Réttur - 01.07.1974, Blaðsíða 55

RITSJÁ
Naomi Mitchison: A life for Africa.
The story of Bram Fischer. —
Merlin Press 1973.
Abram Fischer er líklega einn
af göfugustu mönnum okkar aldar.
Hann er af forustuætt Búa í Suð-
ur-Afríku, afi hans forsætisráð-
herra þeirra, faðir hans forseti
hæstaréttar Orange-fríríkisins. —
Sjálfur var hann einn virtasti lög-
fræðingur Suður-Afriku . öllum
frama, embætti og auð fórnar
hann til að berjast fyrir málstað
hinna kúguðu og ofsóttu. Árið
1966 var hann dæmdur í lífstiðar-
fangelsi af fasistastjórn Suður-
Afríku og hefur nú setið 8 ár í
dýflissum hennar, er nú veikur og
máttfarinn og neitað um læknis-
hjálp. (Réttur birti 1966 í 3. heft-
inu ýtarlega frásögn um ævi hans
og útdrátt úr hinni frægu varn-
arræðu hans 28. mars 1961).
Nú hefur Naomi Mitchison rit-
að um hann ágæta ævisögu (190
síður), þar sem hún með sínum
fjöruga, tilfinningaríka stíl dregur
upp hina bestu myndir af uppvexti
hans og öllum hinum undarlegu
og margbrotnu aðstæðum I Suður-
Afríku, þá dvöl hans I Oxford
síðar (ca. 1932—34) og svo öllu
lifi hans og starfi i frelsisbar-
áttunni gegn fasismanum I Suður-
Afríku. Frácagnlr hennar af fjöl-
skyldu hans bregða nýju Ijósi yíir
líf þocsa m k!a manns: Sorgleik-
u.inn, er kona hans drukknaði, og
kveðjuaiihöfnln vlð ókirkjulega
jarðarför, þar sem ekki mátti
flytja kveðjuræðu og fæst r fé-
lagarnir máttu lala saman út af
þrælalögunum, — mynd höfundar
af réttarsalnum, er Fischer var
dæmdur I ævilangt fangelsi: Hann
brosti þá til barna sinna og
kvaddi með krepptum hnefa: tákn-
inu um baráttu gegn fasismanum,.
en þau börn n, Ruth, llse og Paul,
sem allir horfðu nú á, beittu öll-
um sálarstyrk sínum að brotna
ekki saman.
Sjálfur hafði Fischer verið hinn
óviðjafnanlegi verjandi blakkra
félaga sinna áratugum saman.
Hann vitnaði nú I síðustu ræðu
sinni undir lokin i „spámannleg
orð sem einn af fremstu leiðtogum
Búa sagði 1881 og letruð eru á
standmynd Krugers forseta fyrir
utan dómsalinn. B. Fischer mælti
þessi áletruðu orð á máli Búa,
þjóðtungu sinni. Þau hljóðuðu svo:
„Fullir trúnaðartrausts leggjum
vér múl vort I dóm alls heimslns.
Hvort sem vér sigrum eða deyjum,
mun frelsið risa I Afríku eins og
sólin upp úr skýjum morgunsins."
Þessi sigurorð Búaþjóðarinnar
heimfærði Fischer nú ó frelsis-
baráttu Afrikumanna.
Mitchison skýrir líka frá dvöl
Bram Flschers I dýflissum, bæði
á Robben Island og víðar. Hann
er þegar bókin er rltuð I flokki A-
stjórnmálafanga: fær engin blöð,
ekkert útvarp, má aðeins skrifa
og móttaka 3 bréf á mánuði, 500
orð, og i þeim mega engar fréttir
vera, — ein heimsókn tveggja
manna einn klukkutíma á mánuði.
Þegar sonur hans Paul dó 1971
Abram Fischer
fékk hann ekki leyfi til að vera
við jarðarförina.
Margar hugleiðingar höfundar
er að finna i þessari bók. Þær eru
vel rökstuddar og öll ber bókin
vott um hinn mikla lærdóm, sögu-
legan áhuga og heitar tilfinningar
höfundar.
Naomi Mitchison er afkastamik-
ill rithöfundur. Hún er fædd 1.
nóv. 1897, dóttir J. S. Haldane,
frægs eðlisfræðings, — systir J.
B. S. Haldano.líffræð ngsins mikla,
sem einnig komu við sögu í ensk-
um stjórnmálum. Naomi Mitchison
hefur ritað um 50 bækur, mikið
þar af sögulegur skáldskapur,
m.a. tvær um efni snertandi Is-
land: ,,Swans Road" 1954 um
víkingaferð!rnar, m.a. til Vínlands
hins góða og 1955 „Land the
Ravens Found". Hún er vel lesin
í þeim fræðum: Heimskringla,
Orkneyinga saga, Færeyja saga
191