Fréttablaðið - 11.11.2006, Side 76

Fréttablaðið - 11.11.2006, Side 76
Þessi spurning kviknar líklega af þeirri staðreynd að tveir keisarar sem báðir tóku sér nafnið Napó- leon ríktu í Frakklandi á 19. öld. Sá fyrri var Napóleon Bónaparte eða Napóleon I, en sá síðari tók sér tit- ilinn Napóleon III. Það liggur því nokkuð beint við að velta fyrir sér hver var Napóleon II. Eiginlega er hægt að svara spurn- ingunni um tilvist Napóleons II bæði játandi og neitandi. Í huga Napóleons I byggðist keisaraveld- ið á því að hann gæti eignast karl- kyns erfingja. Kona Napóleons, Jósefína, gat ekki eignast börn og því skildi hann við hana og giftist Maríu Lovísu, dóttur Austurrík- iskeisara, árið 1810. Ári seinna ól hún sveinbarn, Napóleon Frans Jósef Karl Bónaparte. Napóleon yngri hlaut heiðurstitilinn ,konung- ur Rómar‘, líkt og erfingi bresku krúnunnar ber titilinn ,prinsinn af Wales‘. Árið 1814 hafði Napóleon I farið halloka í styrjöldum sínum og neyddist til þess að segja af sér keisaradómi. Hann gerði það með því skilyrði að við völdum tæki sonur hans, þá þriggja ára, en ekk- ert mark var tekið á þessari ósk. Napóleon I var sendur í útlegð til eyjunnar Elbu og sonurinn varð eftir hjá Maríu Lovísu, móður sinni. Ári seinna reyndi Napóleon I aftur að ná völdum en varð að lúta í gras í orrustunni við Waterloo. Eftir hana sagði Napóleon af sér keisara- dómi á ný og bað aftur um að sonur sinn tæki við völdum. Í þetta sinn samþykkti franska þingið beiðni Napóleons, og því ríkti fjögurra ára drengur í um það bil tvær vikur yfir Frakklandi að nafninu til áður en bandamenn komu til Parísar og settu snáðann af. Þar með lauk end- anlega valdatíð þeirra feðga en Napóleon I eyddi síðustu árum ævi sinnar í útlegð á St. Helenu í Suður- Atlantshafi þar sem lést árið 1821. Eftir Napóleonsstyrjaldirnar fékk Napóleon yngri titilinn ,hertoginn af Reichstadt‘ en var í raun hálf- gerður fangi í Austurríki. Hann dó úr berklum árið 1832, einungis 21 árs. Eins og með föður hans hafa heyrst raddir um að honum hafi verið byrlað eitur en líklega er engin leið að komast að hinu sanna í málinu. Engir nema hörðustu stuðnings- menn Bónaparte-ættarinnar kalla Napóleon Frans Jósef Karl Bóna- parte nafninu Napóleon II. Samt sem áður ákvað frændi þeirra feðga, Loðvík Napóleon, árið 1852 að taka upp nafnið Napóleon III í virðingarskyni við stutta valdatíð frænda síns. Stefán Gunnar Sveinsson, sagnfræðingur Fræðimenn eru nokkurn veginn sammála um að það sem veldur hækkun á hitastigi jarðar sé auk- inn styrkur svokallaðra gróðurhúsa- lofttegunda af mannavöldum. Sú lofttegund sem leikur hér lykil- hlutverk er koltvíoxíð. Meðal ann- arra gróðurhúsalofttegunda eru vatnsgufa, metan, tvínituroxíð, óson og ýmis halógen-kolefnissam- bönd sem framleidd eru í iðnaði. Til þess að átta sig á verkan þess- ara efna og hvers vegna þau eru kennd við gróðurhús er mikilvægt að skoða hvernig geislar sólar hegða sér á jörðinni. Þegar sólargeislar falla á loft- hjúp jarðar endurkastast 26 pró- sent þeirra strax aftur út í geim- inn vegna frákasts frá skýjum og ýmsum ögnum í lofthjúpnum. Skýin og agnir í andrúmsloftinu gleypa svo í sig um nítján prósent þeirra geisla sem berast frá sólu en afgangurinn, 55 prósent, nær að yfirborði jarðar. Af þeim geisl- um er 4 prósentum varpað strax aftur út í geim. 51 prósent hefur síðan margvísleg áhrif og veldur meðal annars bráðnun jökla, upp- gufun vatns og hitun yfirborðsins. Síðast en ekki síst nýtast þessir geislar til ljóstillífunar plantna. Geislar sólar sem ná yfirborði jarðar eru ljós og önnur rafsegul- geislun með stuttri bylgjulengd. Orka þeirra vermir jörðina og sendir þá jörðin frá sér sem varmageislun með talsvert meiri bylgjulengd en upphaflega ljósið. Aðeins brot af síðarnefndu geisl- unum berst þó út fyrir lofthjúp- inn; meirihluti þeirra er fangaður af sameindum í andrúmsloftinu sem við nefnum í daglegu tali gróðurhúsalofttegundir. Geislun- in frá yfirborði jarðar hitar sam- eindir þessara efna í lofthjúpnum og þær endurkasta hitageislum í allar áttir. Allt að níutíu prósent þessara geisla berast aftur til jarðar, hita hana og kastast svo aftur út í loftið. Þannig gengur þetta fyrir sig aftur og aftur. Því má segja að lofttegundirnar virki eins og gróðurhús þar sem þær halda varmanum innan lofthjúps- ins svipað og loft og gler í gróður- húsi heldur varmanum inni þó að húsið sé ef til vill ekki hitað upp sérstaklega. Aukning gróðurhúsalofttegunda í andrúmslofti hækkar hita loft- hjúpsins þar sem fleiri agnir eru til þess að gleypa í sig geislana og endurkasta þeim. Þetta getur haft slæmar afleiðingar fyrir lífríki jarðar. Þó má ekki gleyma því að gróðurhúsaáhrif eru náttúrulegt fyrirbæri í lofthjúpi jarðar og ef þeirra nyti ekki við væri allt að 33° C kaldara á jörðinni. Meðalhiti jarðar væri þá allt að -18° C en ekki +15° C eins og nú er. Því leika gróðurhúsalofttegundir lykilhlut- verk í því hversu lífvænlegt er á jörðinni. Jón Már Halldórsson, líffræðingur
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113

x

Fréttablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.