Réttur - 01.05.1965, Síða 29

R É T T U R
93
ismann, einkum um liagfræðileg efni, — og hefur vafalaust verið einn hinn
fyrsti af leiðtogum kommúnista í Rússlandi, er sáu hvað verða vildi um
þróun ríkisvalds og flokks. Isaac Deutsclier segir í ævisögu Trotskis, 2. bindi,
fiá leynifundi, er Bucharin, ]iá leiðtogi hægri manna í flokknum, liafi átt 11.
ágúst 1928, með Kamenev og Sokolnikov, tveim af leiðtogum vinstri manna,
trotskista, um hættuna af vaxandi tökum Stalíns cg hvernig hann myndi út-
rýma því frelsi, er var í flokknum. Og skilgreining Bucharins á meininu fólst
í þessum orðum: „Undirrót meinsins er, að flokkurinn og ríkisvaldið er al-
gtrlega runnið saman í eitt.“*
Andstæðingar sósíalismans reyna mjög að nota harmleikina í Sovétríkjun-
um til áfellisdóms yfir sósíalismanum. Áróður þeirra um liina „nýju stétt“
er einnig sams konar tilraun. Að svo miklu leyti sem slík fyrirbrigði gerast sem
harmleikir ofstækisins á fjórða og fimmta áratugnum eða tilhneigingar til
nýrrar embættis-yfirstéttar-myndunar, þá er nauðsynlegt að sósíalistar skýri
þau á marxistiskan hátt, læri af þeim og séu á verði gegn þcim.
En Bucharin ræðir einnig í síðasta kafla eins aðalrits síns, „Söguskoðun
cfnishyggjunnar," um forsendurnar fyrir því, að slíkum tilhneigingum sent
t d. til nýrrar embættis-yfirstéttar-myndunar sé útrýmt. Þessar hugleiðingar
lians, þótt ritaðar séu 1921, eiga því erindi til okkar í dag.
Einkum er eftirtektarvert að athuga það tvennt, sem liann telur forsendu
hins stéttlausa þjóðfélags:
1. Vöxt framleiðsluaflanna, — og það er sú þróun, sem einkennt hefur Sov-
étríkin eftir 1917: hinn tæknilegi grundvöllur og forsenda sameignar þjóð-
félagsins er skapað með iðnvæðingunni miklu.
2. Afnám menntunareinokunarinnar. — Einmitt það afnám og hið ágæta
fræðslukerfi hefur gefið hæfústu mönnum alþýðunnar möguleika til þess að
inna af hendi vísindaafrek Sovétþjóðanna og skapa hámenntaða verkalýðs-
slétt. Hins vegar ríkir enn einokunar- cða einangrurarstefna á sviði þjóðfé-
lagsvísindanna að því leyti sem frjálsar umræður um öll vandamál marxism-
ans og sósíalismans yfirleitt eru takmarkaðar, en stendur nú vafalaust til
bótal.
Hér verður á vegi vorum viðfangseíni, sem er litið rætt í ritum
marxista. Yér höfum veitl ]iví athygli, að stéttin drottnar í gegnum
flokkinn, flokkurinn í gegnum fotustuna; að sérhver stétt eða
flokkur hefur, ef svo má segja, sill foringjaráð. Þetta foringjaráð
cr tæknileg nauðsyn, stafar — eins og vér höfum veitt athygli —
* Borgaralegir menntamenn eiga til að bera voldugum sósíaldemó-
krataflokkum, er lengi sitja við völd, hið sama á brýn. Jens Arup Seip,
söguprófessor í Oslo, bar norska Verkamannaflokknum slíkar tilhneigingar
a brýn í fyrirlestri, er hann hélt í norska Stúdenlafélaginu 1963 og gefin var
Út hjá Uniyersitetsforlaget og heitir: „Fra embedsmannsstat til eetpartistat,11