Réttur - 01.07.1974, Blaðsíða 33

EINAR
OLGEIRSSON:
HINN
RAUÐI ÁLL
ELLEFU
ALDA
,,Þessi stund er þúsund hjartna bragur.
Þetta er fólksins mikli reikningsdagur.
Þessi rauði áll er yfrið fagur,
af því hann er sigur kúgaðs manns."
Jóhannes úr Kötlum
í kvæðinu um „Níunda nóvember."
Þjóðhátíðin er afstaðin. Þar var mikið um
„brauð og leiki“, — sumir segja lítið um anda-
gift, —. Er slíkt viðbúið í velferðarþjóðfélagi, þar
sem dansinn er stiginn um „gull“-bílinn og einka-
bústaðinn. En látum vera um leiki og brauð, ef
ei vantaði hitt, sem hærra rís. Náttúran var eins
gjöful á góða veðrið á Þingvöllum á þjóðhátíð og
alþýðan á allsnægtir handa þjóðinni. En nú ortu
menn ekki lengur ljóð á við „Land míns föður,
landið mitt“, eða „Stóð ég við Öxará“. né
strengdu þess heit að íslands byggð yrði óháð
um aldir, — heldur „elskuðu landið gegnum bíl-
rúðuna“. Reisnin á Þingvallahátíð var mannfjöld-
inn mikli — og hvað hefði orðið úr þeirri reisn,
ef rigndi? Og hvar var hin mikla hugarsýn um
alfrjálst ísland, sem aldreigi bindi ncin bönd
„nema bláfjötur Ægis við klettótta strönd", um
landið, þar sannleiki ríki og jöfnuður býr? Hvar
var draumurinn um að höggvið yrði á herfjötur
þann, er þrælbatt þjóð og land við ægilegasta
morðher heims, — hvar vonin um að hrífa þjóð-
ina upp úr því þjóðfélagsástandi, þar sem gróð-
inn var tignaður sem guð í verki, þótt öðrum
goðum væri hollustu heitið á helgidögum í orði,
— ástandi þar sem kcrfisbundin lygi voldugra
fjölmiðla blekkir og niðurlægir fólkið? — Það
vakti jafnvel hneyksli voldugra aðila, ef minnst
var á vonir og drauma þjóðarinnar um aldir.
En myndlistasýningin á Kjarvalsstöðum var á-
reiðanlega mörgum opinberun um mátt íslenskrar
menningar í þúsund ár. Og sögusýningar er þar
að vænta.
Rauði þráðurinn í sögu íslands er barátta kúg-
aðra, vinnandi stétta og undirokaðrar þjóðar fyr-
ir að ná frelsi sínu.
Rifjum upp glefsur úr henni. Það var þó áður
vcl gert í „Rétti“ 1930 og með ágætum í bókinni
„Neistar úr þúsund ára lífsbaráttu íslenskrar al-
þýðu“ 1944 (Björn Sigfússon tók saman).
I.
Það er táknrænt upphaf íslands sögu, hvort sem
satt er eður ei, að fyrsti landnámsmaður hér sé
þrællinn, sem strauk til frelsis: Náttfari og kona
hans, — eða hitt að saga hefjist sunnanlands með
uppreisn þeirra þræla, er vógu kúgara sinn.
Sjálf þjóðin verður til vegna baráttu bænda
169