Fréttablaðið - 08.06.2006, Blaðsíða 20

8. júní 2006 FIMMTUDAGUR20
fréttir og fróðleikur
Hörð lending er hugtak sem heyrist oft í
fjölmiðlum þessa dagana þegar fjallað er um
efnahagsmál. Engin ákveðin tímasetning hefur
heyrst en flestir eiga von á því að hægist á hag-
kerfinu í haust og næsta vetur. Hvað er hörð
lending og hvernig er hægt að forðast hana?
Hvað er hörð lending? Hörð lending felur í sér
harðnandi tíma í efnahagsmálum þjóðarinnar.
Helstu einkennin eru aukið atvinnuleysi og vax-
andi gjaldþrot einstaklinga og fyrirtækja. Fólk á
erfitt með að fá vinnu eða skipta um vinnu og
verðbólga gerir að verkum að kaupmátturinn
minnkar. Þjóðarframleiðsla dregst harkalega
saman. Margir geta átt í meiri vandræðum með
að láta enda ná saman en svo eru margir sem
finna ekki mikið fyrir áhrifum verra efnahags-
ástands á pyngju sína.
Hvað tekur hörð lending langan tíma? Nafnið
gefur til kynna að hörð lending gerist tiltölulega
hratt, til dæmis á einu ári, en enginn veit nú
hve lengi hún varir. Verði lendingin harkaleg
má búast við að það komi í ljós í haust eða
næsta vetur þegar kaupmáttur dregst saman,
atvinnuleysi eykst og fólk finnur meira fyrir
verra efnahagsástandi. Hörð lending getur
verið byrjunin á langvarandi kreppu en
þó bendir ekkert sérstaklega til þess að
svo verði. Framtíðarhorfur hvað hag-
vöxt varðar eru ekki slæmar þannig
að ekkert bendir til þess að þjóðin
sé að sigla inn í langt kreppuástand.
Aðalspurningin er hvort harða lend-
ingin skellur á með látum eða hvort
það takist að hægja á hagkerfinu og
ná jafnvægi án þess að atvinnuleysi
aukist og það komi til gjaldþrota.
Hvenær skýrist þetta? Þróunin skýrist á þessu
ári og því næsta. Óróleiki verður örugglega í
hagkerfinu næstu mánuði og misseri, bæði út
af þeim pólitísku breytingum og þróuninni á
fjármálamörkuðum. Kosningar eru á næsta
leyti og þeim fylgir oft óróleiki þannig að
það má búast við óvissu fram á næsta ár.
Hvernig er hægt að koma í veg fyrir
harkalega lendingu? Stjórnvöld geta
beitt sér í ríkisfjármálum, til dæmis
með niðurskurði opinberra fram-
kvæmda. Seðlabankinn getur
hækkað stýrivexti. Seðlabankinn
hefur staðið á bremsunni með
vaxtaákvörðunum en nú er bolt-
inn fyrst og fremst hjá þeim sem
taka ákvörðun um ríkisfjármálin.
Akstur utan vega og þær
gríðarlegu skemmdir
sem hann getur valdið á
viðkvæmri náttúru hafa
verið reglulega í fréttum
að undanförnu. Ljóst er að
þolinmæði umhverfisyfir-
valda er þrotin og ákveðið
hefur verið að auka eftirlit
til muna. Landhelgisgæslan
og lögregla hafa gert sam-
komulag um notkun þyrlu
til slíks eftirlits.
Sigríður Anna Þórðardóttir
umhverfisráðherra hefur látið þau
boð út ganga að viðurlög við akstri
utan vega verði þyngd og útilokar
ekki að banna tilteknar tegundir
vélhjóla ef önnur úrræði skila ekki
tilætluðum árangri. Ekki ber þó að
skilja það sem svo að vandamálið
sé bundið við notkun torfæruvél-
hjóla. Jeppa- og fjórhjólaeigendur
eiga hér einnig sök þó hlutfallslega
séu spjöll torfæruhjóla mikil.
Fáar undanþágur í lögum
Reglur um akstur utan vega eru
skýrar. Samkvæmt 17. grein laga
númer 44/1999 um náttúruvernd er
það einfaldlega bannað, nema á
jöklum og utan þéttbýlis svo lengi
sem jörð er þakin snjó og frosin.
Undanþágur eru fáar en þrátt fyrir
tiltölulega skýrt lagaumhverfi
hefur akstur utan vega lengi verið
vandamál. Ein ástæðan er sú að
þeir sem ferðast um landið gera sér
ekki alltaf grein fyrir því hvaða
leiðir má fara og hverjar ekki. Þetta
á til dæmis við um þann útbreidda
misskilning ökumanna torfæruvél-
hjóla að þeim sé heimilt að aka
fjárgötur, á hefðbundnum reiðleið-
um og jafnvel göngustígum.
Verstu málin um utanvegaakst-
ur eru þó á landi þar sem hver ein-
asti maður sér að ekki er ætlast til
að ekið sé um. Þar getur eitt gönu-
hlaup yfir mýri eða mosagróinn
mel skilið eftir sig sár sem nær
ekki að gróa að fullu fyrr en eftir
marga áratugi, að því gefnu að
aðstæður séu ákjósanlegar og ekk-
ert frekara rask verði á landinu. Þó
þarf ekki nema rennandi lindar-
vatn að leita í slóðina eftir farar-
tækið til að margfalda vandann.
Svo viðkvæm er íslensk náttúra.
Ráðherra vill vitundarvakningu
Siv Friðleifsdóttir, fyrrverandi
umhverfisráðherra, skipaði starfs-
hóp í september 2004 til að gera til-
lögur um hvaða vegir og slóðir í
óbyggðum skyldu teljast til vega
með hliðsjón af ákvæðum í náttúru-
verndarlögum um akstur utan
vega. Von er á nýrri reglugerð um
akstur utan vega í sumar og þess
utan er til skoðunar að fjalla sér-
staklega um akstur torfæruvél-
hjóla eins og komið hefur fram í
máli núverandi umhverfisráð-
herra, Sigríðar Önnu, að undan-
förnu. Hún kveður fast að orði í
þeirri umræðu og segir vel koma til
greina að herða viðurlög mjög og
jafnvel banna torfæruvélhjól ef
aðrar aðferðir duga ekki til að ná
settu marki. Sigríður höfðar til
samvisku þeirra sem slík hjól
eiga og leggur áherslu á
hversu alvarleg landspjöllin
eru. Hún telur þó mikilvæg-
ast að efla kynningu og
fræðslu um utanvegaakstur
og bindur vonir við að
umgengnin batni með
vitundarvakningu
um þau lýti sem
utanvegaakstur
skilur eftir á land-
inu.
Gífurleg fjölgun vélhjóla
Innan torfæruvélhjólaíþróttarinn-
ar eru starfræktir nokkrir klúbbar
á landsvísu sem vinna að fram-
gangi íþróttarinnar. Vélhjóla-
íþróttaklúbburinn (VÍK) er þeirra
stærstur og er hagsmunafélag
þeirra sem keppa og ferðast á tor-
færuvélhjólum. Tölur frá öku-
tækjaskrá Umferðarstofu sýna
vinsældir þessara tækja því árið
2003 voru 1.076 vélhjól skráð á
Íslandi sem torfæruhjól en þau
voru orðin 2.528 í árslok 2005.
Þar með er ekki öll sagan sögð
því samkvæmt upplýsingum
Umferðarráðs skipta óskráð
torfæruhjól hundruðum á
Íslandi. Innan VÍK er starf-
rækt umhverfisnefnd sem
vinnur að bættri sam-
vinnu við aðra útivistar-
unnendur. Umhverfis-
nefndin vinnur að því
að vélhjólamenn sýni
landinu og öðru útivist-
arfólki tillitssemi og
hvetur til fræðslu fyrir
þá sem nýir eru í
íþróttinni. Til að koma þessum
skilaboðum á framfæri hefur
verið gefið út ítarlegt kynningar-
efni þar sem boðskapur umhverf-
isverndar og virðingar gagnvart
náunganum er haldið á lofti. Marg-
ir vélhjólamenn fordæma utan-
vegaakstur afdráttarlaust og hafa
ber hugfast að oft þarf aðeins fáa
til að koma vondu orði á stóran
hóp. Vélhjólamenn vekja líka
athygli á því að skortur á viðun-
andi og varanlegri æfinga- og
keppnisaðstöðu auki líkurnar á
utanvegaakstri. Þá hvetja þeir til
að skilgreiningar á aðgengi að
vegum og slóðum verði skýrðar.
Umhverfisráðherra tekur undir
þau sjónarmið að aðstöðuna þurfi
að bæta og hefur mælst til þess að
sveitarstjórnir beiti sér fyrir slíkri
uppbyggingu. Óskir torfæruvél-
hjólamanna um skilgreiningar
vega og slóða eru einnig á borði
ráðherra og því má ætla að sjónar-
mið íþróttarinnar og umhverfis-
verndar fari saman.
Svona erum við
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
Dalbraut 3, 105 Reykjavík • Nánari upplýsingar í síma
567-7773 og 893-6337 um kvöld og helgar
MARKISUR
www.markisur.com
VILTU SKJÓL Á
VERÖNDINA?
Hafrannsóknastofnuinn lagði nýlega til
að dregið yrði úr heildarafla á þorski
og ýsu. Sjávarútvegsráðuneytið tekur
lokaákvörðun um aflann á næsta fisk-
veiðiári. Að sögn Þorsteins Sigurðsson-
ar hjá Hafró fer ráðuneytið í mörgum
tilfellum eftir ábendingum Hafró.
Hvað gerir Hafró? Hafró starfar
eftir lögum um að veita ráðgjöf til
stjórnvalda um nýtingu á auðlindum
hafsins. Hafró fylgist ekki bara með
fiskistofnunum heldur öllu hafsvæð-
inu í kringum Ísland.
Af hverju að minnka aflann?
Vegna þess að þorskurinn er minni
núna, það er breyting í meðalþyngd
og vegna umframafla íslenskra og
erlendra skipa. Hvað ýsuna varðar þá
er fjöldi fiska svipaður og í fyrra en
hún hefur vaxið hægar.
Áhrif tillagnanna? Hafró er að
reyna að byggja upp hrygningarstofn
þorsksins svo að hann geti gefið af
sér fleiri fiska í framtíðinni.
SPURT & SVARAÐ
HAFRANNSÓKNASTOFNUNIN
ÞORSTEINN SIGURÐSSON
sviðsstjóri hjá Hafrannsóknastofnuninni
Ísland örum skorið
DÆMI UM EYÐILEGGINGUNA
Þessar tvær myndir voru teknar í ferð
Umhverfisstofnunar á dögunum. Þær
koma úr safni mynda sem allar sýna það
sama; stórskemmd landsvæði eftir augna-
bliks skemmtun.
FRÁ REYKJANESI Á DÖGUNUM Starfsmenn Landhelgisgæslunnar og lögreglan á Selfossi
tóku átta á torfæruhjólum í einni ferð.
AKSTUR UTAN VEGA 2000-2006
- ÖLL LÖGREGLUUMDÆMI
■ 2006 45 mál
■ 2005 85 mál
■ 2004 113 mál
■ 2003 58 mál
■ 2002 57 mál
■ 2001 59 mál
■ 2000 51 mál
■ Mál sem tengjast jafnframt öðrum
afbrotum eru ekki skráð sem akstur utan
vega. Dæmi um slíkt er ölvunarakstur.
ÁÆTLAÐUR FJÖLDI ERLENDRA
FERÐAMANNA Á ÍSLANDI
■ 1950 4000
■ 1980 66000
■ 1990 130000
■ 2000 300000
■ 2004 365000
■ 2020 1000000
■ Mikið álag er á viðkvæmum svæðum á
Íslandi. Helmingur erlendra gesta heimsótti
hálendið árið 2003 að talið er.
SIGRÍÐUR ANNA
ÞÓRÐARDÓTTIR
Umhverfisráðherra.
FBL GREINING: HÖRÐ LENDING Í EFNAHAGSMÁLUM ÞJÓÐARINNAR
Kosningum fylgir oft óróleiki
Meðalþyngdin
er minni
> Bókaeign Íslendinga
Heimild: Hagstofa Íslands
1.
94
6
.4
13
2.
09
.0
11
9
1.
76
7.
95
2
1995 2000 2005
ÚTI Í MÝRI Þessar aðfarir skilja eftir för í
landinu sem gróa seint eða aldrei. MYND/UST