinn, en svo ómak-
leg geta þó ummælin verið, að varla er rétt að
þegja við.
Fyrir nokkru birtist i Visi eitt slikt bréf, þar sem
veitzt var að einu byggðarlagi landsins, Bildudal,
og jafnvel gengið svo langt, að nefna þann stað
„ódugnaðarþorp”. Mun þó sennilega flest annað
maklegra en kenna sjóþorpin, sjómennina og fólk
þeirra við ódugnað.
En einhverjum þótti ekki nóg að gert, þvi að litlu
siðar birtist i Visi annað lesendabréf, þar sem til-
vera sjávarþorpanna yfirleitt var talin þjóðinni
myllusteinn um háls, hvorki meira né minna. Þar
sagði:
„Ekki veit ég, hvort Bilddælingar eru nokkuð
verri né betri en annað fólk, en mér er næst að
halda, að bærinn sé aðeins dæmigert sjávarpláss
úti á landi. Ég held, að það sé einmitt tilvera staða
eins og þess, sem bréfritari lýsti, sem gerir það að
verkum, að lifskjör þjóðarinnar eru ekki betri en
þau eru nú”.
Þarna er það borið á borð, að „sjávarpláss úti á
landi” séu dragbitar á afkomu landsmanna, þótt
hver einasti maður, sem kominn er til vits og ára,
ætti að vita, að einmitt i sjávarbæjunum er aflað
meginhluta þess, sem þjóðin hefur handa á milli.
Þar er fisksins aflað, og þar fer vinnslan fram, og
þaðan streyma peningarnir um æðar þjóðfélags-
ins. Margsinnis hefur verið sagt frá þvi, að einmitt
i litlu sjávarþorpunum, stöðum eins og Súðavik og
Breiðdalsvik, svo að nöfn séu nefnd, leggur hver
einstaklingur tuttugu eða þrjátiu sinnum meira i
þjóðarbúið að meðaltali en gerist i hinu mesta
þéttbýli, og fullyrða má, að Bilddælir gætu einnig
teflt fram tölum, sem ekki eru þeim til neinnar
vansæmdar.
Hugmyndir af þvi tagi, að sópa fólki utan af
landsbyggðinni saman á fáa staði, eru fáránlegar
af mörgum ástæðum. Það myndi leggja fjárhag
landsins i rúst, af þvi að þá væri kippt á lifæðar
framleiðslunnar, og jafnvel þótt halda ætti fólki að
framleiðslustörfum á nýjum stað, þýddi það
dýrari og lakari nýtingu lands og miða. Yfir
hverja fjölsk. sem þannig flyttist eða yrði flutt,
þyrfti að byggja á nýjum stað, en eftir stæðu
draugaþorpin verðlaus eins og minnisvarði um
mikla heimsku. Byggingarkostnaður á nýja staðn-
um næmi mörgum milljónum á hvern einstakling
að meðaltali. Þar koma ekki til ibúðarhús ein,
heldur skólar, sjúkrahús, kirkjur, kirkjugarðar,
vistheimili ýmis, gatnakerfi, simakerfi, raf-
magnskerfi og ótal margt annað.
Dæmi um geðræn áhrif slikra þjóðflutninga
höfum við svo frá Grænlandi, þar sem Danir
hugðust hrúga fólkinu saman á fáa staði, og hafa
uppskorið óleysanlega flækju vandamála.
„Aðeins dæmigert sjávarpláss úti á landi”, er
sagt i fyrirlitningartón. Sá tónn er ekki réttmætur,
ekki heillavænlegur, ekki skynsamlegur. Raunar
ekki neinum manni samboðinn.
Við stöndum öll i mikilli þakkarskuld við sjávar-
plássin úti á landi, þessi dæmigerðu.
—JH.
Olíurannsókn á yfir-
borði Atlantshafsins
ískyggilegar fregnir frá rannsóknarmönnum
Þegar hinn frægi maöur, Thor
Heyerdahl, sigdi á fleka sinum,
Ra, yfir úthafiö, bárust frá
honum nýjar fregnir um iskyggi-
lega mengun sjávar. A siglingu
sinni gafst honum og félögum
hans betra tækifæri til þess aö
fylgjast meö þessu en öörum sæ-
förum, sem siglalandaá milli á
stórum skipum. Meöal ann-
árs fundu þeir ógrynni af oliu-
klumpum, sem hnoöazt höföu
saman viö öldusláttinn, fljótandi
á sjónum.
Margir lögöu viö eyrun, er þessi
fregn barzt um veröldina. Sjálfur
hvatti Thor Heyerdahl mjög til
visindalegrar rannsóknar á
mengun sjávar, er hann kom úr
leiöangri sinum, og meöal annars
fyrir brýningar hans var stofnuö
nefnd og efnt til fjölþjóöarann-
sókna á Atlantshafinu.
Þaö er einn þáttur i þeim rann-
sóknum, aö norski flotinn geröi i
sumar út freigátu sem látin var
sigla yfir Atlantshafiö og taka
sýnishorn I rannsóknarskyni.
Til öflunar á þessum sýnum
haföi veriö búin til sérstök þétt-
riöin smávarpa og geymir festur
viö botninn á henni. Meö þessum
búnaöi voru sýni tekin á tólf
stööum á Atlantshafinu. Var
varpan dregin I sjólokunum I tólf
minútur meö fimm hnúta hraöa,
og samsvaraöi vidd opsins þvi, aö
könnuö væri ein fersjómila á yfir-
boröi sjávar. Meö þessum hætti
er taliö kleift aö gera sér grein
fyrir þvi, hversu mikil brögö eru
aö mengun á hverjum fermetra á
sjávarfletinum.
Sýnin voru fryst, er þeim haföi
veriö safnaö og siöan send haf-
rannsóknastofnuninni I Björgvin
til athugunar og úrvinnslu. Eru
þetta sennilega fyrstu skipulögöu
tilraunirnar, sem geröar hafa
verið til þess aö kanna, hvaöa
spjöllum yfirborð hafsins hefur
orðið fyrir við mengun á þessum
slóðum.
Við þessar rannsóknir var hin
Einn rannsóknarmannanna aö setja oliuleifar á plastflösku.
norska freigáta ekki látin fylgja
venjulegum leiöum kaupskipa.
Siglingahraða var hagaö eins og
bezt hentaði rannsókninni og
ekkert rak a éftir eins og gerist i
kaupsiglingum. Þannig fengust
sýni af hafsvæöum, þar sem
umferð er litil og menn þekkja
þar af leiðandi miklu minna en
aöalskipaleiöirnar.
Norðmennirnir fengu i vörpu
sina ókjörin öll af litlum svörtum
oliuhnoðum, og I hverju einasta
sýni, sem tekiö var, fannst olia.
Verst var þetta á hafsvæöum i
grennd við Azóreyjar.
Ekki veröur þó um þaö dæmt,
hversu mikil mengunin er, fyrr en
Allur búnaftur, sem tilheyröi vörpunni, var vandlega þveginn i
hvert skipti, svo aö sem réttust niðurstaöa fengist á hverjum
staft.
fullkominni rannsókn á sýnunum
er lokið. Þá vita menn, hvar þeir
standa, en fyrr ekki, þótt sitthvað
megi gera sér i hugarlund. Hins
dyljast rannsóknarmennirnir
ekki, að það hafi vakið óhug að
finna þessa oliumola i hverju
einasta sýni.
Þegar um það er fjallaö, hver
sé uppruni þessarar oliu er þess
aö geta, að vitaskuld á sér staö
eitthvaö, sem kalla má ,,náttúr-
lega mengun”. Olia siast upp i
sjóinn á hafsbotni, þar sem olia i
seti fær útrás. En meginhluti
mengunarinnar er án alls efa af
mannavöldum. Hún kemur frá
skipum, sem farast — skipum,
sem missa oliu i sjóinn og losa sig
við úrgang og leifar i geymum
sinum — borunum undir sjávar-
fleti — rennsli i sjó úr landi. Og
þannig mætti lengi telja. Hér
leggjast á eitt slys, óvarkárni og
hreint og beint skeytingarleysi
um afleiðingar þess aö sleppa oliu
i sjó.
Þessi för mun innan tiöar leiða
sitthvað i ljós um mengun hafs, er
ekki var áöur vitaö. Að minnsta
kosti geta menn glöggvað sig
nokkru betur en áöur á vanda-
málinu. En þetta er ekki nein
fullnaöarrannsókn, heldur aöeins
litiö spor. Þaö segir sig sjálft, að
óviöa hefur verið borið niöur á
hinu viöáttumikla hafi, og sums
staðar getur veriö skár ástatt en
þar, sem þeir félagar öfluðu sýna
sinna, en annars staðar iika
miklu verr.
Svo er framtiöarverkefni að
fylgjast með þvi, hvort mengunin
á haffletinum eykst eða stendur i
staö eða fer minnkandi. Þvi
miður eru langmestar likur til
þess, að mengunin aukist stöðugt.
jafnvel hröðum skrefum. Og allir
hljóta að sjá og skilja, hvern endi
það fær, ef þvi fer lengi fram.
„Hafið bláa hafið”. er sungið.
Sú stund getur komið, að það
verði svart, ef andvaraleysinu
linnir ekki.
Eitt af þvi, sem hugsandi
mönnum stendur hvaö mest ógn
af, er mengunin — mengun
jaröar, lofts og lagar. Mengunar-
málin eru sifellt til umræöu,
nýjar og nýjar fregnir berast um
mengun, sem komin er á það stig,
aö hún er banvæn gróðri og lif-
verum á landi og I legi og enda
manninum sjálfum. Nýjar og
nýjar rannsóknir eru geröar og
hver skorar á annan aö veita
viðnám. En samt sem áöur sigur
sifellt á ógæfuhliö, þvi aö kapp-
hlaupiö um lifsgæöi, gróöa og
völd hefur óhjákvæmilega i för
með sér aukna mengun.