Réttur - 01.09.1963, Side 70

1<J8
R É T T U R
var fyrsti áfanginn að því marki að tryggja yfirráð bandarískra
einokunarhringa í landinu. Tyrkland gekk í NATO og CENTO og
gerði hernaðarlegan sérsamning við Bandaríkin og heygði þannig
stefnu sína í innanlandsmálum og utanríkismálum undir bandarísk
fyrirmæli. Hernaðarútgjöld ukust stórlega. Bandarískir heims-
valdasinnar fóru að hlutast æ meir til um efnahagsmál landsins.
Að sögn bandaríska viðskiptamálaráðuneytisins nam fjárfesting
bandarísks einkaauðmagns í Tyrklandi 65 milljónum dollara í árs-
byrjun 1961 og var komin upp í 70 milljónir dollara í júní í fyrra.
Erlend auðfélög eiga að hálfu leyti iðnfyrirtæki þau sem annast
olíuhreinsun, vélsmíði, útvarpstækni, efnaiðnað og lyfjaiðnað.
Bandarísk og brezk olíufélög, sem hafa komið upp tveimur stórum
hreinsunarstöðvum, drottna yfir olíuviðskiptunum í Tyrklandi. Þau
hafa skuldbundið ríkisstjórnina til að kaupa olíu af þeim einum
næstu 12 árin. Erlend fyrirtæki, og einkanlega bandarísk einoka
allar hernaðarframkvæmdir, sem fyrst og fremst eru unnar á vegum
NATO.
Valdhafarnir í Ankara lúta fúslega fyrirmælum einokunarhring-
anna. Þannig hafa þeir látið undan þeirri kröfu að erlent fjármagn
í blönduðum hlutafélögum megi nema 66—70 af hundraði eða
meiru, enda þótt hámarkið væri 49 af hundraði samkvæmt tyrk-
neskum lögum; þeir hafa fallizt á að banna innflutning á ýmsum
vörum og gefið erlendum auðfélögum rétt til þess að flytja út full-
unnar iðnaðarvörur og gróða.
Stefna einokunarhringanna hefur Jiann tilgang að grafa undan
ríkisrekstri í iðnaðinum og koma í veg fyrir að upp rísi þjóðleg
fyrirtæki, því að slík fyrirtæki gætu keppt við þá á innanlandsmark-
aðnum.
Tyrklandi er aðeins „leyft“ að Jiróa landbúnað sinn og nokkrar
greinar neyzluvöruiðnaðarins. Heimsvaldasinnar vilja þannig halda
Tyrklandi sem landbúnaðarlandi og hráefnaframleiðanda og mark-
aði fyrir framleiðslu sína.
Blaðið Jön í Istambúl hefur komizt Jiannig að orði um framferði
erlendra auðhringa í Tyrklandi: „Erlendu auðmagni hafa verið
opnaðar allar gáttir inn í land okkar. Uppgjafastefnan, sem afnumin
var fyrir 40 árum eflir sigurinn í Jijóðfrelsisbaráttunni, birtist nú
í nýrri mynd. Þetta er aðalárangurinn af samvinnu okkar við vest-
ræn ríki.“
Þjóðin er nú að kynnast hinum þungbæru afleiðingum þessarar
samvinnu: innlendu fyrirtækin eru að hætta eitt af öðru, alvinnu-