Fréttablaðið - 28.12.2007, Blaðsíða 22

22 28. desember 2007 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Þótt áramót séu engin sérstök tímamót, hefja þá jafnan upp
raust sína ýmsir spekingar, sem
segja okkur, séu þeir biblíufróð-
ir, að lífsgæðakapphlaupið sé
aðeins hégómi og sókn eftir
vindi, en kunni þeir sinn Einar
Benediktsson, erindisleysa með
dugnaðarfasi. Þessir spekingar
hrista höfuðið yfir eyðslu
landsmanna og neyslu og
fjölyrða um peningadýrkun. Þeir
hafa ekki beinlínis rangt fyrir
sér. Auðurinn er góður þjónn, en
vondur húsbóndi, og allt er best í
hófi. En margt má segja til
varnar eða að minnsta kosti til
skýringar lífsgæðakapphlaupinu,
og þar sem fáir aðrir verða
eflaust til þess um þessar
mundir, skal ég taka það að mér.
Kapphlaup
Hvers vegna liggur nútíma-
mönnum á? Margir hafa tekið
eftir því, að fólk fer sér miklu
hægar í sveitum en borgum og í
suðrænum löndum en norræn-
um. Skýringin er einföld. Því
fleiri tækifæri sem menn hafa
úr að velja, því dýrmætari
verður tími þeirra. Þeir þurfa
þess vegna að skammta tímann
skynsamlega, flýta sér, svo að
þeir geti gert allt það annað, sem
þeim stendur til boða hverju
sinni. Ella eru þeir að missa af
einhverju. Í sveitum er hins
vegar fátt að gera og þess vegna
þarf ekki að asa að neinu. Hið
sama er að segja um suðræn
lönd, þar sem allir sitja úti í
veðurblíðunni og masa. Þeir
gera það, af því að annarra kosta
er ekki völ. Þeir eru ekki að
missa af neinu. Kapphlaup
nútímamanna er því eðlilegt
viðbragð við fjölgun tækifæra.
Lífsgæði
Tækifærin, sem nútímamenn
keppa að, eru umfram allt um að
bæta lífskjör sín í víðasta
skilningi. Þetta er mikils virði.
Þegar botnlanginn springur í
venjulegum Íslendingi, fær hann
bót meinsins í einum uppskurði.
Við búum við einhverja full-
komnustu læknisaðstoð og
heilsuvernd í heimi. Það er, af
því að Íslendingar hafa háar
tekjur. Við höfum efni á þessu.
Þegar Stephan G. Stephansson
var unglingur, seint á nítjándu
öld, sá hann nokkra jafnaldra
sína þeysa saman á fákum fram
hjá bóndabænum. Þeir voru á
leið suður í Lærða skólann.
Stephan hljóp út í móa og grét.
Foreldrar hans voru of snauðir
til að setja hann til náms. Eftir
nokkra leit fann móðir hans
soninn. Þá sveið henni fátæktin
mest. Nú þarf enginn fróðleiks-
fús unglingur að hverfa frá námi
á Íslandi sökum efnaskorts.
Hagvöxturinn, sem er ávöxtur
lífsgæðakapphlaupsins, er
umfram allt fólginn í því að gera
hlutina betur og ódýrar. Áður
fyrr þurftu skóladrengirnir, sem
Stephan sá við túnfótinn hjá sér,
að nota þrjá daga í ferðina suður
í Lærða skólann. Nú má aka
sömu leið á þremur klukkustund-
um. Þannig spara menn sér tvo
sólarhringa og 21 klukkutíma,
sem þeir geta notað til einhvers
annars. Áður fyrr þurfti til að
framleiða eina bók skinn úr
mörgum kálfum, blek úr
sortulyngi og uppihald skrifara
heilu veturna. Nú er venjulegur
íslenskur verkamaður klukku-
stund að vinna fyrir einni vænni
bók. Ólíkt því sem ýmsir
spekingar segja, snýst hagvöxtur
ekki um að auka sífellt magn,
heldur um að fjölga tækifærum.
Nautn eða fíkn
Í lífsgæðakapphlaupinu reyna
menn að fullnægja þörfum
sínum betur og ódýrar en áður.
Þeir njóta lífsins. Mannlífinu fer
fram. En spekingarnir horfa
ásökunaraugum á okkur og segja
titrandi röddu (ekki síst úr
prédikunarstólum kirknanna), að
við séum orðin háð efnislegum
gæðum. Við séum eyðslufíklar og
neyslufíklar. Ég spyr á móti:
Hver er munurinn á nautn og
fíkn? Manni finnst matur góður,
leggur mikið á sig til að gera
hann og getur ekki hugsað sér að
vera án hans. Hann er sælkeri,
en þarf ekki að vera átvagl.
Öðrum manni finnst sopinn
góður og fær sér ljúffengt
rauðvín með hverri máltíð á
kvöldin, jafnvel hátt í flösku í
hvert sinn, en þetta stendur
honum ekki fyrir þrifum. Er
hann ekki hófdrykkjumaður
fremur en ofdrykkjumaður?
Þriðji maðurinn stundar líkams-
rækt af krafti og er háður henni.
En hún er honum nautn og
ástæðulaust að tala um fíkn í því
sambandi. Því er stundum haldið
fram, að allt, sem sé gott, sé
ýmist ósiðlegt, ólöglegt eða
fitandi. Í lífsgæðakapphlaupinu
öðlumst við margt, sem er gott
án þess að vera ósiðlegt, ólöglegt
eða fitandi.
Lífsgæðakapphlaupið
Tækifæri lífsins
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG |
Hvers vegna liggur nútíma-
mönnum á? Margir hafa tekið
eftir því, að fólk fer sér miklu
hægar í sveitum en borgum
og í suðrænum löndum en
norrænum.
UMRÆÐAN
Kjarasamningar
Höfuðmarkmið Samtaka atvinnulífs-ins í komandi kjarasamningum er að
varðveita þann árangur sem náðst hefur
í atvinnulífinu og lífskjörum þjóðarinnar
og skapa nýjan grunn til framfara. Á
árinu 2007 hefur margt gengið vel,
fjárfestingar hafa verið miklar, fyrirtæk-
in hafa viljað ráða til sín starfsfólk, kaup-
máttur hefur vaxið og atvinnuleysi hefur
ekkert verið. Ekki hefur tekist jafn vel til í baráttunni
gegn verðbólgunni, fyrst og fremst vegna verðhækk-
unar íbúðarhúsnæðis og mikilla launahækkana sem
voru rúmlega þrefalt meiri en á evrusvæðinu.
Vaxtatæki Seðlabankans hefur reynst bitlaust þrátt
fyrir ótæpilegar vaxtahækkanir. Fyrirtæki í alþjóð-
legri samkeppni hafa þurft að búa við erfið rekstrar-
skilyrði vegna hás gengis krónunnar.
Komið er að endurnýjun kjarasamninga og
niðurstaðan ræður miklu um þróun verðbólgu á
næsta ári. Þess vegna hafa Samtök atvinnulífsins sett
fram þá stefnu að í kjarasamningunum eigi að nota
allt svigrúmið sem atvinnulífið hefur til þess að
hækka lágmarkslaun, færa kauptaxta nær
greiddum launum og ná til þeirra sem
hafa dregist aftur úr í launum að undan-
förnu. Almennar launahækkanir við
núverandi skilyrði yrðu aðeins verð-
bólgufóður. Flestum starfsmönnum
íslenskra fyrirtækja kemur best að ná
verðbólgunni eins mikið niður og mögu-
legt er og það er jafnframt best fyrir
atvinnulífið og líklegast til þess að skila
árangri fyrir alla.
Mikil óvissa er um framvindu efnahags-
lífsins á næsta ári. Fjármálageirinn sem
leitt hefur uppganginn í atvinnulífinu hefur orðið
fyrir barðinu á samdrætti á alþjóðlegum fjármála-
mörkuðum. Búast má við því að það hægi smám
saman á atvinnulífinu á fyrri hluta ársins og vonandi
verður botninum þá náð og nýtt uppgangstímabil
hafið. Hjöðnun verðbólgu er lykilatriði til þess að
minnka óvissu, stytta og draga úr hugsanlegum
samdrætti og koma atvinnulífinu aftur á fulla ferð.
Hjöðnun verðbólgu hlýtur því að vera forgangsmál
fyrir Samtök atvinnulífsins og verkalýðshreyfinguna
í þeim kjaraviðræðum sem nú standa yfir.
Höfundur er framkvæmdastjóri SA.
Verjum lífskjörin
VILHJÁLMUR EGILSSON
Engin leiðindi fram undan
Fjölmiðlafólki ætti ekki að leiðast í
vinnunni á komandi ári, ef eitthvað
er að marka völvu Vikunnar. Eldgosi
er spáð á árinu, og jafnvel tveimur
gosum þar sem jörð skelfur og gos
myndast. Völvuspá er ekki völvuspá
nema eldgos sé í þeim og
hinar bráðnauðsynlegu
spár um jarðhræringar á
Reykjanesi, en slíkar spár
eru jafn árviss viðburður
og jólin sjálf.
Ekki bara
jörð sem
skelfur
En það er fleira
sem mun
gjósa, hafi
völvan rétt
fyrir sér, því völvan spáir því að ríkis-
stjórnin springi í loft upp og boðað
verði til kosninga á árinu. Þingvalla-
ríkisstjórnin yrði þá ekki langlíf, þrátt
fyrir margendurómaða ræðu ráðherra
um gott samstarf Sjálfstæðisflokks og
Samfylkingar. Þá kæmi
það völvunni ekki á
óvart að meirihlutinn
í borgarstjórn myndi
einnig springa – á
nýjan leik – eftir að
ungliðarnir í flokkun-
um kæmu einhverj-
um leiðindum
af stað.
Það
séu
þó ekki nema tvær til þrjár mann-
eskjur sem séu með einhver leiðindi
þar – og ekki hægt að temja.
Enga evru, takk
Þá kemur Völvan út úr skápnum sem
andstæðingur Evrópusambandsins
og evrunnar. Líkt og Björgólfur Thor
í Viðskiptablaðinu í gær telur völvan
ekki allt gott í ESB. Björgólfur vill
hins vegar kasta krónunni og undir
það tekur svo sem Völvan. Völvan
segir hins vegar að evran sé ekki
þessi góði gjaldmiðill sem látið er
af, og frekar ætti að taka upp
stöðuga mynt, svo sem
sænsku krónuna eða
kanadíska dalinn.
svanborg@frettabladid.is
Þ
egar Benazir Bhutto sneri aftur eftir átta ára útlegð til
Pakistans í október sem leið fór hún ekki í grafgötur
um að heimkoma hennar til föðurlandsins gæti kostað
hana lífið. Fyrir höfðu faðir hennar og tveir bræður
látið lífið fyrir Pakistan. Reynt var enda að ráða hana
af dögum strax eftir heimkomuna og kostaði það tilræði á annað
hundrað manns lífið þótt Bhutto sjálf slyppi þá með skrekkinn.
Ferill Benazir Bhutto er merkur en þyrnum stráður. Hún er
fyrsta konan sem varð þjóðarleiðtogi í múslímaríki. Hún var for-
sætisráðherra Pakistans í tvígang, fyrst 1988 til 1990, eftir kosn-
ingasigur Þjóðarflokksins en hún tók við sem leiðtogi flokksins
eftir að faðir hennar, Ali Bhutto, hafði verið tekinn af lífi árið
1979. Aftur varð Benazir Bhutto forsætisráðherra á árunum
1993 til 1996. Í bæði skiptin hraktist hún úr stóli forsætisráð-
herra vegna ásakana um spillingu og spillingarorðrómurinn
hefur vissulega fylgt Benazir Bhutto eins og skuggi enda liggur
bakland hennar í ævafornu pakistönsku ættarveldi.
Benazir Bhutto sóttist nú eftir forsætisráðherraembættinu
þriðja sinni og var að hefja af krafti hina formlegu kosningabar-
áttu vegna fyrirhugaðra kosninga í janúar þegar hún var ráðin
af dögum.
Leiðtogar um allan heim hafa fordæmt morðið á Benazir
Bhutto. „Hún hafði djúpan skilning á sameiginlegum hagsmun-
um Vesturlanda og ríkja sem aðhyllast múhameðstrú. Með dauða
hennar hafa sáttaöflin misst öflugan forystumann,“ segir forseti
Íslands í yfirlýsingu sinni vegna morðsins á Benazir Bhutto í
gær.
Ekki sér fyrir endann á pólitískum afleiðingum dauða Benazir
Bhutto. Víst er þó að það munar verulega um hvern veigamikinn
talsmann friðar og sátta milli Vesturlanda og múslímaríkja. Það
munar einnig verulega um hverja og eina af þeim fáu konum sem
komist hafa til áhrifa í múslímaríkum. Ljóst er að með Benazir
Bhutto er horfin á braut ein af merkustu og áhrifamestu konum
heims.
Margir bundu vonir við kosningarnar sem boðaðar höfðu
verið nú í byrjun janúar en óvíst er um, að svo stöddu, hvort þær
verði haldnar. Þegar hefur Sharif fyrrum forsætisráðherra Pak-
istans lýst því yfir að hann muni hunsa kosningarnar og hvatt
aðra stjórnarandstöðuflokka til að gera slíkt hið sama. Einnig
hefur Sharif krafist þess að Musharraf forsætisráðherra fari
frá völdum þegar í stað.
Full ástæða er til að hafa þungar áhyggjur af framtíð
Pakistans í kjölfar hins grimmdarlega morðs á Benazir Bhutto.
Pakistan er ekkert smáríki. Það telur hvorki meira né minna en
170 milljónir manna. Þjóðin er margklofin og er kjarnorkuveldi
að auki. Ljóst er einnig að ástandið í Pakistan skiptir sköpum
fyrir friðarhorfur allar í þessum heimshluta. Miklu skiptir því
fyrir heimsbyggðina alla að friðvænlega horfi hjá pakistönsku
þjóðinni. Jafnljóst er að fall Benazir Bhutto er lóð á vogarskálar
ófriðar en ekki friðar.
Benazir Bhutto var ráðin af
dögum í Pakistan í gær.
Afleiðingarnar
ófyrirsjáanlegar
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR