Fréttablaðið - 11.11.2006, Blaðsíða 76

Fréttablaðið - 11.11.2006, Blaðsíða 76
Þessi spurning kviknar líklega af þeirri staðreynd að tveir keisarar sem báðir tóku sér nafnið Napó- leon ríktu í Frakklandi á 19. öld. Sá fyrri var Napóleon Bónaparte eða Napóleon I, en sá síðari tók sér tit- ilinn Napóleon III. Það liggur því nokkuð beint við að velta fyrir sér hver var Napóleon II. Eiginlega er hægt að svara spurn- ingunni um tilvist Napóleons II bæði játandi og neitandi. Í huga Napóleons I byggðist keisaraveld- ið á því að hann gæti eignast karl- kyns erfingja. Kona Napóleons, Jósefína, gat ekki eignast börn og því skildi hann við hana og giftist Maríu Lovísu, dóttur Austurrík- iskeisara, árið 1810. Ári seinna ól hún sveinbarn, Napóleon Frans Jósef Karl Bónaparte. Napóleon yngri hlaut heiðurstitilinn ,konung- ur Rómar‘, líkt og erfingi bresku krúnunnar ber titilinn ,prinsinn af Wales‘. Árið 1814 hafði Napóleon I farið halloka í styrjöldum sínum og neyddist til þess að segja af sér keisaradómi. Hann gerði það með því skilyrði að við völdum tæki sonur hans, þá þriggja ára, en ekk- ert mark var tekið á þessari ósk. Napóleon I var sendur í útlegð til eyjunnar Elbu og sonurinn varð eftir hjá Maríu Lovísu, móður sinni. Ári seinna reyndi Napóleon I aftur að ná völdum en varð að lúta í gras í orrustunni við Waterloo. Eftir hana sagði Napóleon af sér keisara- dómi á ný og bað aftur um að sonur sinn tæki við völdum. Í þetta sinn samþykkti franska þingið beiðni Napóleons, og því ríkti fjögurra ára drengur í um það bil tvær vikur yfir Frakklandi að nafninu til áður en bandamenn komu til Parísar og settu snáðann af. Þar með lauk end- anlega valdatíð þeirra feðga en Napóleon I eyddi síðustu árum ævi sinnar í útlegð á St. Helenu í Suður- Atlantshafi þar sem lést árið 1821. Eftir Napóleonsstyrjaldirnar fékk Napóleon yngri titilinn ,hertoginn af Reichstadt‘ en var í raun hálf- gerður fangi í Austurríki. Hann dó úr berklum árið 1832, einungis 21 árs. Eins og með föður hans hafa heyrst raddir um að honum hafi verið byrlað eitur en líklega er engin leið að komast að hinu sanna í málinu. Engir nema hörðustu stuðnings- menn Bónaparte-ættarinnar kalla Napóleon Frans Jósef Karl Bóna- parte nafninu Napóleon II. Samt sem áður ákvað frændi þeirra feðga, Loðvík Napóleon, árið 1852 að taka upp nafnið Napóleon III í virðingarskyni við stutta valdatíð frænda síns. Stefán Gunnar Sveinsson, sagnfræðingur Fræðimenn eru nokkurn veginn sammála um að það sem veldur hækkun á hitastigi jarðar sé auk- inn styrkur svokallaðra gróðurhúsa- lofttegunda af mannavöldum. Sú lofttegund sem leikur hér lykil- hlutverk er koltvíoxíð. Meðal ann- arra gróðurhúsalofttegunda eru vatnsgufa, metan, tvínituroxíð, óson og ýmis halógen-kolefnissam- bönd sem framleidd eru í iðnaði. Til þess að átta sig á verkan þess- ara efna og hvers vegna þau eru kennd við gróðurhús er mikilvægt að skoða hvernig geislar sólar hegða sér á jörðinni. Þegar sólargeislar falla á loft- hjúp jarðar endurkastast 26 pró- sent þeirra strax aftur út í geim- inn vegna frákasts frá skýjum og ýmsum ögnum í lofthjúpnum. Skýin og agnir í andrúmsloftinu gleypa svo í sig um nítján prósent þeirra geisla sem berast frá sólu en afgangurinn, 55 prósent, nær að yfirborði jarðar. Af þeim geisl- um er 4 prósentum varpað strax aftur út í geim. 51 prósent hefur síðan margvísleg áhrif og veldur meðal annars bráðnun jökla, upp- gufun vatns og hitun yfirborðsins. Síðast en ekki síst nýtast þessir geislar til ljóstillífunar plantna. Geislar sólar sem ná yfirborði jarðar eru ljós og önnur rafsegul- geislun með stuttri bylgjulengd. Orka þeirra vermir jörðina og sendir þá jörðin frá sér sem varmageislun með talsvert meiri bylgjulengd en upphaflega ljósið. Aðeins brot af síðarnefndu geisl- unum berst þó út fyrir lofthjúp- inn; meirihluti þeirra er fangaður af sameindum í andrúmsloftinu sem við nefnum í daglegu tali gróðurhúsalofttegundir. Geislun- in frá yfirborði jarðar hitar sam- eindir þessara efna í lofthjúpnum og þær endurkasta hitageislum í allar áttir. Allt að níutíu prósent þessara geisla berast aftur til jarðar, hita hana og kastast svo aftur út í loftið. Þannig gengur þetta fyrir sig aftur og aftur. Því má segja að lofttegundirnar virki eins og gróðurhús þar sem þær halda varmanum innan lofthjúps- ins svipað og loft og gler í gróður- húsi heldur varmanum inni þó að húsið sé ef til vill ekki hitað upp sérstaklega. Aukning gróðurhúsalofttegunda í andrúmslofti hækkar hita loft- hjúpsins þar sem fleiri agnir eru til þess að gleypa í sig geislana og endurkasta þeim. Þetta getur haft slæmar afleiðingar fyrir lífríki jarðar. Þó má ekki gleyma því að gróðurhúsaáhrif eru náttúrulegt fyrirbæri í lofthjúpi jarðar og ef þeirra nyti ekki við væri allt að 33° C kaldara á jörðinni. Meðalhiti jarðar væri þá allt að -18° C en ekki +15° C eins og nú er. Því leika gróðurhúsalofttegundir lykilhlut- verk í því hversu lífvænlegt er á jörðinni. Jón Már Halldórsson, líffræðingur
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.