Réttur - 01.06.1952, Blaðsíða 59

RÉTTUR
187
bezt hinum yfirvegandi, ákafalausa, en trausta fylgjumanni, og
væri ekki Þorgils saga skarða, væru hvergi til beinar sagnir um
afstöðu hans til yfirgangs konungsvaldsins á íslandi. Nú munu
fræðimenn almennt hallast að þeirri skoðun, að Sturla riti ekki
íslendingasögu fyrr en eftir utanvist sína. Þá er allt um garð
gengið. Sturla hefur sætt sig við orðinn hlut, er orðinn konung-
legur embættismaður og sér þá enga ástæðu að trana fram við-
horfi sínu til liðinna atburða. Kaflinn í Hákonar sögu um holl-
ustueiða Vestfirðinga er hið eina, sem gefur bendingu, og sú
bending er gefin af sérstöku tilefni.
Enn hefur lítið verið minnzt á eina heimildina um Sturlu. Það
er Sturlu þáttur. Seinni hluti hans um utanförina og viðskipti
hans við Magnús konung, er elcki talinn traustur að heimildar-
gildi, einstök atriði þar þykja ruglingsleg og bera vott ekki náins
kunnugleika um atburðina. En myndin, sem þar er dregin upn
af Sturlu, gæti eigi að síður verið sönn, og þá jafnframt sem sú
mynd, er mótazt hefði í þjóðarvitundinni fyrstu áratugina eftir
daga hans. — Það leynir sér ekki stollt höfundar af íslendingnum
Sturlu Þórðarsyni. „Sturla inn íslenzki, viltu skemmta?" spurði
stafnbúi konungs, er konungur af náð sinni hafði tekið Sturlu með
suður með landi, í stað þess að drepa hann við fyrstu sýn. „Þar
vilja menn heyra til sögu, er hann íslendingurinn segir“, segir
maður, þegar drottning spyr, „hvað þröng er þar fram á þiljun-
um?“ „Það ætla eg, að íslendingur þessi muni vera góður drengur
og sakaður minnur en flutt hefur verið“, segir hún við mann
sinn. Það er enginn stórbokkaháttur í fasi Sturlu, þegar hann er
kominn á konungs náð. Hann er auðmýktin sjálf, eins og sá einn,
sem alltaf er reiðubúinn að viðurkenna staðreyndir og sætta sig
við orðinn hlut, sem ekki verður aftur kallaður. — „Nokkru síðar
gekk konungur á bryggjur og sveit manna með honum. Stóð
Sturla þá upp og hneigði honum og kvaddi hann; en konungur
svaraði engu og gekk aftur eftir skipi til lyftingar". „Guð sé lof-
aður, að svo sé“, hrópar Sturla í auðmýkt hjarta síns, þegar kon-
ungur hefur bergt á silfurkeri fullu af víni, rétt að Sturlu og
mælt: „Vín skal til vinar drekka". Og vináttu konungs vinnur
hann með þeirri íþrótt, sem íslenzkust er allra íslenzkra íþrótta.
Hann orti kvæði. í hálfan þriðja tug ára hafði hófstillingarmað-
ur gefið sig á vald illdeilum og styrjöldum til að sporna við völd-
um Hákonar konungs á íslandi. Þegar hann hefur beðið algeran
ósigur, þá yrkir hann kvæði um sigurvegarann af þvílíkri kunn-
áttu, að sonur sigurvegarans efast um, að sjálfur páfinn geti kveð-
ið svo vel.