Fréttablaðið - 10.12.2007, Qupperneq 23

MÁNUDAGUR 10. desember 2007 23
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Við hvetj um les end ur
til að senda okk ur línu
og leggja orð í belg um
mál efni líð andi stund ar.
Grein ar og bréf skulu
vera stutt og gagn orð.
Ein göngu er tek ið á móti
efni sem sent er frá Skoð-
ana síð unni á vis ir.is. Þar
eru nán ari leið bein ing ar.
Rit stjórn ákveð ur hvort
efni birt ist í Frétta blað-
inu eða Vísi eða í báð um
miðl un um að hluta eða
í heild. Áskil inn er rétt ur
til leið rétt inga og til að
stytta efni.
UMRÆÐAN
Dómsmál
Í meira en sextíu ár hafa verið deilur um
eignahlutföll jarðanna á
Ytri-Sólheimum í Vest-
ur-Skaftafellssýslu.
Héraðsdómur, nr. E-
723/2006, í málinu féll
27. sept. 2007. Dóminn
er hægt að nálgast á
vefslóðinni: http://www.domstol-
ar.is/domaleit/
Ytri-Sólheimar eru vestast í
Mýrdal og eiga þar allt land frá
sjó til jökuls. Landið er mestan-
part óskipt sameign nokkurra
jarða sem eiga úrskipt slægju-
land næst bæjunum. Þessi bæja-
þyrping er nefnd Sólheimatorfa.
Ytri-Sólheimar eru frá fornu stór
höfuðjörð og lítil hjáleiga. Stærð-
arhlutföll höfuðjarðar og hjá-
leigu hafa frá upphafi verið 92
2/3 (höfuðjörðin) og 7 1/3 (hjá-
leigan). Þó að land Sólheimatorfu
sé að mestu óskipt eru eignahlut-
föll ljós.
Deilan á Sólheimatorfu snýst
um að fyrir meira en sextíu árum
sá eigandi Sólheimahjáleigu sér
leik á borði að stækka eignarhlut
sinn í Sólheimatorfu úr 7,33% í
15,5% á kostnað nágranna sinna
án þess að gjald kæmi fyrir!
Vorið 1941 setti Alþingi ný lög,
nr. 46/1941, um landskipti. Dóm-
krafa stefnenda í héraðsdóms-
málinu, nr. E-723/2006 var það
eitt að viðurkennt væri með dómi
að stefnendur væru eigendur að
25% af óskiptri sameign Sól-
heimatorfu. Héraðsdómur hafn-
aði dómkröfunni.
Dómur Héraðsdóms Suður-
lands í málinu er hliðstæður við
eftirfarandi dæmisögu: Tveir
menn, Ari og Orri, eiga til helm-
inga 100 hektara af óskiptu sam-
eignarlandi. Þeir verða ásáttir
um að skipta út einum hektara
lands til hvors þeirra. Þannig að
hvor fyrir sig á þá 49 hektara í
óskiptu og 1 hektara af úrskiptu
landi, samtals 50 hektara. Ari
fékk sinn hektara á skjólsælum
stað og ræktaði þetta úrskipta
land sitt í aldingarð. Úrskipt
spilda Orra er hins vegar á ber-
angri og gerir hann engar land-
bætur á spildunni. Þegar hér er
komið sögu er land þeirra félaga
metið til fasteignaskattmats og
hækkar heildarfasteignamat
lands Ara mikið vegna landbót-
anna á úrskipta landinu. Þá eru
sett lög í landinu sem kveða á um
að eignahlutföll á sameignarlandi
skuli fara eftir hinu nýja fast-
eignamati. Á grundvelli þessara
nýju laga krefst Ari þess að hlut-
ur hans í landinu sé skráður 70
hektarar og telur að svo sé sam-
kvæmt hinum nýju lögum. Orri
er ósáttur við að eignarhlutur
hans á óskipta landinu hafi
minnkað, úr 50% í 30%, fyrir þá
sök að nágranni hans, Ari, rækt-
aði úrskipt land sitt!
Orri höfðar mál og krefst þess
að sér verði dæmdur 50% eignar-
hlutur á óskipta landinu á þeirri
forsendu að engir löggerningar
hafi farið fram sem minnkað geti
eignarhlut hans á óskipta land-
inu. Dómstóllinn hafnar dóm-
kröfu Orra og kveður
Ara eiga skýlausan rétt,
lögum samkvæmt, á að
eignarhluti hans verði
reiknaður samkvæmt
hinum nýju lögum. Með
því að auka verðmæti á
úrskiptu landi sínu hefur
Ari eignast hluta af landi
Orra. Slík upptaka eigna
er andstæð heilbrigðri
skynsemi, réttlætis-
kennd þorra fólks og
eignarréttarákvæðum stjórnar-
skrárinnar.
Frá fornu fari hafa jarðeignir á
Íslandi ýmist verið stakar jarðir
með afmörkuð landamerki eða
sameignarjarðir; jarðartorfur
með úrskiptum slægjum en sam-
eiginlegu beitilandi og öðrum
landsnytjum. Frá tólftu öld til
þessa dags hafa eignahlutföll í
slíkum jarðartorfum verið skil-
greind samkvæmt fornu mati í
jarðarhundruðum. Eignir færast
frá einni hendi til annarrar fyrir
arf eða skipti, svo og með kaup-
mála eða með kaupum eða gjöf.
Ennfremur við eignarnám eða
nauðungarsölu. Samkvæmt eign-
arréttarákvæðum stjórnarskrár-
innar á enginn að geta eignast
annars fasteign að hluta eða öllu
með öðru móti en hér hefur verið
greint. Eignarhlutir í jarðar-
torfum ganga frá einni hendi til
annarrar, með afsalsgerningum.
Sá sem afsalar hlut í jarðartorfu
á ekki að geta afsalað stærri hlut
en hann fékk sjálfur afsal fyrir.
Í gögnum umrædds dómsmáls
liggja fyrir glöggar heimildir um
eignarhlut forvera stefnenda í
Sólheimatorfu. Þar má nefna að
Erlingur Brynjólfsson, afi Tóm-
asar Ísleifssonar, kaupir 25 hndr.
f.m. af Ytri-Sólheimum þ. 30. jan.
1905. Sami Erlingur veðsetur 25
hndr. f.m. úr Ytri-Sólheimum þ.
5. des. 1911.
Allt þar til landskiptalögin, nr.
46/1941, voru lögleidd dró enginn
Mýrdælingur í efa að jörð þeirra
feðga; Erlings og Ísleifs Erlings-
sonar væri fjórðungur Sólheima-
torfu. Þáverandi eigendur hjá-
leigunnar eru þar meðtaldir.
Þessi jörð er nú í höndum stefn-
enda og er eign jarðarinnar í
óskiptri sameign Sólheimatorfu
óskert. Eignarhlutinn í óskiptri
sameign Sólheimatorfu hefur
ekki verið rýrður með löggern-
ingi; þ.e. sölu, gjöf, erfð eða fjár-
námi.
Hlutur núverandi eigenda jarð-
ar Erlings í óskiptri sameign Sól-
heimatorfu er því varinn af
stjórnarskrá Íslands.
Höfundur er líffræðingur.
Landskiptalög og stjórnarskrá
Borgartún 35 105 Reykjavík sími 511 4000 fax 511 4040 utflutningsrad@utflutningsrad.is
www.utflutningsrad.is
Morgunverðarfundur á Hilton Reykjavík Nordica
Finnski ævintýramaðurinn Pata Degerman hefur stýrt leiðangursmönnum á Suður-
skautinu og í Himalayafjöllum, frumskógum Borneó og Amazon. Hann er einnig
vinsæll fyrirlesari sem nýtir reynslu sína af erfiðum aðstæðum í þágu atvinnulífsins
á sérlega skemmtilegan hátt.
Fyrirlestur hans er ætlaður stjórnendum sem vilja tileinka sér óhefðbundna
hugsun, raunhæfa markmiðasetningu og nýjar leiðir til að bregðast við
hinu óvænta.
Aðgangur ókeypis – boðið er upp á morgunverð.
Fyrirlesturinn er fluttur á ensku.
Nánari upplýsingar veitir Hermann Ottósson, forstöðumaður ráðgjafa- og
fræðslusviðs, hermann@utflutningsrad.is eða Bergur Ebbi Benediktsson,
bergur@utflutningsrad.is á skrifstofu Útflutningsráðs eða í síma 511 4000.
Sá sem afsalar hlut í jarðar-
torfu á ekki að geta afsalað
stærri hlut en hann fékk sjálfur
afsal fyrir.
TÓMAS ÍSLEIFSSON