Fréttablaðið - 15.09.2006, Blaðsíða 22

22 15. september 2006 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson
Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á
suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Síðustu viku hefur í Fréttablað-inu verið skipst á skoðunum
um svokallaða þróunaraðstoð.
Hér hyggst ég svara stuttlega
tveimur formælendum slíkrar
aðstoðar.
Annar þeirra, Davíð Sigur-
þórsson, kynnir sig sem „MA í
siðfræði hnattvæðingar og meist-
aranema í þróunarfræðum“. Ég
veit ekki, hvar hann hefur lært
fræði sín, en eitthvað er bogið
við þau. Davíð segir, að það hafi
„trekk í trekk“ verið afsannað,
að fátækar þjóðir geti lært
eitthvað um hagþróun af
Evrópuþjóðum. Hvar hefur það
verið afsannað? Eitt besta
fordæmið er Ísland. Við tókum
stór skref úr fátækt í bjargálnir á
tíma frjálsra viðskipta (hnattvæð-
ingar) fyrir 1914, af því að frelsi
jókst hér, hagsýnir einstaklingar
eins og Thor Jensen og Eldeyjar-
Hjalti fengu svigrúm og danskir
auðjöfrar lögðu fé í Íslandsbanka,
sem lánaði síðan til togara- og
vélbátakaupa.
Davíð kveður engin dæmi til
um árangur af aðgerðum í anda
frjálshyggju. En ég hef oft bent á
það opinberlega, að skýrustu
dæmin um þróun án aðstoðar eru
Hong Kong, Suður-Kórea, Taívan
og Singapore. Íbúar voru þar
örsnauðir í lok seinni heimsstyrj-
aldar, en stórstígar framfarir
hafa orðið síðan í krafti atvinnu-
frelsis. Síðan eru til mýmörg
dæmi um aðstoð án þróunar, svo
sem Tansanía og Grænhöfðaeyjar.
Við Íslendingar jusum á sínum
tíma fé í Grænhöfðaeyjar, en
landið er enn bláfátækt. Þróunar-
aðstoðarinnar sér vart stað, nema
hvað hún hefur auðvitað eflt
valdastéttina þar.
Hinn formælandi þróunarað-
stoðar, Stefán Snævarr heimspek-
ingur, vitnar í þau orð bandaríska
hagfræðingsins Jeffreys Sachs,
að vestræn ríki geti aðstoðað
Afríkuþjóðir fjárhagslega í
baráttunni við mýrarköldu (sem
Stefán kallar malaríu). En gallinn
er sá, að umhverfisöfgamenn
fengu því ráðið upp úr 1970, að
skordýraeitrið DDT var bannað,
en það vann á þeim skordýrum,
sem bera mýrarköldu í menn (og
leggjast líka á ýmsar nytjajurtir).
Það hefur kostað óteljandi
mannslíf í Afríku að banna DDT,
en tilefni bannsins, vond áhrif
efnisins á fuglalíf, hafa reynst
mjög orðum aukin.
Stefán hefur það eftir Nóbels-
verðlaunahafanum Amartya Sen,
að í Kerala-fylki á Indlandi hafi
sósíalismi heppnast bærilega. Sen
var einn af kennurum mínum í
Oxford á öndverðum níunda
áratug, og deildum við þá hart um
frjálshyggju. Hann er tíður gestur
í Kerala og hefur gefið stjórninni
þar ráð. Ekki kemur á óvart, að
honum þyki sinn fugl fagur. En
Indland er einmitt eitt greinileg-
asta dæmið um það, hvernig
ríkisafskipti hafa haldið aftur af
hagþróun. Frá því að landið hlaut
sjálfstæði 1947, var þar allt reyrt
í fjötra ríkisafskipta, hafta, boða
og banna, þótt nokkuð hafi raknað
úr hin síðari ár.
Enn fremur segir Stefán Snæv-
arr, að í Chile og Nýja Sjálandi
hafi aðgerðir í anda frjálshyggju
misheppnast. Þetta er fjarri
sanni. Besti vitnisburðurinn um
það er, að jafnaðarmenn, sem
komust til valda í Chile, eftir að
herforingjastjórn fór þar frá,
hafa ekki horfið af þeirri braut,
sem frjálshyggjuhagfræðingar,
Chicago-drengirnir svonefndu,
mörkuðu áður. Chile hefur vegnað
miklu betur en öðrum ríkjum
Suður-Ameríku. Auðvitað hefur
brautin ekki alltaf verið bein og
greið, sérstaklega ekki í Nýja
Sjálandi hin síðari ár. En helstu
kvartanir undan kerfisbreyting-
unum í Chile og Nýja Sjálandi
eru, að sumir hafi orðið miklu
ríkari en aðrir, þótt vissulega hafi
atvinnulífið vaxið og dafnað. Ég
kippi mér lítt upp við slíkar
kvartanir.
Aðalatriðið snýst þó ekki um
einstök dæmi, sem ætíð má deila
um, heldur almenn lögmál.
Nokkrir hagfræðingar hafa
undir forystu Miltons Friedmans
smíðað vísitölu atvinnufrelsis til
að bera saman einstök lönd, og
getur niðurstöður að líta á
vefnum http://www.freethe-
world.com. Í ljós kemur, að
lífskjör eru því betri sem
atvinnulíf er frjálsara. Sam-
kvæmt vísitölunni 2006 er
landsframleiðsla á mann í þeim
fjórðungi landa, sem er frjálsast-
ur, 24 þúsund Bandaríkjadalir,
en í þeim fjórðungi, sem er
ófrjálsastur, 3 þúsund dalir.
Hagvöxtur er að meðaltali 2,1%
á ári í þeim fjórðungi landa, sem
er frjálsastur, en - 0,2% í þeim
fjórðungi, sem er ófrjálsastur
(þar er með öðrum orðum
samdráttur). Reynslan er
ólygnust: Ef þjóðir ætla að
komast úr fátækt í bjargálnir, þá
verður atvinnulífið að vera
frjálst. Eina þróunaraðstoðin,
sem kemur að gagni, felst í
frjálsum viðskiptum við fátækar
þjóðir í suðri.
Frelsi til þróunar
Umræðan
Viðbrögð Árna Mathiesen við verðbólgutölum
Á forsíðu Fréttablaðsins í fyrradag gaf að líta yfirlýsingu fjármálaráðherra um að „verð-
bólguskotið“ væri á niðurleið. Tilefnið virðist vera
að í einn mánuð hefur verðbólga lækk-
að frá fyrri mánuði. Þó er hún þrefalt
hærri en verðbólgumarkmiðið og gefur
ráðherranum fremur tilefni til að vera
í felum en á forsíðum blaðanna. Skuldir
meðalheimilis aukast um hátt í eina
milljón króna á ári í þessu ástandi.
Í þokkabót lækkaði verðbólga ekki í
síðasta mánuði heldur féllu útúr 12
mánaða viðmiðun miklar hækkanir
haustið 2005. Í hálft þriðja ár hefur
verðbólgan verið yfir markmiði. Aðeins
fimm ár eru liðin síðan ríkisstjórnin
missti síðast verðbólgu í tæp tíu prósent og kallar
það „mjúka lendingu“. Verðbólgan hér er ekki skot
heldur viðvarandi því ríkisstjórnin lætur reka á
reiðanum og virðist ekki telja hana vandamál.
Vonandi mun verðbólgan hníga en því ræður
fremur samdráttur á fasteignamarkaði en aðgerð-
ir stjórnvalda. Alla fjármálaráðherratíð Árna
Mathiesen hefur hún verið yfir mark-
miði og engin ástæða til að fagna fyrr
en markmiðinu er náð. Í miðjum ævin-
týralegum viðskiptahalla, mikilli verð-
bólgu og hæstu vöxtum í heimi er það
hlutverk fjármálráðherra að vara við,
en hella ekki olíu á eld óraunsærra
væntinga. Við þær aðstæður er svo ekki
síður áhyggjuefni forsíðuuppsláttur
sem minnir meira á auglýsingabækling
Sjálfstæðisflokksins um efnahagsmál
en á ábyrgan fjölmiðil.
Höfundur er þingmaður Samfylking-
arinnar og í fjárlaganefnd Alþingis.
Örvæntingarfull
viðbrögð fjármálaráðherra
HELGI HJÖRVAR
Við Íslendingar jusum á sínum
tíma fé í Grænhöfðaeyjar,
en landið er enn bláfátækt.
Þróunaraðstoðarinnar sér vart
stað, nema hvað hún hefur
auðvitað eflt valdastéttina þar.
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Lífskjör og
frelsi þjóða
Hvatarkonur ánægðar
Mikill áhugi var fyrir aðalfundi Hvatar,
félags sjálfstæðiskvenna í Reykjavík,
sem haldinn var í fyrrakvöld. Streymdu
konurnar að Valhöll til að kjósa nýja
stjórn. Þegar óskað var eftir fram-
boðum til formanns kom tillaga um
Áslaugu Friðriksdóttur, sem er dóttir
Friðriks Sophussonar. Var svo mikil
ánægja með þá tillögu að konurnar
byrjuðu strax að klappa fyrir Áslaugu
sem var fyrir vikið sjálfkjörin. Alnafna
Áslaugar var líka lengi formaður
sama félags við góðan orðstír
og þótti því mörgum þetta
góður kostur.
Gamlir draugar
„Það þarf að skoða með
opnum hug breytt rekstr-
arform í heilbrigðis-
þjónustunni. Það þarf að láta mark-
aðslögmálin vinna í þágu markmiða
jafnaðarstefnunnar. Það er markmið-
ið sem skiptir máli en ekki leiðin að
því,“ sagði Össur Skarphéðinsson, þá
formaður Samfylkingarinnar, á lands-
fundi í september 2003. Mætti hann
harðri andspyrnu við þetta stefnumál
sitt sem gufaði á endanum upp. Hins
vegar er spurning hvort búið sé að
endurvekja þessa ágætu stefnu því
Ágúst Ólafur Ágústsson, varaformað-
ur flokksins, skrifar í Morgunblaðið
í fyrradag: „Fjármagn ríkisvalds-
ins á því að fylgja í meiri mæli
sjúklingunum í stað þess að
fylgja tilteknum stofnunum.
Við eigum að skilja að veitanda
þjónustunnar og kaupanda
hennar, sem er hið opinbera
í flestum tilvikum.“
Nýir vendir
Rannveig Guðmundsdóttir, þingkon-
an knáa úr Kópavogi, hefur ákveðið
að gefa ekki kost á sér aftur til þing-
setu. Þegar sitjandi þingmaður víkur
sæti skapast alltaf svigrúm fyrir aðra
til að sækja fram en Rannveig var í
öðru sæti Samfylkingarinnar í Suð-
vesturkjördæmi. Nú reikna fleiri með
að Margrét Frímannsdóttir, sem var
efst í suðurkjördæmi,
fylgi fordæmi flokks-
systur sinnar. Og
einnig er pískrað um
að Jóhann Ársæls-
son sé á leið út úr
pólitík. Kemur þetta
í ljós á fundum kjör-
dæmisráða nú um
helgina.
bjorgvin@frettabladid.is
Br
yn
jú
lfu
r J
ón
at
an
ss
on
M
ar
gr
ét
S
kú
la
dó
tt
ir
Jóga í
Jóga með Maggý: Í gegnum
kraftmikla og djúpa öndun eykur
þú lífsorkuna og upplifir heilbrigði
og hamingju.
Meðgöngujóga og -
sund: Áhrifaríkir tímar fyrir
verðandi mæður sem sameina
kosti meðgöngujóga og
meðgöngusunds.
Grunnjóga: Námskeið fyrir
byrjendur eða þá sem vilja dýpka
skilning sinn á jóga.
Kraftjóga: Kröftugir tímar þar
sem jógastöður eru notaðar til að
styrkja vöðva og auka liðleika.
www.meccaspa.is
U
mferðarslys eru að verða ein helsta ógn hins vest-
ræna samfélags. Tollurinn sem þau taka í íslensku
samfélagi er stór og slysaalda ágústmánaðar hefur
svo sannarlega höggvið stórt skarð í litla þjóð.
Íslenskum vegum er stundum líkt við vígvöll
og víst er að flestir ökumenn hafa lifað þá tilfinningu undir
stýri að finnast þeir geta litlu ráðið um örlög sín og að tilvilj-
un ein hafi forðað stórslysi. Mikil áhættuhegðun er nefnilega
stunduð í íslenskri umferð. Áhættuhegðun sem felst fyrst og
fremst í hraðakstri en einnig óábyrgum framúrakstri, of lítilli
fjarlægð milli bíla og áfram mætti telja.
Fórnarlömb umferðarslysa eru orðin 19 það sem af er
árinu. Þá eru þeir ótaldir sem misst hafa heilsu um lengri eða
skemmri tíma vegna afleiðinga umferðarslysa.
Við segjum stopp er yfirskrift þjóðarátaks sem Umferð-
arstofa, samgönguráðuneytið og aðilar að Umferðarráði ýttu
úr vör í gær. Markmiðið er að kalla hvern og einn bílstjóra
til ábyrgðar á lífi og limum sínum og samferðamanna sinna,
útrýma áhættuhegðun í umferðinni og stuðla að róttækri hug-
arfarsbreytingu ökumanna. Akstur um þjóðvegi landsins á
ekki að vera eins og rússnesk rúlletta.
Umferðarslys valda gríðarlegu tjóni, en ekki bara tjóni
heldur einnig sorg og missi. Raunveruleg fórnarlömb umferð-
arslysa eru því fráleitt aðeins þeir sem látast eða slasast.
Fórnarlömbin eru líka aðstandendur þessa fólks og allir þeir
sem um sárt eiga að binda í kjölfar slyss, stór hópur fólks
sem um alla framtíð býr við sáran missi og eilífar spurningar
um hvers vegna ástvinur þeirra var frá þeim tekinn í blóma
lífsins.
Aðstæður á íslenskum vegum eru vissulega víða ekki eins
og best væri á kosið. Það er hins vegar á ábyrgð hvers og eins
ökumanns að vinna úr aðstæðum hverju sinni. Átak eins og
það sem hófst í gær minnir ökumenn á ábyrgð sína og gerir
vonandi einhverja þeirra meðvitaðri um ábyrgð sína og skyld-
ur.
Samgönguyfirvöld ætla ekki að staðnæmast við hugarfars-
átakið, Við segjum stopp, heldur efla eftirlit á vegum og vinna
að því að þyngja refsingar við hraðakstursbrotum. Hvort
tveggja er gott og gilt. Hitt er ljóst að til viðbótar við ábyrg-
an akstur hvers og eins þá eru bætur á umferðarmannvirkj-
um það sem best nýtist í baráttunni gegn umferðarslysum.
Breikkun Reykjanesbrautar er til vitnis um það hversu miklu
slíkar aðgerðir geta skilað.
Verkefni hins almenna borgara er að taka ábyrgð á akstri
sínum og aka ævinlega í samræmi við aðstæður. Verkefni
samgönguyfirvalda er að stuðla að því að gera ytri aðstæður
ökumanna eins öruggar og kostur er með því að bæta veg-
ina og forgangsraða þeim vegabótum þannig að vegakerfið sé
fyrst bætt þar sem umferðin er þyngst og slysahætta mest.
Nú segjum við stopp:
Allir til ábyrgðar
í umferðinni
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR