Fréttablaðið - 29.04.2006, Blaðsíða 32

Inga Dóra er forseti kennslu-fræði- og lýðheilsudeildar Háskólans í Reykjavík en
deildin tók til starfa síðasta haust.
Eins og nafnið bendir til eru
kennslu- og lýðheilsufræði kennd
við deildina og er markmið hennar
að mennta kennara og annað fag-
fólk sem vill sinna stefnumótun,
stjórnun og rannsóknum í lýð-
heilsu og hafa með því áhrif á hag
og líðan fólks. Sérstök áhersla er
lögð á málefni barna og ungmenna.
Meginhlutverk Háskólans í
Reykjavík er að efla samkeppnis-
hæfni íslensks atvinnulífs og segir
Inga Dóra nýju deildina falla vel
að því hlutverki. „Menntun barn-
anna okkar og efling heilsu þeirra
og velferðar er grunnur samfé-
lagsins. Það blómstra engin við-
skipti ef einstaklingarnir eru ekki
heilbrigðir.“ Inga Dóra segir að við
uppbyggingu deildarinnar hafi það
verið haft að leiðarljósi að reyna
ekki að finna upp hjólið. Kannað
var hvar í heiminum best væri
staðið að kennslu á þessum sviðum
og efnt til samstarfs við viðkom-
andi skóla. „Við leggjum áherslu á
að læra af því sem best er gert
annars staðar og fáum marga
kennara að utan til liðs við það
góða fólk sem hér starfar. Náið
samstarf er á milli deildarinnar og
Columbia háskóla í New York og
þaðan koma margir kennaranna.“
Fyrsta starfsár deildarinnar er
senn að baki og hefur gengið vel.
„Það er heilmikil vinna fólgin í að
setja nýja deild á laggirnar og við
bætist að lýðheilsufræðin er nýtt
svið á Íslandi.“ Beðin um að
útskýra í stuttu máli um hvað lýð-
heilsufræði fjalla segir Inga Dóra
þau í raun vera viðsnúning á hugs-
uninni um heilbrigði. „Í staðinn
fyrir að einblína á sjúkdóma og
stöðu mála þegar við erum orðin
veik, eflum við heilbrigðið áður.
Reynum að koma í veg fyrir veik-
indi.“ Vopnin í slíkri baráttu eru
rannsóknir og þekking á að vinna
með niðurstöður þeirra.
Þrífst á rannsóknum
Innan kennslufræði- og lýðheilsu-
deildar starfar rannsóknarstofnun
sem heitir Rannsóknir & greining,
sem er stofnuð upp úr Rannsókn-
arstofnun uppeldis- og mennta-
mála. Þar var Þórólfur Þórlinds-
son, prófessor við Háskóla Íslands,
helsti forvígismaður og vann Inga
Dóra við stofnunina hjá sínum
gamla kennara. Rannsóknir &
greining hefur unnið að rannsókn-
um í þágu stefnumótunar sem snýr
að því að bæta hag og líðan ungs
fólks og eru niðurstöður rannsókn-
anna notaðar í flestum sveitarfé-
lögum landsins. Það eru einmitt
slíkar rannsóknir sem eru líf og
yndi Ingu Dóru. „Ég þrífst á rann-
sóknum,“ segir hún og bætir við að
hún sé hugsjónarmanneskja, drif-
in áfram af hugmyndinni um betra
samfélag.
„Í rannsóknum á þróun vímu-
efnaneyslu á tíunda áratugnum
sáum við að umtalsverð aukning
var á neyslu áfengis og ólöglegra
vímuefna. Við settumst því niður
með stefnumótunaraðilum og fólki
sem vann á vettvangi með börnum
og unglingum og mótuðum stefnu
sem ætlað var að ná eyrum for-
eldra. Skilaboðin áttu að vera skýr;
útivistarreglur ber að virða, eftir-
litslaus partí eru óæskileg og magn
þess tíma sem börn og foreldrar
verja saman skiptir máli, ekki bara
gæði hans.“ Unnið var að verkefn-
inu í samstarfi ríkis og sveitar-
félaga og árangurinn er mælan-
legur. „Við höfum sannanlegar
vísbendingar um að vímuefna-
neyslan minnkaði um leið og sam-
verustundum með fjölskyldunum
fjölgaði.“
Góður árangur þessa forvarn-
arstarfs hefur vakið athygli utan
landsteinanna þar sem það er kall-
að „Íslenska módelið“. Í hönd fer
framkvæmd þess í tíu borgum
Evrópu: Helsinki, Osló, Stokk-
hólmi, Belgrad, Istanbúl, Péturs-
borg, Sófíu, Vilníus, Kaunas og
Klaipeda.
„Við búum vitaskuld að því hér
að það er auðvelt að koma skila-
boðum á framfæri vegna þess hve
fá og upplýst við erum. Við vitum
hins vegar ekki hvernig þetta virk-
ar í stórum borgum. En það er
fyllilega þess virði að reyna, ungl-
inganna vegna.“ Kannanir verða
gerðar í haust og svo aftur árin
2008 og 2010 og í millitíðinni verð-
ur unnið með heimafólki að því að
reyna að hafa áhrif á hegðan ung-
mennanna með svipuðum hætti og
gert var hér. Ólafur Ragnar Gríms-
son er verndari verkefnisins og
Actavis fjárhagslegur bakhjarl
þess.
Trúuðum líður betur
Á síðustu árum hefur Inga Dóra
komið að fjölmörgum rannsóknum
á hegðun og viðhorfum ungs fólks
og veit hvað klukkan slær í þeim
efnum. „Ég hef helst rannsakað
þann hóp barna sem er undir álagi
vegna erfiðra heimilisaðstæðna og
meðal þess sem ég sé er að skilnað-
ur foreldra hefur út af fyrir sig
ekki slæm áhrif á líðan barna. Átök-
in sem oft verða á undan og eftir
segja á hinn bóginn til sín. Það er
því ástæða til að brýna fyrir for-
eldrum sem á annað borð ætla að
skilja að gera það í sátt því þannig
líður börnunum betur.“
Inga Dóra nefnir aðra rannsókn
sem sýndi að námsárangur barna
er betri í þeim skólum þar sem for-
eldrar mynda með sér sterkt
tengslanet. Skiptir þá ekki máli
hvort allir foreldrar tengist þessu
sterka neti eða ekki, sé það til stað-
ar er líklegt að árangur allra barna
verði betri.
Bækur og greinar eftir Ingu
Dóru hafa birst á Íslandi og á
alþjóðlegum vettvangi. Nú síðast
var samþykkt grein um rannsókn
hennar á áhrifum trúar á sálarlíf
unglinga sem búa við erfiðar
aðstæður. „Ég skoðaði hvort trúin
geti haft áhrif á líðan barna og
dregið úr líkum á þunglyndi og
reiði. Það eru greinilega mjög
sterk tengsl þar á milli, trúin virk-
ar. Unglingum sem eru trúaðir
líður betur og þeir eru ólíklegri til
að brjóta af sér,“ segir Inga Dóra
en það var rík trú annarrar dóttur
hennar sem vakti áhuga hennar á
viðfangsefninu.
Í gagnabönkum Rannsókna &
greiningar eru til upplýsingar um
líðan ungs fólks allt frá árinu 1992.
Viðtekin skoðun er að krökkum líði
verr í dag en áður, enda mikið fjall-
að um að þunglyndi hafi aukist,
neysla lyfja vaxið hratt og algeng-
ara en fyrr að börn séu send til sál-
fræðinga, geðlækna og félagsráð-
gjafa. Inga Dóra segist vera að
vinna að samantekt á efninu og
fyrstu niðurstöður bendi til að líð-
anin hafi ekki versnað á umræddu
tímabili. Of snemmt sé þó að full-
yrða nokkuð um það.
Hættur steðja að
Íslenskt samfélag hefur breyst
mikið á skömmum tíma, hraðar en
almennt gerist um samfélög. Þeim
miklu breytingum fylgja bæði
tækifæri og ógnir og segir Inga
Dóra að margar hættur steðji að
æskunni. „Það er hættulegra að
vera unglingur í dag en fyrir
nokkrum áratugum. Allt hefur
breyst og heill kúltúr gerir út á að
hafa áhrif á hegðun unglinga. Það
er miklu meira í boði en var, til
dæmis fleiri tegundir vímuefna.“
Meðal þess sem er öðruvísi en
áður er að nú búa stórfjölskyld-
urnar ekki undir sama þaki. Áður
nutu börn þess oft að hafa afa og
ömmur á heimilinu og þannig var
gildum miðlað á milli kynslóða.
„Nú eru oft og tíðum afi og amma
á dvalarheimilum aldraðra, pabbi
og mamma í vinnunni og börnin í
skólanum,“ segir Inga Dóra og
tekur undir að fjölmargir hafi í
raun falið stofnunum uppeldi
barna sinna. „Við höfum varpað
ábyrgðinni yfir á aðra og horfum
um leið á skólann sem einangrað
fyrirbæri eins og þar spretti börn-
in út úr veggjunum. Þar komi
vandamálin upp og þar eigi að
leysa þau. Auðvitað er þetta ekki
þannig. Það sem gerist innan skól-
ans má að verulegu leyti rekja til
þátta sem liggja utan hans og það
gildir um flest, einnig námsárang-
ur barna. Hann ræðst mjög af þátt-
um sem liggja utan skólans sjálfs.
Það þarf því að huga að börnum og
unglingum sem einstaklingum,
ekki bara nemendum. Foreldrar
þurfa að passa upp á börn sín sem
aldrei fyrr og við verðum að sjá til
þess að þeim sem starfa í þágu
barna og ungmenna, bæði innan og
utan skóla, standi afbragðsmenntun
til boða.“
Inga Dóra er þó ekki viss um að
áhugi á uppeldi hafi almennt dvín-
að og telur fæðingarorlof feðra
stuðla að því gagnstæða. Hún sá
hins vegar íslenskt samfélag í
nýju ljósi þegar hún bjó í Penns-
ylvaníu í Bandaríkjunum þar sem
hún nam við Penn State háskól-
ann. „Mér brá óneitanlega tals-
vert. Þarna vann fólk mun styttri
vinnudag en við gerum og fór að
honum loknum heim til að sinna
börnunum sínum. Þetta var nýtt
fyrir mér því hér er þetta allt
öðruvísi. Við þurfum að gæta
miklu betra jafnvægis og ef við
ætlum að byggja upp heilbrigðar
kynslóðir þurfum við að sinna
börnunum okkar.“
Dæturnar stóra áhugamálið
Inga Dóra Sigfúsdóttir er ekki
bara í vinnunni þegar hún situr við
skrifborðið sitt í Háskólanum í
Reykjavík. Starfið er góður vett-
vangur til að vinna að hugsjóninni
um betra samfélag. „Þetta er sann-
kallað ævintýri. Að fá að byggja
upp þessa deild er tækifæri lífs
míns.“ Hugsjónin er svo sprottin
af brennandi áhuga á að fólki líði
vel. „Þetta er kannski eigingirni en
mér líður ekki vel nema fólkinu í
kringum mig líði vel,“ segir hún og
hlær. Aðsókn í námið er góð og
telur Inga Dóra að því muni fylgja
fjölmörg atvinnutækifæri í fram-
tíðinni. „Fólk með lýðheilsumennt-
un verður lykilfólk í fyrirtækjum,
sveitarfélögum og stofnunum því
þau munu vilja efla heilbrigði
starfsmanna, íbúa og samfélags.
Frumkvöðlahópurinn, sem hóf
nám hjá okkur í haust, er mjög
sterkur og það verður áhugavert
að fylgjast með honum og næstu
árgöngum að námi loknu. Innan
hópsins er fólk með mismunandi
bakgrunn, heilbrigðisstarfsfólk,
kennarar, viðskiptafræðingar,
félagsvísindafólk og svo mætti
áfram telja.“
Utan vinnunnar á Inga Dóra eitt
stórt áhugamál, sem eru tvíbura-
dæturnar Erla og Sonja sem eru
tíu ára. „Við verjum miklum tíma
saman, öllum þeim tíma sem ég á
afgangs.“ Af öðrum áhugamálum
nefnir hún íþróttir og lestur.
Fyrir rúmum áratug kynntist
Inga Dóra innviðum stjórnmálanna
þegar hún vann með nokkrum ráð-
herrum – var aðstoðarmaður Ólafs
G. Einarssonar og vann ýmis verk-
efni fyrir Davíð Oddsson, Friðrik
Sophusson og Björn Bjarnason.
Hún segist búa að þeirri reynslu
og dýrmætt sé að hafa fengið inn-
sýn í stjórnkerfið.
Inga Dóra hefur margþætta
menntun að baki, fyrst lærði hún
stjórnmálafræði og síðar sálfræði
og félagsfræði. Lengst af var hún í
Háskóla Íslands en einnig í Penn
State skólanum í Pennsylvaníu. Og
hún unir sér vel á skólabekk.
„Mér finnst mjög gaman í skóla
og á tímabili hélt ég að ég myndi
aldrei þrífast á vinnumarkaði. En
nú er ég komin hingað og finnst
það alveg frábært.“
Og Inga Dóra hefur auðvitað
mótað sér sýn á framtíðina þegar
lýðheilsurannsóknir eru annars
vegar. „Við getum orðið fremst
þjóða í slíkum rannsóknum, for-
vörnum og lýðheilsu og eigum að
setja okkur það markmið.“ ■
29. apríl 2006 LAUGARDAGUR32
Knúin áfram af áhuga
á að fólki líði vel
Forvarnir eru nýjasta útflutningsvara Íslendinga. „Íslenska módelinu“ verður
ýtt úr vör í tíu borgum Evrópu í haust og öfugt við annan útflutning verður
árangurinn ekki mældur í peningum heldur betri samfélögum. Inga Dóra
Sigfúsdóttir fer fyrir verkefninu og í samtali við Björn Þór Sigbjörnsson segir
hún frá hugsjónum sínum og baráttunni fyrir bættri líðan fólks.
SANNKALLAÐ ÆVINTÝRI Inga Dóra Sigfúsdóttir segir það tækifæri lífs hennar að fá að byggja upp kennslufræði- og lýðheilsudeild við
Háskólann í Reykjavík. FRÉTTABLAÐIÐ/E.ÓL