Réttur - 01.06.1952, Side 50

178
RÉTTUR
þessu með þeim ummælum, „að bert mundi síðar um sakir þær,
er þá mundu eigi upp bornar“. Þá kvaðst Þorgils „vel mundu
við búinn að verja þær, ef eigi væri logið á hann“. Mun Sturla
hafa vitað ástæðu til, að hann nyti ekki kærleika af konungs
hendi, svo sem senn verður nánar vikið að.
En hverjar eru þá ástæður þess, að nokkrum mánuðum síðar
eru þeir Sturla og Þorgils sáttir heilum sáttum?
Enn verður að fara ofurlítinn krók að kjarna málsins.
Vitsmunamaðurinn Sturla Þórðarson, sem svo mjög mæddu á
afleiðingar lausungar og upplausnar aldarinnar, gat ekki gengið
þess dulinn, að breyting hlaut að verða á stjórnskipun landsins.
Þegar Hákon konungur benti Sturlu Sighvatssyni á það, að á ís-
landi „mundi verða frið betra, ef einn réði mestu“, þá var það
ekki einkaskoðun konungs, þótt hann reyndist maðurinn til að
hagnýta hana vilja sínum til framdráttar. Það kemur víða ber-
lega fram, að sú skoðun lá meira og minna ljós í vitund alþjóðar
á íslandi. Svo aðkallandi var það út frá rökum sögulegrar þróunar.
Það þarf vart að efa, að Sturla Þórðarson hafi gert sér þess
ljósa grein, hver þörf var að fá í landinu sterkt vald, sem gnæfði
yfir deilur þessara smáhöfðingja, ætti þjóðin að geta losnað við
hinar þrotlausu styrjaldir. Og það vald hlaut að koma. En það
mátti ekki verða konungur Noregs. Hvergi sjást þess merki, að
Sturla hygði sér meiri hlut en öðrum mönnum. En öðrum hugs-
aði hann þann hlut. Nú fyrst kemur fullkomin skýring á þeirri
takmarkalausu fylgisemi, sem þessi friðsami og vitri höfðingi
veitir þeim frændum sínum hvorum af öðrum, Sturlu Sighvats-
syni og Þórði kakala, í svaðilförum þeirra. Þeim báðum hugsaði
hann þennan háa hlut. Hann veit ekkert um loforð Hákonar kon-
ungs um veg og völd til handa Sturlu, ef hann nái landi undir
hann, fyrri en saga hans er öll. En hitt er honum ljóst, að þessi
glæsilegi frændi hans, sem hann hefur dóð frá barnæsku, hefur
ætlað sér meiri hlut en öðrum hér á landi, og það er að hans skapi.
Með Þórði kakala kemst hann enn nær marki sínu. Vald Þórðar
gefur landinu hinn þráða frið í tvö ár.
Þegar Þórður kemur til landsins með skipan konungs, þá heldur
hann konungsskipaninni hátt á lofti, tók í konungsnafni undir sig
allt fé Snorra Sturlusonar og hérað í Borgarfirði. En þegar hann
síðar er kallaður á konungsfund, þá leggur hann áherzlu á það
við trúnaðarmenn sína, að þeir haldi ríkjum fyrir hverjum sem
er, nema bréf hans eða hann sjálfur komi til, og 1 hans umboði
neita Borgfirðingar með öllu rétti konungs til skipana þar í
héraði. Er ekki eðlilegast að rekja þessi stefnuhvörf til áhrifa frá