Réttur - 01.07.1972, Qupperneq 34

þingi 1928 að gera afnám sveitaflutninga og brott-
fall á ákvæðinu um missi kosningaréttar vegna
þegins sveitastyrks að skilyrði fyrir stuðningi við
Framsóknarstjórnina 1927—31.* Þegar á árið leið
hafði K.F.f. forgöngu um að hindra sveitaflutninga
með valdi og bar það góðan árangur.
Verkamenn kröfðust nú atvinnubótavinnu sem
varnar gegn hreinni neyð. Svar fhaldsins í Reykja-
vík var: Engir peningar til. Og í Júni hafði verið
mynduð samsteypustjórn Ihalds- og Framsóknar-
manna, sem alþýða manna vænti sér einskis góðs
af, en talið var að ætlaði að þagga í hel ýmis
hneykslismál burgeisa. K.F.I. gekkst fyrir mörgum
fundum úti og inni um atvinnuleysið, atvinnuleys-
ingjanefnd var skipulögð, verklýðsfélögin ræddu
málið og jókst í sífellu baráttuhugur verkamanna.
Á bæjarstjórnarfund, er haldinn var 7. júlí í
gamla Góðtemplarahúsinu og ræða skyldi hvort
hefja ætti atvinnubótavinnu, söfnuðust hundruð
verkamanna, líklega á annað þúsund, og komust
aðeins fáir inn af fjöldanum. Var nú skipulagður
fundur úti og töluðu af tröppum Þórshamars þeir
Einar Olgeirsson, Stefán Pétursson, Jens Figved,
Bjarni Guðmundsson, Haukur Björnsson og Gunn-
ar Benediktsson — og að loknum bæjarstjórnar-
fundi Sigurjón Ólafsson, formaður Sjómannafélags-
ins, er var einn bæjarfulltrúa Alþýðuflokksins. Til
átaka og barsmiða kom milli lögreglu og verka-
manna og hlutu ýmsir meiðsl. Bæjarfulltrúar Ihalds-
ins höfðu enn neitað að láta hefja atvinnubótavinnu,
en þótti bezt að forða sér að fundi loknum undir
lögregluvernd frá þeim er þeir voru að svelta. En
verkamenn fóru þúsundum saman um götur Reykja-
víkur undir rauðum fánum og héldu mikinn kröfu-
fund við Kalkofnsveg, þar sem kröfurnar voru
ítrekaðar. Töluðu þar ræðumenn K.F.I. þeir er töl-
uðu fyrr frá Þórshamri og svo Guðjón Baldvinsson
úr atvinnuleysingjanefnd Dagsbrúnar. Var þar sam-
þykk að stofna varnarlið verkalýðsins, til þess að
geta mætt árásum lögreglu og hvítliða.
Eftir þessa atburði og sökum þessarar fjölda-
hreyfingar gugnaði Ihaldið og lét hefja atvinnu-
bótavinnu.
* I grein minni í „Rétti" 1932: „Vér ákærum þræla-
haldið á Islandi 1932“ eru dregnar upp nokkrar
myndir af svívirðingum fátækralaganna og sveita-
flutningum og mætti finna fleiri og Ijótari dæmi en
þar eru til greind.
Samtímis skyldi svo hafin réttarofsókn til þess
að brjóta vaxandi samfylkingu verkamanna á bak
aftur og átti nú ekki að skirrast við að beita
ströngum aðferðum. Heift afturhaldsins, sem hafði
orðið undan að láta, var grimmileg. „Réttrækir eiga
starfandi kommúnistar að vera úr hverskonar stöðu
og frá hverskonar starfi í þjóðfélaginu", stóð I
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins 23. júlí 1932.
FANGEI.SANIR
OG HUNGURVERKFÖLL
Réttarrannsóknir hófust um miðjan mánuðinn, —
var nú brugðið fljótar við en þegar burgeisar áttu
í hlut. Vék Hermann Jónasson lögreglustjóri rann-
sóknardómarasæti, þar sem hann var bæjarfulltrúi,
og skipaði Magnús Guðmundsson dómsmálaráð-
herra sérstakan setulögreglustjóra til að hafa með
hendi rannsóknina.
Nokkrir kommúnistar höfðu komið sér saman
um að neita að svara fyrir rétti, nema hneyksllsmál
borgarastéttarinnar væru tekin fyrir. Ákvað þá
setulögreglustjóri að beita ákvæðum konungsbréfs
frá 23. okt. 1795 og úrskurðaði þá „samkvæmt
konungsboði í fangelsi við vatn og brauð" í fimm
daga. Komu þeir, er fyrir þessu urðu sér saman
um að neita að borða brauðið og svara þannig
þessari gömlu pyntingaraðferð með hungurverkfalli.
Varð Indíana Garibaldadóttir, kona Lofts Þorsteins-
sonar, formanns Járniðnaðarmannafélagsins, fyrst
til að framkvæma þetta, er hún var kölluð fyrir
25. júlí, en síðan þeir Stefán Pétursson, 26. júlí
og svo Jens Figved og Einar Olgeirsson 27. júlí.
Voru þau öll I klefum í tugthúsinu við Skólavörðu-
8tíg.
Hófust nú mikil fundahöld af hálfu verkamanna
og K.F.I. og var krafizt frelsis fyrir fangana.
Fimmtudaginn 28. júlí varð mótmælafundur sá, er
K.F.I. og fleiri efndu til, gríðarlega fjölmennur. Var
hann fyrst haldinn við Varðarhúsið, Kalkofnsvegi
og töluðu þar: Guðjón Benediktsson, Jón Rafnsson,
Gunnar Benediktsson, Guðjón Baldvinsson og
Ólafur Guðbrandsson. Var síðan farið í kröfugöngu
upp að tugthúsi og töldu ýmsir að þar væru þá
samankomnir 3—4000 manns. Töluðu þar Guðjón
Benediktsson og Hjalti Árnason og munu þeir hafa
talað af tröppum gamla „Geysis"-hússins á Skóla-
vörðustíg 12, en í kjallara þess húss, veitingastof-
unni „Geysi", var „Báran" fyrsta verkalýðsfélagið
162