Réttur - 01.05.1965, Blaðsíða 34

98
R E T T U R
ÞaÖ eru nú liðin 10 ár síðan einn af leiðtogum flokks vors ])að
okkur, manninn minn og mig, að taka að okkur ólöglega starfsemi
i’yrir flokkinn. Maðurinn minn hafði þegar svarað ósk þeirri játandi
með öllu starfi sínu árum saman fyrir flokk.inn. Fyrir mér varð þetta
mikilvægasti dagur lífs míns.
Atta árum síðar (1961), var hann skotinn til bana af leynilög-
reglu fasista á götu í Lissabon, eigi langt frá þeim stað, þar sem
þetta viðtal fór fram. Ég er viss um þó hann hefði vitað að svo
færi, þá hefði hann ekki hikað. Og hefði hann mátt mæla, áður en
byssukúlurnar riðu honum að fullu, þá hefðu síðustu orð hans verið
þessi úr því kvæði Aragon, sem hann elskaði: „Og þó ég mætti velja
á ný, ég kysi sömu leið . .. . “
Eitt af því versta, sem leynistarfsemin leiðir af sér, er aðskiln-
aðurinn frá fjölskyldunni. Svo segir maður.inn minn í hók sinni:
„Mótspyrnuhreyfingin í Portugal“, en hún var rituð á meðan við
unnum neðanjarðar. Hann unni foreldrum sínum hugástum. Hann
óttaðist að hann myndi aldrei sjá þau aftur, eftir að hann tók upp
leynistarfið, því þau voru farin að eldast. Hann opnaði ætíð blöðin
kvíðafullur, því hann bjóst v.ið að sjá ])ar lilkynningu um dauða
þeirra. Hann sá þau aldrei framar. Hann sá heldur aldrei aftur
Theresu, elztu dóttir okkar. Við urðum að skilja við hana 1959,
þegar hún var sex ára gömul.
Maðurinn minn varð líka að hælta við list sína eftir 1954. Það
var þung fórn, en hann minntist aldrei á það. En oft tók hann pensil
og málaði, — myndir af mér og dætrum okkar, — myndir af því,
sem gerðist á götunni. Við birtum oft teikningar eftir hann í leyni-
blöðunum. Ég er með eina þeirra. Hún var íierð mánuði áður en
hann var myrtur. Þá var ólga um allt landið. Yfir 20.090 manns
safnaðist saman í kröfugöngu í Almada og heimtaði: ..Frelsi“, —
„Komið heim með hermennina okkar frá AngoIa“, — „Niður með
Salazar!“ Lögreglan skaut á mannfjöldann. Einn umrur verkamaður
var drepinn og margir særðir. — Teikn.ing hans er af unga verka-
manninum liggjandi á jörðinni, dauð höndin kreppt um stein. Við
brutum heilann um hvað standa skyldi undir myndinni, en að loku n
setti hann þetta undir: „Ríklegustu hveitiakrarnir spretta úr þeim
jarðvegi, sem hlóð píslarvottanna vætti“.
Bók mannsins míns um „Mótspyrnuhreyfinguna í Portugal“ er
hetjusaga föðurlandsvinanna, sem berjast æ heitar því fleiri sem
falla, — og varðveita helga minningu þeirra, er fórna lífinu fyrir
l