Réttur - 01.07.1972, Page 51

Efla þarf samvinnuform og koma á verkaskipt-
ingu við búrekstur til þess annars vegar að gera
vinnuna auðveldari, hins vegar til þess að sam-
staða náist gegn auðmagninu og með launafólki
annarra atvinnugreina. Nauðsynlegt er, að finna
form til að gera félagsleg samskipti sem grelð-
ust, bæði meðal sveitafólksins sjálfs, sem og milli
sveita og bæja. Dreifð búseta bænda veldur þar
miklum erfiðleikum, en hún hlýtur lengi að ein-
kenna sveitalífið, svo rótgróin sem hún er sjálfum
búskaparháttunum. Hlúa ber aað menningararfi
sveitanna og þeim tengslum sem þar er að finna
við eldri samfélagshætti.
gangverk hagkerfisins
Arðrán borgarastéttarinnar á verkalýðsstéttinni
og millistéttarhópum er staðreynd á Islandi, enda
þótt það komi ekki alltaf fram í jafn skýrri og
áþreifanlegri mynd sem á frumstigi kapítalískrar
þróunar. Arðránið fer nú æ meir eftir refilstigum
fnarkaðarins, peningastofnana og ríkisfjármála.
Eftirsókn eftir ágóða og nauðsyn þess að stand-
ast samkeppni á markaði er það hreyfiafl sem knýr
kapitalista áfram við framleiðslustarfsemi og við
þróun framleiðsluaflanna. Hnignunareinkennin
koma svo fram, þegar tengslin rofna milli fram-
leiðslu og hagnaðar, gróðaaðstaðan ekki beint
tengd framleiðslustarfseminni. Þekking, hugvit og
framtakssemi fara þá ekki endilega saman við
eflingu framleiðslunnar, heldur miðast að þvi að
afla verðmæta úr þjóðarbúinu fyrir sérhagsmuna-
hópa, hvað sem það kostar þjóðfélagið.
I islenzku efnahagslifi verka mjög sterk öfl i
þessa átt. Stöðug verðbólga hefur einnig ýtt und-
ir þau. Hún hefur verið eitt megineinkennið á ís-
lenzku efnahagslifi siðustu þrjá áratugi og sá
farvegur, sem verðmætatilfærslan hefur farið eft-
ir- Hún hefur fært tekjur og sparifé almennings
til skuldajöfra og til að fjármagna atvinnurekstur
þeirra og byggingarstarfsemi. Verðbólgan elur
alls kyns afætur og heldur við stórkostlegri þjóð-
félagslegri sóun. Raunveruleg stöðvun verðbólg-
unnar hefur aldrei komið til mála af hálfu borg-
arastéttarinnar, vegna þess að við hana eru of
miklir hagsmunir bundnir. Hún er trygging fyrir
miklum ábata milliliða við eignaskipti, í ýmsum
greinum leiðir verðbólgan til falskrar eftirspurnar
og þenslu, alls staðar auðveldar hún borgara-
stéttinni að viðhalda aðstöðu sinni til yfirráða yf-
ir framleiðslutækjum, sem hún hefur ekki lagt neitt
í sölurnar fyrir. Verðbólgan refsar þeim sem
hyggjast koma ár sinni fyrir borð með tilstyrk
hinna fornu dyggða frumkapítalismans, sparnaði,
nýtni og ráðdeild.
Verðbólgan hyglar kaupsýslu- og þjónustu-
greinum, en veikir þær greinar sem eiga gengi sitt
undir verðlagi á erlendum mörkuðum, og er það
sjávarútveginum sérlega háskalegt. Fjárfestingar-
tilhneyging vex, ekki í framleiðslugreinum og allra
sízt við útflutningsframleiðslu, heldur í varanleg-
um neyzlufjármunum. þar sem slit og útelding er
minnst en endursala auðveld með fullum verð-
lagsbótum. Þannig fer fjárfestingin ekki svo mjög
eftir þörfum þjóðarbúskaparins og hagkvæmis-
sjónarmiðum við framleiðslu, heldur miðast hún við
það, að verðmætaeignin haldist I höndum þess
sem að fjárfestingunni stendur. Verðbólgan leiðir
til stöðugs skorts á rekstrarfé hjá framleiðslufyr-
irtækjum og rekstrartruflana af þeim sökum. Hún
skekkir áætlanir fyrirtækja um framleiðsluhagnað
og raskar yfirleitt öðrum rekstrarviðmiðunum
þeirra.
Verðbólgan er ekki aðeins versti óvinur allrar
uppbyggingar og framleiðslu heldur dregur hún
stórlega úr hagvexti til langframa. Peningamagn-
inu er ekki veitt inn á þær brautir, sem oft eru
seinfærar, en skila þó mestum arði I þjóðarbúið
í framtíðinni,, heldur inn á þær brautir, þar sem
peningarnir ávaxtast á skjótastan hátt án nokkurs
tillits til arðsemi þeirra fyrir þjóðarbúið I heild.
Verðbólgan stendur í þjónustu þeirra sterku
og styður aukna misskiptingu þjóðartekna borgara-
stéttinni i hag.
Verðbólgan er ekkert tæknilegt fyrirbæri kerf-
isins heldur i reynd fremsta hagstjórnartæki borg-
arastéttarinnar. Verðbólgan er pólitiskt blekking-
artæki gagnvart almenningi og á að auka tiltrú hans
á kerfið, en jafnframt losar hún borgarastéttina
undan harkalegri baráttu við samtakamátt verka-
lýðsstéttarinnar. Þar sem íbúðarhúsnæði er yfir-
leitt einkaeign þeirra sem í þvi búa, ánetjast
verkalýðs- og millistétt verðbólgukerfinu. I heild
má segja, að verðbólgan eigi sinn þátt í stöðugri
endurnýjun ríkjandi framleiðsluhátta og hún marki
hið nýkapítalíska svipmót þeirra hér á landi.
179