Fréttablaðið - 28.12.2007, Síða 68

24 28. desember 2007 FÖSTUDAGUR
ERLENDUR HJALTASON
SKRIFAR UM VIÐSKIPTAÁRIÐ 2007
Það er af miklu að taka þegar litið er yfir
atburði líðandi árs. Næst standa að sjálf-
sögðu þær miklu væringar sem hafa átt sér
stað á alþjóðlegum fjármálamörkuðum
undanfarna mánuði. Undanfarin ár hefur
vaxtastig á heimsmörkuðum verið fremur
hagstætt og aðgengi að lánsfjármagni
almennt gott. Þessar aðstæður hefur íslensk-
um fyrirtækjum tekist að færa sér vel í nyt
sem leitt hefur til mikillar uppbyggingar og
örs vaxtar á erlendri grundu. Íslenskur
fjármálamarkaður er nú mun tengdari
erlendum mörkuðum en áður og því ber ekki
að undrast að hér sverfi að með versnandi
aðstæðum erlendis. Það er þó engin ástæða
til að örvænta enda skiptir meginmáli þegar
horft er til lengri tíma hversu vel fyrirtæki
eru í stakk búin að mæta tímabundnum
þrengingum.
Viðburðaríkt ár hjá Exista
Árið hefur verið viðburðaríkt hjá Exista og
árangurinn eftirtektarverður á flestum svið-
um. Félagið hefur skapað sér athyglisverða
stöðu á norrænum fjármálamarkaði og er
beinn eða óbeinn þátttakandi í flestum þeim
hræringum sem þar eiga sér stað um þessar
mundir. Snemma á árinu tilkynnti Exista að
félagið væri orðinn stærsti hluthafinn í
Sampo Group, sem er leiðandi vátrygginga-
félag á Norðurlöndum. Sampo er jafnframt á
meðal helstu hluthafa í Nordea-bankanum,
stærstu bankasamstæðu Norðurlanda.
Exista hefur jafnframt byggt upp umtals-
verðan hlut í Storebrand í Noregi, sem með
kaupum á sambærilegu félagi í Svíþjóð á
árinu er að skapa sér leiðandi stöðu á sviði
líftrygginga og lífeyrissparnaðar á Norður-
löndum. Auk þess er Exista kjölfestueigandi
í Kaupþingi banka, sem mun styrkja stöðu
sína enn frekar í Norður-Evrópu með kaupum
á NIBC-bankanum í Hollandi sem tilkynnt
voru um mitt árið.
Allt eru þetta afar öflug félög með traust-
an rekstur og hið sama má segja um aðrar
helstu eignir Exista, svo sem Bakkavör
Group og Skipti. Grunnrekstur Exista á sviði
vátrygginga og eignaleigu hefur að sama
skapi gengið vel og má segja að trygginga-
rekstur VÍS hafi tekið stakkaskiptum á þessu
ári.
Skýrsla Viðskiptaráðs um alþjóðavæðingu
Nú á haustmánuðunum gaf Viðskiptaráð
Íslands út skýrslu um alþjóðavæðingu
íslensks fjármálakerfis og fékk til þeirrar
vinnu dr. Richard Portes frá London Business
School og dr. Friðrik Má Baldursson frá
Háskólanum í Reykjavík. Í skýrslunni var
styrkur fjármálakerfisins kannaður, sér í
lagi bankanna þriggja, og metið hvort hætta
stafaði af ójafnvægi í íslenska hagkerfinu og
erfiðleikum á erlendum fjármagnsmörk-
uðum.
Skýrslan sýndi með ótvíræðum hætti að
íslenskir bankar standa traustum fótum. Þar
kemur í ljós að þær sviptingar sem áttu sér
stað á vormánuðunum 2006 hafi reynst
íslensku fjármálakerfi ákveðin viðvörunar-
bjalla. Þeir þættir sem bankarnir voru helst
gagnrýndir fyrir hafa verið teknir til endur-
skoðunar og fyrir vikið eru þeir mun betur í
stakk búnir til að mæta lausafjárþurrð og
óvissu eins og nú ríkir.
Í skýrslunni er einnig kannað hvort evran
kunni að skapa sér sess með óbeinum hætti
hér á landi og hverjar afleiðingar þess gætu
orðið. Það hefur farið mikið fyrir umræðu
um krónuna og hvort hún sé til gagns eða
trafala fyrir okkar litla hagkerfi. Viðskipta-
ráð Íslands hefur verið leiðandi í umræðunni
og leitast við að draga fram sjónarmið við-
skiptalífsins. Haustið 2006 var gefin út
umfangsmikil skýrsla um málefnið, sem ber
heitið Krónan og atvinnulífið. Í henni voru
dregnar saman helstu orsakir núverandi
ástands, auk þess sem fjallað var um helstu
kosti sem standa til boða verði krónunni
varpað fyrir róða.
Viðskiptaþing tileinkað krónunni
Nú hyggst Viðskiptaráð fylgja þessari vinnu
enn frekar eftir og verður Viðskiptaþing
2008 tileinkað íslensku krónunni og stöðu
peningamála hérlendis. Yfirskrift þingsins,
Íslenska krónan: byrði eða blóraböggull?, er
spurning sem nauðsynlegt er að svara. Hvert
sem svarið er, þá er ljóst að við óbreytt
ástand verður ekki unað. Það er alveg ljóst
að íslensk fyrirtæki, sér í lagi þau sem hafa
ójafnvægi á milli tekna og gjalda eftir mynt-
um, geta illa búið við núverandi aðstæður.
Engin augljós eða greið leið liggur að upp-
töku evru eða annars erlends gjaldmiðils.
Það er aftur á móti skýrt að til þess að Íslend-
ingar eigi raunverulegt val í gengismálum,
þarf að beita samræmdum hagstjórnar-
aðgerðum til að jafnvægi komist á í þjóðar-
búskapnum. Í því skyni ber ríkisstjórn og
sveitarfélögum að leggja lóð á vogarskálar
og sporna við frekari þenslu með samdrætti
í útgjöldum.
Fram undan eru áhugaverðir en jafnframt
krefjandi tímar. Ljóst er að fyrirtæki jafnt
sem ráðamenn þjóðarinnar munu standa
frammi fyrir stórum og mikilvægum ákvörð-
unum. Þetta er glíma sem ég tel okkur vel
búin til að takast á við enda hafa fáir jafn
mikla reynslu af ólgusjó og Íslendingar.
Engin ástæða til að örvænta
ERLENDUR HJALTASON Annar forstjóri Exista.
ÞÓRDÍS SIGURÐARDÓTTIR
SKRIFAR UM VIÐSKIPTAÁRIÐ 2007
Íslenska þjóðin hefur löngum búið við miklar
efnahagssveiflur. Rætur okkar liggja í
bænda- og sjómannasamfélagi þar sem gæft-
ir hafa lengstum ráðið afkomu okkar. Við
erum ung og metnaðarfull þjóð og við leggj-
um upp úr því gera vel og eigum fleiri heims-
met miðað við höfðatölu en hægt er að telja
upp. Við tökum hlutina með trukki. Þjóðin
hefur oft á örskotstíma rifið sig upp úr mikl-
um bölmóði og svartsýni yfir í mikla bjart-
sýni. Þetta er arfleifðin sem við byggjum á.
Það er að mörgu leyti hægt að segja að árið
2007 hafi kippt í kynið ef svo má segja, bjart-
sýnin gekk kannski úr hófi fram á fyrri hluta
árs. Úrvalsvísitalan náði sínum hæstu hæðum
í júlí eftir mjög gjöful uppgjör fyrstu mánuði
ársins. Ekki þarf þó að leita langt aftur í tím-
ann til að finna viðlíka uppgang á hlutabréfa-
markaði hér á landi og nægir að nefna seinni-
hluta árs 2006, fyrrihluta árs 2005 og
ævintýralega fyrstu 10 mánuði ársins 2004.
Mörg félög fóru í hæstu hæðir á hlutabréfa-
markaðnum 2007 sem og lægstu lægðir líka
og slegin voru met í hagnaði, sem og í tapi.
Kannski aðeins of miklar sveiflur á einu ári.
Þá hafa fleiri met verið slegin á árinu, en
vextir Seðlabankans hafa aldrei verið hærri,
m.a. vegna verðbólgu og þenslu. Verðbólgan,
sá gamli vágestur, hefur þó oft verið meiri en
í ár. Sama má segja um krónuna, hún hefur
oft sveiflast miklu meira en í ár en gengis-
vísitalan hefur verið á milli 110 til 130. Flest-
ir eru þó sammála um að hún sé heldur sterk
ef til lengri tíma er litið. Hagvöxtur virðist
vera hóflegur þetta árið og engin met slegin
þar. Viðskiptahalli hefur hins vegar aldrei
verið meiri en þó er jákvætt að heldur er að
draga úr honum seinnihluta árs. Ekki þarf að
fara mörgum orðum um fjárfestingar Íslend-
inga erlendis, en þær hafa aldrei verið meiri
en á árinu 2007.
Alþjóðlega lánakrísan á seinni hluta ársins
virðist ætla að draga dilk á eftir sér og mark-
aðir fallið hratt nú á haustdögum. Síðustu 4- 5
mánuðir þessa árs hafa sýnt enn og aftur að
það er áhætta að reka fyrirtæki og það er
áhætta að eiga hlutabréf. Það getur verið
erfitt að búa við lítið hagkerfi með veikan
gjaldmiðil og lítt nothæfa peningamálastefnu
sem er æ meira háð alþjóðlegum sveifum.
Niðursveiflan hefur verið brött og það hefur
reynt á þolrifin í íslensku viðskiptalífi. Fyrir-
tækin og eigendur þeirra hafa sýnt að þau
eru í stakk búin til að taka á þeim vanda sem
slíkum sveiflum fylgir.
Þær hættur sem steðjuðu að á árinu voru
bæði heimatilbúnar og einnig utan okkar
áhrifasviðs. Tekið hefur verið á mörgum
málum hér á landi varðandi umgjörð og stöðu
viðskiptalífisins í kjölfar gagnrýni erlendra
aðila. Hætturnar eru enn til staðar, lánakrísan,
hækkun olíuverðs, en 100 dollara olían er
komin til að vera hvort sem okkur líkar það
betur eða verr og í farvatninu eru enn frek-
ari hækkanir á hrávöru ýmiss konar. Tími
ódýrra matvæla gæti líka verið að líða undir
lok.
Hvernig íslenskt þjóðfélag er í stakk búið
til að takast á við þessar breyttu aðstæður á
eftir að koma í ljós, en ef marka má þann
kraft, þor og getu sem einkennt hefur
íslensku þjóðina fram til þessa, þá þurfum
við ekki að kvíða miklu.
Það besta sem ríkisvaldið getur gert í þess-
ari stöðu er að halda áfram að skapa hag-
stæðan ramma um atvinnulífið. Þar er nokk-
uð ógert, hægt að lækka skatta á fyrirtæki
enn frekar, lækka álögur á útflutningsgrein-
ar eins og sjávarútveg sem skapa gjaldeyri,
jafnframt sem ríkið á að leggja niður íbúða-
lánasjóð. Ennfremur er mikilvægt að ríkis-
valdið hafi hemil á útgjöldum sínum næsta
árið.
Það sem bar þó hæst í mínum huga var
áframhaldandi og góður vöxtur þeirra fyrir-
tækja sem ég starfa með. Í nóvember var
liðið eitt ár frá skráningu Teymis í Kauphöll-
ina og hefur félagið eflst og styrkst mikið á
þessu ári. Það er fagnaðarefni fyrir mig að
sjá þann góða rekstrargrunn sem byggður
hefur verið. Miðað við horfur næsta árs þá
finnst mér líklegt að tími aukinnar hagsýni
og ráðdeildar renni upp. Frá upphafi stofnun-
ar Teymis hefur það verið stefna stjórnenda,
ég horfi því bjartsýn til ársins 2008.
Áfram verða þó miklar sveiflur í efnahags-
lífinu, og án efa ný met slegin á nýju ári!
Met á met ofan
ÞÓRDÍS SIGURÐARDÓTTIR Stjórnarformaður Teymis og framkvæmdastjóri hjá Baugi Group.
RÓBERT WESSMAN
SKRIFAR UM VIÐSKIPTAÁRIÐ 2007
Það er mín lífssýn að menn eigi að láta gott
af sér leiða þegar vel gengur, að skila til baka
til samfélagsins. Það gerist auðvitað að hluta
til í formi skatta, og að hluta til í þeim störf-
um sem við sköpum. Það vinna á sjötta
hundrað manns hjá Actavis á Íslandi, og um
11.000 alls. Við reynum jafnframt að láta
gott af okkur leiða í samfélaginu, hvort sem
er í okkar nánasta umhverfi hér heima eða í
löndunum 40 þar sem við störfum. Styrktar-
verkefni Actavis eru allt of mörg til að telja
upp, en þau tengjast heilbrigðismálum,
íþróttum og menningarsamskiptum land-
anna sem við störfum í.
Meðal þeirra fremstu
Árangurinn skiptir okkar keppnisfólk hjá
Actavis miklu máli. Actavis hefur náð þeim
undraverða árangri að vera númer fimm í
heiminum, og við erum afar stolt af því. Við
höfum haft að leiðarljósi að verða meðal
þriggja stærstu og það hefur ekki breyst
þótt eignarhaldið á félaginu hafi breyst á
árinu.
Yfirtökutilboðið frá Novator, félagi
Björgólfs Thors Björgólfssonar stjórnarfor-
manns, barst í maí. Í lok júlí óskaði félagið
eftir afskráningu úr Kauphöllinni. Actavis
hefur haldið áfram að vaxa og dafna í einka-
eigu og það er mikið að gerast. Við erum að
byggja upp starfsemi á Ítalíu, undirbúa sókn
í Frakklandi, erum nýbúin að opna í Austur-
ríki og Sviss og svo mætti áfram telja. Acta-
vis er vissulega ekki jafn sýnilegt og áður,
enda var það meðal annars tilgangurinn með
því að taka félagið af markaði – skráningu
fylgja kvaðir um upplýsingagjöf. Breytt
eignarhald einfaldar því málin að mörgu
leyti og gefur okkur kost á að vinna hraðar
en ella.
Við erum ekki á markaði lengur og grein-
um ekki reglulega frá afkomunni, en ég get
upplýst að við erum við á áætlun og sátt við
það. Reksturinn er ekki ólíkur því sem var,
en við getum tekið meiri áhættu því við
berum ekki lengur þá ábyrgð að ávaxta
sparifé nokkur þúsund hluthafa. Björgólfur
Thor er aðaleigandinn en ég á sjálfur um
10% hlut í Actavis og nokkrir aðrir lykil-
stjórnendur hafa einnig keypt hlut.
Króna eða evra
Fyrir 8-9 árum var Actavis alíslenskt félag,
en nú er undir 1% af veltu félagsins á Íslandi.
Allt tekjustreymi og hagnaður er í erlendri
mynt og íslenska krónan hefur truflað
erlenda fjárfesta. Ef þeir kaupa hlutafé í
krónum þá þurfa þeir annaðhvort að kaupa
sér mjög dýrar varnir til að tryggja sig fyrir
gengisáhættu, eða taka gengisáhættuna. Það
hafa verið gríðarlegar sveiflur í krónunni og
þetta hefur fælt fjárfesta frá. Umræðan í
þjóðfélaginu að undanförnu, um evru eða
krónu, er að mörgu leyti skiljanleg. Krónan
er hagstjórnartæki, notuð til að slá á verð-
bólgu og reyna að stýra hagkerfinu hérna
heima. En fyrir menn eins og mig sem standa
í að reka fyrirtæki í flóknu alþjóðlegu
umhverfi er krónan enn eitt flækjustigið.
Þróun fyrir allan heiminn á Íslandi
Það tekur um tvö ár að þróa nýtt samheita-
lyf, og við erum með nærri 400 slík verkefni
í vinnslu. Við lögðum 14-15 milljarða króna í
þróun á nýjum lyfjum á árinu og erum það
samheitalyfjafyrirtæki í heiminum sem
eyðir hvað mestu í ný lyf. Íslendingar hafa
ekki síst notið góðs af þessu því hér á landi
koma ný samheitalyf oft á markað löngu
áður en í löndunum í kringum okkur.
Við höfum byggt upp starfsemi á alþjóða-
vettvangi, samþætt reksturinn og störfum
undir Actavis-nafninu um allan heim. Við
samnýtum verksmiðjurnar, þróunareining-
arnar og öll fjármál. Það má í raun líkja
þessu við eitt málverk, þar sem hver eining
fyllir út í myndina. Þetta eru allt einingar
með skilgreindan tilgang og hlutverk, sem
allar eiga sitt pláss í stóru myndinni. Malta
gegnir til dæmis lykilhlutverki í framleiðslu
fyrir alla Vestur-Evrópu og á Íslandi þróum
við lyf fyrir allan heiminn. Það var okkur því
mikil ánægja þegar Félag viðskipta- og hag-
fræðinga veitti okkur Þekkingarverðlaunin
fyrr á árinu fyrir samruna og yfirtökur —
því þar liggur okkar helsti styrkur.
Málað á striga í fimm heimsálfum
RÓBERT WESSMAN Forstjóri Actavis