Réttur - 01.07.1974, Blaðsíða 21

Stærðirnar sem inn í súluritið ganga eru reikn-
aðar út frá kaupgreiðslum til stórs úrtaks dags-
brúnarverkamanna í Reykjavík og er það fram-
kvæmt á skrifstofu kjararannsóknarnefndar. I ritum
nefndarinnar kallast slik töluröð „kaupmáttur með-
altímakaups" og er hún þar birt eftir ársfjórðung-
um. Hér hefur hún verið umreiknuð yfir á misseri,
m.a. til þess að samanburðurinn við kauptaxta-súlu-
ritið verði greiðari og til að draga úr truflandi
ahrifum árstíðasveiflu.
Sitt er hvað, taxtakaup og raunverulega greitt
kaup, en hér er hið síðara á dagskrá öfugt við
súlurit I. Ekki er átt við einstakling á ákveðnum
kauptaxta, heldur er miðað við a.m.k. 1.500 manns
sem vinna fjölbreytilegustu verkamannavinnu hjá
50—60 fyrirtækjum I Reykjavík. Talið er saman
hvað þeir hafa samanlagt unnið margar stundir
(dagvinna og yfirvinna) og hvað kaupgreiðslan til
mannanna er há upphæð. Vinnustundunum er því
næst deilt í upphæðina og fæst þá vinnutekjur á
hverja klukkustund eða „meðaltímakaup".
Þetta „meðaltímakaup" er háð mörgum þáttum.
Einn er sá hvað hver maður fær greitt á tímann.
Annar, í hvernig hlutföllum mennirnir skiptast eftir
hæð timakaupsins. (Er mikið af mönnum á lágu
kaupi m ðað við hina sem fá hærra kaup, eða
öfugt). Þriðji: er yfirvinna? (Reglan er sú að greiða
yfirvinnu með 40—80% álagi og gefur þá auga
leið að hlutfallslegt vægi yfirvinnu hefur mikil
áhrif á „meðaltímakaup").
Breyting getur því orðið á „meðaltímakaupi"
frá einum tíma til annars þótt taxtar standi í stað
ef samsetning vinnuhópsins eða vinnutími breyt-
ist. Nú hafa kauptaxtar breyst verulega frá 1971
(hjá hafnarverkamönnum breyttist raungildi eða
kaupmáttur taxtakaupsins frá 1971 eins og súlu-
ritið hér á undan — súlurit I — greinir). Til við-
bótar kemur það að iðulega er vikið smávegis
frá kauptöxtum (samanber grein um svonefnt launa-
skrið og meðfylgjandi töflur um yfirborgan'r hjá
verkamönnum í 20. Fréttabréfi kjararannsóknar-
nefndar frá nóvember 1972 bls. 33 en þar er því
haldið fram að á órunum 1965—71 hafi greidd laun
verið að jafnaði 19—20% yfir samningsbundnum
launum).
HVERNIG Á AÐ TÚLKA?
Mismunur á súluritunum tveimur, „raungildi
taxtakaups" og „raungildi vinnutekna" er tals-
verður og raunar mikill varðandi fyrra misseri
1974. Skýringin hlýtur að liggja í óvenju mikilli
eftirspurn eftir vinnuafli, mikilli yfirvinnu og senni-
lega eitthvað auknum yfirborgunum hjá einstaka
hópum eða mönnum. Af þeim vinnutekjum sem
liggja súlur.tinu til grundvallar (þ.e. súlurit II) var
verulegs hluta aflað í yfirvinnu allan tímann en
só hluti fór þó vaxandi.
Árið 1971 voru 31,1% af tekjunum fyrir yfir-
vinnu, 1972 34,5%, 1973 38,7% og fyrra misseri
1974 39,7%.
Tekjuauka sem að svona verulegu leyti er aflað
með þrældómi — lengri vinnutíma og að líkindum
einnig auknu vinnuálagi (því er ekki launaskriðið
IítiIfjörlegar bætur fyrir „intensívari" vinnu?) —
er að sjálfsögðu ekki hægt að meta til eindreg-
innar kjarabótar. Sannarlega er málið mjög flókið.
Líta má svo á að súlurit I sýni raunhæfar kjara-
bætur en það sem súlurit II hækkar meira (ath.
þó: súlurit I er hafnarvinna, súlurit II allskonar
vinna) sé hundsbætur fyrir aukna undirokun vinn-
unnar undir auðmagnið. Ef vill má því lesa út úr
súluritunum eina af ástæðunum fyrir falli vinstri
stjórnar. Verkalýðnum auðnaðist sem sé ekki að
takmarka yfirráð auðsins yfir huglægri afstöðu
hans sjálfs til vinnunnar af þvi að markmið vinn-
unnar var „auðmagnað": meiri peningatekjur var
krafan sem sat i fyrirrúmi en krafan um aukin völd
fékk ekki byr undir vængi í baráttuformum verka-
lýðshreyfingarinnar.
Hér gæfist einnig svigrúm til margs konar ann-
arra athugana og ályktana. Það mætti til að mynda
koma við greiningu ó h'num ótrúlega þenslumætti
íslensks hagskipulags.
TILVlSUN
Hér notuð gildi eru einfalt meðaltal viðkomandi
ársfjórðunga og eru þessi: 1971 1 100,0. 1971 II
102,3. 1972 I 117,0. 1972 II 123,7. 1973 I 122,9.
1973 II 126,7. 1974 I 139,4.
Heimild að súluriti II og öðrum upplýsingum
sem hér eru gefnar er að finna í 25. Fréttabréfi
kjararannsóknarnefndar frá september 1974 bls.
15 og 5.
157